Вандроўкі з «Новым Часам»: Мядзел

Што вы ведаеце пра старажытны Мядзел? Прапануем вам захапляльнае падарожжа па цудоўных мясцінах. 

Стары і Новы Мядзел

Першае паселішча з'явілася на беразе возера Мядзел каля ХІ стагоддзя — блізу памежнай крэпасці Полацкага княства. Пасля эпідэмій халеры і чумы жыхары перабраліся на бераг возера Мястра. Як пра моцны княжны замак, пра Мядзел гаворыцца ў пасланні Рыжскай Радзе, што вялікі князь літоўскі Гедымін напісаў у 1324 годзе.

Першапачаткова Мядзел дзяліўся на Стары і Новы, — і кожны з іх меў рознае кіраванне. Адным валодалі магнаты, другі быў уласнасцю самога каралеўства.

Стары Мядзел упершыню згадваецца пад 1454 годам. На працягу гісторыі горад належаў Грабкоўскім, Райскім і Францкевічам, а таксама і княжацкаму роду Радзівілаў. Але ў 1762 годзе Мядзел атрымаў магдэбургскае права.

Новы Мядзел упершыню згадваецца літаральна на 7 гадоў пазней. Ён з’яўляўся часткай каралеўскіх уладанняў. Яго старастам з 1590 года быў Леў Сапега, самы вядомы канцлер ВКЛ, ініцыятар трэцяга Статута ВКЛ 1588 года. 

Гербам Мядзела стала выява замка, што у ХV стагоддзі вырас на беразе возера. Эксперты параўноўваюць яго з Камянецкай вежай. На жаль, замак быў разбураны падчас Паўночнай вайны.

На пачатку ХХ стагоддзя абодва гарады зліліся ў адзін. Пасля кароткі час быў пад уладай Саветаў, а ў 1921 годзе Мядзел адышоў Польшчы. 

Касцёл Святога Станіслава

Драўляны касцёл Святога Станіслава быў збудаваны ў Новым Мядзелі на беразе возера Мястра ў 1454 годзе на грошы кашталяна Андрэя Саковіча.

У 1500 годзе падчас вайны Рэчы Паспалітай з Масковіяй касцёл быў спалены. У 1543 годзе на гэтым месцы былі пабудаваныя капліца і двор, а потым і сам храм быў адноўлены ў крыжовай кампазіцыі. Меў купал у цэнтральнай частцы і дзве сакрыстыі. На галоўным фасадзе знаходзіліся дзве двух’ярусныя вежы. Па баках ад уваходу ў будынак былі размешчаныя падвойныя высокія круглыя калоны, якія неслі франтон з паўцыркульным акном.

На жаль, 2 лістапада 1942 касцёл зноў быў спалены і больш не аднаўляўся. Цяпер на гэтым месцы знаходзіцца рэстаран. 

Касцёл Маці Божай Шкаплернай і Кальварыя

Цагляны касцёл Маці Божай Шкаплернай у стылі барока быў пабудаваны ў 1754 годзе на невысокім узгорку недалёка возера ў Мядзелі.

Інтэр’ер храма некалі быў аздоблены у стылі ракако і ўпрыгожаны фрэскамі, ад якіх захаваліся толькі фрагменты.

Фундатарам выступіў уладальнік Старога Мядзела Антоній Кошчыц. Таксама побач былі збудаваныя плябанія і кляштар.

Парафіяй касцёла з моманту збудавання апякаюцца айцы кармеліты босыя — манахі жабрацкага каталіцкага ордэна, які бярэ свой пачатак на Святой Зямлі.

У 1772 годзе на ўзгорку побач з храмам была збудаваная Мядзельская кальварыя — унікальны аб’ект, адзіны ў сучаснай Беларусі помнік сакральнай архітэктуры. Гістарычнае месца пакланення вернікаў-каталікоў, створанае паводле плана Крыжовага шляху ў Іерусаліме.

Мядзельская кальварыя складалася з 21 капліцы і 8 брам, размешчаных на прылеглых палях вакол касцёла. Капліцы былі драўлянымі, на каменным падмурку.

Кальварыя нейкі час працягвала дзейнічаць і ў складзе Расійскай імперыі. Аднак па здушэнні паўстання Кастуся Каліноўскага расійскія ўлады гвалтоўна ліквідавалі парафію, а касцёл перарабілі пад праваслаўны храм, пасля чаго праз некаторы час кальварыя стала занядбанай.

У міжваенны час туды вярнуліся ксяндзы і разам з жыхарамі горада пачалі ўзнаўляць спадчыну. Завяршылі працу браты-кармеліты, якія сабралі патрэбныя сродкі.

На жаль, таго ж самага 2 лістапада 1942 года Мядзельскую кальварыю, якая на той час налічвала каля 40 капліц, амаль цалкам разабралі і знішчылі.

А ў 1943 годзе будынак кляштара быў спалены, хоць касцёл цудам ацалеў. Пасля савецкія ўлады зачынілі касцёл, і толькі ў 1989 годзе ён быў перададзены вернікам, а ў парафію вярнуліся айцы кармеліты босыя.