Спецдакладчык ААН: Мігранты дэ-факта ўтрымліваліся пад вартай у ТЛЦ Бругзі
Спецыяльны дакладчык ААН па пытанні аб правах мігрантаў Фэліпэ Гансалес Маралес зрабіў заяву па выніках свайго візіту ў Польшчу і Беларусь для ацэнкі сітуацыі з мігрантамі і бежанцамі ў абедзвюх краінах.
У дакуменце, апублікаваным на сайце офіса Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека, утрымліваюцца папрокі ў адрас абедзвюх краін. У прыватнасці, спецдакладчык параўнаў знаходжанне мігрантаў у ТЛЦ у Брузгах у канцы мінулага года з утрыманнем пад вартай, піша REFORM.by.
Фэліпэ Гансалес Маралес адзначыў, што ў Беларусі ён змог сустрэцца з прадстаўнікамі дзяржаўных органаў, Беларускага Чырвонага Крыжа. Ён выказаў шкадаванне, што яму не ўдалося пагаварыць у Беларусі з мігрантамі, якое спрабавалі пераадолець мяжу з Польшчай.
«Хоць я цаню магчымасць сустрэцца з рознымі ўрадавымі ўстановамі Беларусі, я шкадую, што мне не ўдалося сустрэцца ў Беларусі ні з адным з мігрантаў, якія спрабавалі перасекчы мяжу з Польшчай. У мяне была магчымасць абмяняцца думкамі з прадстаўнікамі некалькіх мясцовых арганізацый грамадзянскай супольнасці, якія аказваюць гуманітарную дапамогу мігрантам, але, на жаль, мне не ўдалося знайсці ніводнай мясцовай беларускай арганізацыі грамадзянскай супольнасці, якая займаецца маніторынгам і справаздачнасцю аб сітуацыі з правамі мігрантаў. Гэта, здаецца, адлюстроўвае больш сур'ёзную трывожную праблему адсутнасці грамадзянскай прасторы і крытыкі дзяржаўнай палітыкі ў краіне», — гаворыцца ў заяве спецдакладчыка ААН.
У заяве таксама прыводзяцца высновы спецдакладчыка пра інцыдэнт у раёне пераходу Брузгі-Кузніца на беларуска-польскай мяжы ў лістападзе мінулага года. Фэліпэ Гансалес Маралес адзначае, што хоць беларускі бок неаднаразова сцвярджаў, што з'яўленне на мяжы каля 2500 мігрантаў было для яе нечаканасцю, яму не былі прадстаўленыя пераканаўчыя доказы таго, што становішча мігрантаў на мяжы ў значнай ступені не з'яўляецца следствам шэрагу наўмысных дзеянняў беларускіх уладаў. У прыватнасці, спецдакладчык адзначае, што ў 2021 годзе ў кароткія тэрміны былі спрошчаныя працэдуры для атрымання турыстычнай візы для грамадзян Ірака, афармляліся групавыя візы.
«Акрамя таго, я даведаўся, што беларуская памежная служба была цалкам дасведчаная аб групе мігрантаў колькасцю каля 2500 чалавек, якая падышла да мяжы з Польшчай па дарогах у непасрэднай блізкасці ад галоўнай пасады памежнай службы. Яны прайшлі праз шэраг агародж на беларускім баку, і хоць існуе забарона на ўезд у 200-метровую зону паблізу мяжы, група з 2500 мігрантаў зрабіла гэта без якіх-небудзь перашкод з боку памежнікаў. Трэба адзначыць, што, нягледзячы на некалькі запытаў, я не атрымаў ад уладаў дакладнай інфармацыі аб працягласці памежных загарод на тэрыторыі Беларусі» — гаворыцца ў заяве.
Разам з тым у ім адзначаецца ўклад БКК у аказанне гуманітарнай дапамогі мігрантам на мяжы, а затым у ТЛЦ каля пункта пропускі «Брузгі». Гансалес звяртае ўвагу на тое, што «пасля заканчэння тэрміну дзеяння 30-дзённай турыстычнай візы большасці мігрантаў, якія схаваліся ў ТЛЦ, не дазвалялася пакідаць аб'ект, акрамя як у кірунку Польшчы». Выключэнні рабіліся для тых «хто пагадзіўся вярнуцца ў свае краіны паходжання, альбо быў прыняты для ўз'яднання сям'і ў трэцяй краіне, альбо падаў прашэнне аб прадастаўленні прытулку ў Беларусі, што здавалася непрывабным варыянтам». На думку Фэліпэ Гансалеса Маралеса, знаходжанне мігрантаў у ТЛЦ было блізка да ўтрымання пад вартай.
«Мяне асабліва турбуе тое, што мігранты, у тым ліку жанчыны, цяжарныя жанчыны і дзеці, дэ-факта ўтрымліваліся пад вартай у ТЛЦ ад некалькіх тыдняў да некалькіх месяцаў. Шмат у каго з іх не было дома, куды можна было б вярнуцца, і не засталося грошай», — напісана ў заяве.
Спецдакладчык таксама выказаў шкадаванне, што беларускі бок у поўнай меры не скарыстаўся досведам ААН для праектавання і паўсядзённай працы цэнтра, а міжнародныя арганізацыі не атрымалі доступ да памежнай зоны.
Ён занепакоены зменамі ў заканадаўства Польшчы, якія дазваляюць памежнікам выдвараць мігрантаў.
«Я глыбока занепакоены заканадаўчай базай, якая дазваляе польскім памежнікам сістэматычна праводзіць затрыманні, у тым ліку жанчын і дзяцей, у парушэнне міжнароднага права ў галіне правоў чалавека», — гаворыцца ў заяве.
У ім таксама гаворыцца пра тое, што польскія суды ў асноўным вызначаюць затрыманых мігрантаў, якім усё ж такі ўдаецца падаць прашэнне аб прадастаўленні прытулку, у закрытых установах, у той час як ёсць магчымасць размяшчаць іх у іншых месцах.
«Дзеці і іншыя ўразлівыя асобы не павінны заставацца пад замком толькі з-за іх міграцыйнага статусу. У Польшчы існуюць альтэрнатыўныя варыянты прыёму і догляду», — адзначыў спецдакладчык.
Фэліпэ Гансалес Маралес таксама адзначыў факты гвалту ў дачыненні да мігрантаў з боку памежнікаў з абодвух бакоў.
«Мяне асабліва турбуюць сцвярджэнні аб ужыванні гвалту памежнікамі абодвух бакоў, якія штурхаюць мігрантаў туды-сюды. Хоць абодва дзяржавы адмаўляюць гэта, я сабраў сведчанні і доказы як унутры краіны, так і за яе межамі. Мігранты афрыканскага паходжання ставяцца да ліку найбольш пацярпелых. Аналагічныя сцвярджэнні аб прымяненні гвалту з боку беларускіх праваахоўнікаў прагучалі ў маёй заяве па завяршэнні майго візіту ў Беларусь», — заявіў ён.
Па яго словах, беларускія ўлады зарэгістравалі чатыры выпадкі гібелі мігрантаў на мяжы, польскі бок расследуе 10 смяротных выпадкаў. Фэліпэ Гансалес Маралес заклікаў абедзве краіны супрацоўнічаць у такіх расследаваннях. Ён таксама лічыць, што колькасць загінулых можа быць больш.
«Паводле адкрытых крыніц, у 2021 годзе ў лесе загінула не менш за 19 мігрантаў, многія дагэтуль застаюцца зніклымі без вестак. Становішча мігрантаў на мяжы адлюстроўвае геапалітычны крызіс у рэгіёне. Мігрантаў нельга выкарыстоўваць або прыносіць у ахвяру», — заявіў спецдакладчык.
Ён раскрытыкаваў польскую ініцыятыву па будаўніцтве плота.
«Пасля прыпынення беларускімі ўладамі віз для мэтавых нацыянальнасцяў у лістападзе 2021 года і закрыцця часовага лагістычнага цэнтра на беларускім баку ў сакавіку гэтага года сітуацыя на мяжы, падобна, супакоілася. Аднак, як пацвярджаюць некалькі крыніц, некаторыя мігранты застаюцца ў лесе і падвяргаюцца "выштурхоўвання". Акрамя таго, Польшча завяршыла будаўніцтва 5-метровага сталёвага плота з калючым дротам праз запаведны лес уздоўж мяжы з Беларуссю. Я баюся, што ўстаноўка плота не ўтрымае людзей ад спробаў перасекчы мяжу, а проста павысіць узровень небяспекі і патэнцыйна пагоршыць гуманітарнае становішча мігрантаў, якія захраслі паміж дзвюма межамі», — падкрэсліў Фэліпэ Гансалес Маралес.
Спецдакладчык ААН заклікаў Польшчу перагледзець сваё заканадаўства і забяспечыць мігрантам доступ да працэдур прадастаўлення прытулку. Таксама ён заклікаў абедзве краіны даць грамадзянскай супольнасці поўны доступ да памежнай зоны.
«Я заклікаю Польшчу і Беларусь даць грамадзянскай супольнасці і незалежным механізмам маніторынгу поўны доступ да памежнай зоны. У сувязі з гэтым было б важна забяспечыць моцную і незалежную ролю мясцовай грамадзянскай супольнасці ў абедзвюх краінах, а таксама дазволіць міжнародным арганізацыям грамадзянскай супольнасці праводзіць маніторынг на месцах», — гаворыцца ў заяве.
У дакуменце таксама ўтрымліваецца ацэнка намаганні беларускіх і польскіх уладаў па прыёме бежанцаў з Украіны. Спецдакладчык адзначае намаганні польскага ўрада, але таксама ён акцэнтаваў увагу на тым, што ўсе ўцекачы павінны мець роўны доступ да такой дапамогі.
«Нават тыя, хто бег ад той жа вайны, хоць усе яны былі дапушчаныя да ўезду ў Польшчу і атрымалі дапамогу ад дзяржавы, грамадзяне трэціх краін не абароненыя той жа прававой базай. Людзі з асаблівай уразлівасцю, у тым ліку з неўрэгуляваным міграцыйным статусам, сутыкаюцца з падвышанымі цяжкасцямі ў атрыманні віду на жыхарства і належнага жылля. Я з занепакоенасцю адзначаю, што гэты двайны стандарт прывёў да ўзнікнення пачуцця дыскрымінацыі сярод грамадзян трэціх краін», — заявіў Гансалес Маралес.