СМАЧНА З «НОВЫМ ЧАСАМ». Груца з шальбабонам

Груца… Шальбабон… Незвычайныя словы ў назве адной стравы. Але ж яны не для яркасці мовы, яны беларускія. Ведаеце, што азначаюць?

Шальбабон — гэта фасоля. Менавіта так называлася фасоля ў старабеларускай мове, якая, між тым, на працягу некалькіх стагоддзяў з’яўлялася дзяржаўнай у Вялікім Княстве Літоўскім, Рускім і Жамойцкім. А вось груца, альбо яшчэ можна сказаць «панцак» — гэта ячныя крупы.

Груца — адна з самых распаўсюджаных круп на планеце. Гісторыкі нават мяркуюць, што ячмень — самая старажытная сельскагаспадарчая культура на Зямлі, бо нават узгадваецца ў Бібліі.

Што датычыцца гатавання: крупы, фасолю і гарох я замачыла паасобку на ноч. Так яны хутчэй зварацца і  пры гэтым захаваюць сваю карысць: у груцы, напрыклад, шмат лізіну, а ён спрыяе выпрацоўцы калагену; фасоля і гарох багатыя на вітаміны групы В, якія вельмі неабходныя для нашай нервовай сістэме. Як бачыце, страву сёння я гатую не толькі смачную, але ж і карысную.

Між тым «Груца з шальбабонам, гарохам і дранкай» была адной з улюбёных страў за шляхецкім сталом — а шляхта мела густ! Елі шмат і смачна. Калі апісаць адзін кулінарны дзень з жыцця заможнага шляхціца, то ён будзе выглядаць так.

Прачыналіся ў доме рана. Гаспадар выпіваў гарбату альбо збіцень з зёлак, а ўжо каля дзясятай гадзіны раніцы неабходна было выпіць маленькую чарачку «кменаўкі» альбо «памаранчаўкі» і закусіць сушанай слівай. Аб адзінаццатай гадзіне любілі збіраць гасцей, сустракалі іх чаркай «аераўкі» з лёгкімі, менавіта так лічылася, закускамі: калдунамі, бігасам, каўбасамі, вяндлінай і сырамі. Абедаць сядалі а чатырнаццатай гадзіне. І тут стол ажно ламіўся ад неверагоднай колькасці і разнастайнасці страў. Менавіта на абед і гатавалі  нашу груцу з шальбабонам, гарохам і дранкай. Пасля абеду падавалі каву, а праз пару гадзін — садавіну і агуркі з мёдам (гэта ўлетку) альбо арэхі (узімку). А шостай гадзіне вечара пілі гарбату з печывам, а потым гаспадар мог паклікаць: «Панове! Завод жыцця круткі, напіймася вудкі!». Вячэралі а дзявятай. На стале было 5-6 страў, «каб уначы з голаду не прысніць цыганоў». Прыкладна апоўначы падавалі верашчаку, а потым быў «падкурак»: выпівалі чарачку крупніка.

Зараз такое баўленне часу здаецца абжорствам. Але ж раней не давяралі людзям, якія мала елі. Была нават прымаўка, што кухмістр выязджае з двара гаспадара толькі тады, калі прап’юць і прагуляюць апошняга вала і карову. І гэта ў ХІХ стагоддзі! Што там казаць пра больш даўнія часы, калі нормай паводзін было «еш, пі і папушчай паса».

ГАТАВАННЕ:

Замачыць на ноч паасобку крупы, фасоль і гарох. Варыць іх таксама паасобку да паўгатоўнасці на працягу 15 хвілін. Моркву нацерці на вялікай тарцы, цыбулю пакрышыць. Абсмажыць на алеі рэбры, а потым цыбулю і моркву. У посуд для запякання пакласці ячныя крупы, фасолю, гарох, смажаную гародніну, рэбры, драніцу з бульбы. Паперчыць, пасаліць, добра замяшаць, дадаць  50 мл булёну, у якім варыліся крупы, накрыць вечкам ці фольгай. Запякаць у духоўцы на працягу 20-30 хвілін пры тэмпературы 180 градусаў. 

Смачна есці!