СМАЧНА З «НОВЫМ ЧАСАМ»: Гульбішнік — кулінарны шэдэўр
Сёння са звычайных прадуктаў прыгатуем з вамі гульбішнік — кулінарны шэдэўр, які ў даўнія часы любілі як за сялянскім, так і за шляхецкім святочным сталом.
Рэцэпт стане вашым улюбёным. У розных рэгіёнах Беларусі гэтую страву называюць па-рознаму: гульбішнік, бульбішнік, картаплянік, тукмачы. Чаму бульбішнік і картаплянік — зразумела. А вось тукмачы гатуюць у Брэсцкай вобласці. І «тукмачык» — гэта таўкачык на мясцовым дыялекце. Рэцэпт тукмачоў крыху адрозніваецца: туды дадаецца сала, а сама страва падаецца з салёным тварагом. На Гродзеншчыне у бульбішнік дадаюць алеістае насенне лёну. Мой рэцэпт — з Віцебшчыны. Назва «гульбішнік» паходзіць ад слова «гульба», што азначае нешта круглае. Менавіта так у даўнія часы мясцовыя жыхары называлі бульбу.
Сяляне гатавалі гульбішнік на святы як самастойную страву, а вось заможнай шляхце кухары падавалі гульбішнік як гарнір да мяса. Дарэчы, і ў шляхціцаў, і ў сялян застоллі заўжды былі не толькі смачнымі, але ж і цікавымі. Адзін толькі звычай «прынука» чаго варты! Нашы продкі без угавораў за стол не садзіліся, бо гэта лічылася прыкметай дурнога тону.
Гасцей гаспадар настойліва упрошваў, ледзь не прымушаў піць і есці. Госці, у сваю чаргу, каштавалі стравы ў «паўгубы», ледзь дакранаючыся да прысмакаў, паказвалі абыякавасць і адсутнасць апетыту. Патрэбныя былі як мінімум тры «сеансы» ўпрошвання. А вось калі паміж гаспадаром і госцем адчуваліся нацягнутыя адносіны, прынцыповыя прыхільнікі гэтай нормы этыкету ехалі дадому паўгалоднымі, прамаўляючы: «Было ўсё, было чаго есці і выпіць, толькі прынукі не было». Хаця бывалі і такія аматары выпіць і пад’есці, якія гэтыя правілы застолля ігнаравалі: «Я госць без прынукі, не люблю марыць гаспадара», — гаварылі яны ў апраўданне.
Звычай «прынукі» ў Рэчы Паспалітай зарадзіўся ў XVII стагоддзі і нават на пачатку ХХ стагоддзя быў досыць распаўсюджаным. Дарэчы, вельмі цікава прынукі апісаў у «Дзікім паляванні караля Стаха» Уладзімір Караткевіч, а ў «Новай Зямлі» — Якуб Колас.
ІНГРЭДЫЕНТЫ:
бульба 1 кг;
тварог 100 г;
смятана 100 г;
мука 1 ст. л.;
цыбуля 2 шт.;
кроп 30 г;
алей 1 ст. л.;
соль на смак;
сметанковае масла 20 г.
Соус (альбо падліва):
смятана 6 ст. л.;
часнок 4 зубчыкі;
кроп 50 г;
папрыка 0,5 ч. л.;
алей 2 ч. л.;
соль на смак.
ПРЫГАТАВАННЕ:
Адварыць абабраную бульбу ў падсоленай вадзе, зрабіць з яе пюрэ, астудзіць. Тварог расцерці са смятанай і мукой. Цыбулю здрабніць і абсмажыць на патэльні. Кроп дробна нарэзаць. Злучыць тварожную масу з працёртай бульбай, цыбуляй і кропам. Пасаліць на смак, добра перамяшаць. Запякаць у духоўцы пры тэмпературы 180 градусаў у форме для запякання 20-30 хвілін — да з’яўлення залацістай скарыначкі. Змазаць сметанковым маслам. Падаваць гульбішнік гарачым як самастойную страву з соусам альбо як гарнір да мяса, рыбы ці салатаў.
Соус:
Дробна здрабніць часнок і дадаць да яго алей. Даць пастаяць пяць хвілін. Так часнок раскрые свой водар і смак. Кроп пакрышыць і перамяшаць з соллю: зеляніна таксама стане больш духмянай. Змяшаць часнок, кроп, смятану і папрыку. Дадатак да гульбішніка будзе смачнейшым, калі ўжываць яго праз 10 хвілін пасля прыгатавання.
Гульбішнік трэба есці адразу, свежапрыгатаваным. Маленькі кулінарны штрых: на скрыначку адпраўляю сметанковае масла. А яшчэ смачней будзе, калі змазаць гульбішнік белай пенкай топленага масла. Як прыгатаваць такі ласунак, мы расказалі ў выпуску «Калядны карп».
СМАЧНА ЕСЦІ!