«Калі білі, прасіў мяне прыстрэліць». Пасля затрымання ў жніўні падпалкоўнік МУС звольніўся з працы

11 жніўня падпалкоўнік Аляксандр Ерафееў вяртаўся з працы ў Мінюсце дадому, але да кватэры так і не дайшоў. У цэнтры горада яго затрымалі невядомыя, збілі, зламалі шчыкалатку і адвезлі ў Савецкае РУУС.

Аляксандр Ерафееў распавёў TUT.BY, як пачуў у кабінеце міністра: "АМАП у нашай краіне проста так не затрымлівае", аб прыніжэнні ў аддзяленні міліцыі і чаму перастаў верыць у справядлівасць.
— Пасля ўсяго, што здарылася, прыйшлося самаізалявацца ад людзей у форме. Калі бачу іх, ад гневу пачынае калаціць, — з падпалкоўнікам МУС Аляксандрам Ерафеевым мы сустракаемся ў загарадным доме яго родных.
Пакуль ідзем у сталовую, за Аляксандрам Леанідавічам бягуць дзве маленькія сабачкі Джэф і Рэт. Ад гаспадара яны ні на крок: то заскочаць на рукі, то прылягуць ля ног. Пра тое, як ён за іх перажываў падчас затрымання, яшчэ ў верасні TUT.BY распавядалі дзяўчыны, якія апынуліся за кратамі з-за расклееных улётак.
"Там быў дзядуля-палкоўнік, зусім сівы, — узгадвала Оля. — Усю ноч мужчын білі па нагах і прымушалі прысядаць. Калі ты не мог, білі мацней. Яго таксама. Ён прасіў патэлефанаваць сыну, сказаць, што дома зачыненыя сабакі. Сын жыве ў іншым горадзе, дзядуля баяўся, што пакуль ён даведаецца пра ўсё і даедзе, жывёлы памруць. Вельмі перажываў. А "злы амапавец" пачаў на яго гарлапаніць матам, маўляў, ты, дзед, зганьбіў пагоны, закрой рот. Палкоўнік гэты сказаў, што проста ішоў дадому, што нічога не зрабіў. А той у адказ: "Ты зганьбіў пагоны тым, што тут сядзіш“. Гэта было страшна. Я бачыла чалавека, які не чуе, што яму кажуць, ён захлынаецца ад нянавісці і ўпэўнены, што ва ўсім мае рацыю".

«Нам сорамна, што нас не білі»

У гэтым апісанні Аляксандр Ерафееў пазнаў сябе і яшчэ раз паўтарае: увечары 11 жніўня ён сапраўды ішоў дадому.
— Прызнаюся, нават не хадзіў 9 жніўня на выбары. Апошні раз быў на выбарчым участку падчас рэферэндуму ў 1995 годзе і галасаваў за гістарычную сімволіку, але, убачыўшы вынікі, зразумеў, што ўсё бессэнсоўна, — кажа падпалкоўнік.

"Я прасіў таго, хто ў балаклаве, зняць яе і паказаць твар, ён адмовіўся, але гэтыя вочы я запомню"

Аляксандру Ерафееву 61 год, ён ліквідатар наступстваў аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Скончыў БДУІР, адпрацаваў два гады на заводзе і сышоў у КДБ, потым ва УУС Мінскага аблвыканкама, апошняе месца працы — Міністэрства юстыцыі на пасадзе вядучага сістэмнага аналітыка аддзялення інфармацыйных тэхналогій.
— 11 жніўня нас на працы крыху раней адпусцілі, каб маглі спакойна дабрацца дадому. І я пайшоў звычайным маршрутам Мінюст-Зыбіцкая-парк-Чырвоная-Камароўка, — пачынае свой аповед Аляксандр Леанідавіч.
Вось ужо шмат гадоў, адзначае наш суразмоўца, ён ходзіць пешшу, У гэты раз вырашыў не мяняць традыцыю, тым больш што ў 17.00 на гэтых вуліцах не было акцыі.
— Гэта і крыўдна цяпер: калі б схапілі на мітынгу, а так... адзіны мой грэх — ішоў і ўсміхаўся, стараюся радавацца жыццю, не ведаю, колькі яшчэ засталося. Каля "Журавінкі" на мяне напалі трое, як я іх называю, ніндзя. Збілі з ног, двое падхапілі, а трэці засадзіў паміж ног. Потым павалаклі ў аўтобус і сталі збіваць дубінкамі па ўсім целе, забралі ўсе рэчы, скруцілі сцяжкай рукі за спіной. У аўтобусе штурхалі так, што зламалі шчыкалатку. Я прасіў таго, хто ў балаклаве, зняць яе і паказаць твар, ён адмовіўся, але гэтыя вочы я запомню, — падчас размовы Аляксандр Ерафееў часам пракручвае бел-чырвона-белы бранзалет на сваёй руцэ, ён з'явіўся ўжо пасля выхаду з Савецкага РУУС.
Падпалкоўнік успамінае, як у аўтобусе плакалі дзяўчыны і ён іх суцяшаў, як людзі прасіліся ў туалет, іх не пускалі і яны "вымушаныя былі хадзіць пад сябе".
— Разам са мной затрыманы быў супрацоўнік службы бяспекі МЗС, так ён прадставіўся, і былы амапавец. Нас вазілі па горадзе, потым перагрузілі ў нейкі транспарт, паклалі ў некалькі шэрагаў і прайшліся па нас. Калі стала змяркацца, прывезлі ў Савецкі РУУС, паставілі да сцяны — рукі ўверх, згінаць іх нельга. Каб ногі былі як мага шырэй, нас пастаянна білі па лытках.

"Пужала, што нейкія людзі ў балаклавах самаўзвысіліся, зневажаючы мяне"


У аддзяленні міліцыі Аляксандра Ерафеева сфатаграфавалі, знялі на відэа, а сярод ночы павялі падпісваць пратакол.
— Папрасіў даць яго пачытаць — засадзілі па печані. Адмовіўся падпісваць — яшчэ раз па печані. Так скажыце, што хоць у ім напісана? Адказалі: удзел у несанкцыянаваным мерапрыемстве. Прапанаваў паглядзець маю геалакацыю ў момант затрымання: "стары сівы п..., занадта ты разумны". Зноў удар, добра — падпішу. Але замест свайго подпісу паставіў літару "Е". Пад раніцу з'явіўся нейкі падпалкоўнік у балаклаве, на пагонах дзве зоркі і стаў мне пагражаць. Казалі, што я зганьбіў пагоны, патрапіўшы ў аддзяленне міліцыі. Там такая логіка: раз ты ў іх — ты ўжо вінаваты. Дзесьці а пятай раніцы загадалі рабіць зарадку, на "раз" садзішся, пакуль не скажуць"два" — уставаць нельга. Зарадку люблю, кожную раніцу займаюся па гадзіне на варкаўце, так што гэта пайшло мне ў плюс, — адзначае падпалкоўнік.


З аддзялення міліцыі ён выйшаў пасля 11 раніцы, без пратаколу ці нейкіх дакументаў, якія пацвярджаюць затрыманне. Зірнуў на тэлефон, а там столькі званкоў, колькі за ўсё жыццё не было.
— Распісваючыся за рэчы ў РУУС, надзеў усмешку. Тое, што рабілася ўнутры, ім не паказаў, але выйшаў і пачалася істэрыка. Тупа рыдаў. Калі білі, прасіў мяне прыстрэліць. Там, стоячы каля сцяны, баяўся, што зробяць калекай, не хацеў быць клопатам для сям'і. Пужала, што нейкія людзі ў балаклавах самаўзвышаліся, зневажаючы мяне ... я даўно не плакаў, напэўна, гэта былі слёзы ачышчэння, слёзы прасвятлення, — кажа Аляксандр Ерафееў.
Апошнія пяць гадоў ён працаваў у Мінюсце і адразу пасля РУУС "ногі павялі на працу". Па словах падпалкоўніка, асабіста хацеў задаць пытанне міністру Алегу Сліжэўскаму: "Ці магу працаваць у вашым ведамстве пасля таго, што перажыў за апошнія суткі?".

— Запісаўся на прыём па асабістым пытанні, у кабінет да міністра зайшоў, калі не было яшчэ 12 гадзін. Прыйшоў кульгавы, на чырвоныя зараваныя вочы надзеў цёмныя акуляры. Алег Леанідавіч выслухаў і сказаў: "Я не веру, АМАП проста так у нашай краіне не затрымлівае". Паабяцаў паставіць прагул, хоць на той момант я адсутнічаў менш трох гадзін, а на заўтра звольніць па артыкуле. У мяне 45 гадоў працоўнага стажу, не хацелася зачыняць кніжку непрыгожым артыкулам, і, як цяпер прынята, сам напісаў заяву, каб сысці па пагадненні бакоў. Мой кантракт быў да верасня 2021 года, — удакладняе Аляксандр Леанідавіч.

"У 90-х з людзьмі ў пагонах можна было размаўляць па-чалавечы, а потым што-то зламалася"

Адразу пасля размовы з міністрам падпалкоўнік звярнуўся ў паліклініку МУС, кажа, магчыма, на адрэналіне не адчуваў ніякага болю, а ўжо лекары выявілі пералом правай лыткі і наклалі гіпс.
— Праз дзень боль быў такі, што хоць на сценку лезь, — Аляксандр Ерафееў паказвае ў тэлефоне здымкі, якія былі зробленыя пасля паліклінікі. Шчыкалатка ў гіпсе, ногі ў сіняках ад дубінак. — Лекар гаварыў, што аб маёй траўме паведаміць у міліцыю, ішлі дні, нічога не адбывалася, і мяне прама на мыліцах родныя павезлі ў Следчы камітэт. 17 жніўня напісаў заяву на 10 старонках, папрасіў прыцягнуць да крымінальнай адказнасці тых, хто біў, і даць прававую ацэнку дзеянням міністра юстыцыі. Калі следчы прымаў заяву, трэба было адказаць дадаткова на 25 пытанняў: які ў мяне акаўнт у сацсетках, электронная пошта, якім дэвайсам карыстаюся, на якія тэлеграм-каналы падпісаны. Адказаў, і далі накіраванне на экспертызу, калі ў чарзе ўбачыў збітых, заплакаў другі раз.


Каб зняць пабоі, Аляксандр Ерафееў чакаў у чарзе чатыры гадзіны. Ён аддаў следчаму несціранае адзенне, у якім быў 11 жніўня, і перыядычна даведаецца: ці заведзеная крымінальная справа.
— Нядаўна праверку зноў працягнулі на месяц, геалакацыю так і не запыталі. Цяпер узнікае праблема: мне трэба даводзіць, што зламаў нагу не дома, а падчас затрымання, што наогул быў у Савецкім РУУС, на руках няма ніякіх дакументаў. 23.34 КаАП не было, — дадае Аляксандр Ерафееў.
І не будзе: двухмесячны тэрмін прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці скончыўся.
— Працоўную кніжку ў Мінюсце забіраў на мыліцах, пакуль клыпаў, некаторыя адварочваліся. Гэта нейкая дэградацыя чалавечых адносін — калі кожны сам за сябе, — падпалкоўнік адводзіць позірк у бок і змаўкае.
Ён успамінае, як 15 гадоў адслужыў ва УУС Мінскага аблвыканкама на пасадзе начальніка ўпраўлення сувязі і інфарматызацыі. Кажа, сама служба была цікавай, займаўся перааснашчэннем дзяжурных частак, але прыйшоў новы генерал, і службу давялося пакінуць.
— Дык справа была ў кіраўніку або ў крызісе, у якім аказалася беларуская міліцыя?
—  Кіраўнік — гэта як прадукт навакольнага яго асяроддзя, яна яго і фармуе. Тады, у 2005 годзе, пачынаў задумвацца: што здарылася? Чаму, чытаючы лісты міліцэйскіх чыноўнікаў, немагчыма ўлавіць іх сутнасць? Такое пачуццё, што яны напісаны на кітайскай.
— Міліцыя ў пачатку 2000-х адрознівалася ад той, што была ў 90-х?
— Як неба і зямля. У 90-х з людзьмі ў пагонах можна было мець зносіны па-чалавечы, а потым нешта зламалася, усе адзін у адным сталі бачыць канкурэнта, я стаў замыкацца ў сабе і менш мець зносіны з калегамі. Неяк мяне выклікаў на прыём генерал, выйшаў, а каля яго кабінета стаяць нейкія людзі, пытаюцца, па якім пытанні ён мяне выклікаў. Гэта стала шокам. Гэта рэўнасць ці што? Ненармальна, калі хтосьці лічыць, колькі разоў ты ходзіш да генерала. І гэтая сітуацыя кажа пра многае.

"Да 11 жніўня я не адчуваў сябе падманутым, цяпер — адчуваю"

— Важней аказалася зрабіць кар'еру ў органах?
— Так, тут я пагаджуся. Усе сталі баяцца за сваё існаванне. Калі праводзілі калегію, афіцэры жартавалі: "Кім ты выйдзеш пасля калегіі? Маёрам або камбайнерам?».
— Цяпер пра тых, хто разганяе мітынгі, таксама кажуць: ім ёсць што губляць. Раскажыце, што губляе міліцыянт, калі становіцца камбайнерам.
— Камбайнер прыедзе ў Мінск, і ніхто не будзе ведаць, хто ён. А калі амапавец папрацуе нават на адной акцыі, яго пачынаюць баяцца. Вы задумваліся, чаму людзі ідуць у міліцыю? Уявіце, чалавек жыве ў вёсцы, не ў лепшых умовах, пра яго наогул ніхто не ведае, а потым ён пераязджае, напрыклад, у Мінск ці Берасце, яму даюць фуражку, дубінку, службовую кватэру і нармальны заробак. Для чалавека, які проста хадзіў па вёсцы, як гэта ў рай трапіць, схапіць бога за бараду. Цяпер супрацоўнікі міліцыі лічаць сябе гаспадарамі жыцця, вяршыцелямі лёсаў, асабліва востра я гэта адчуў у аўтобусе, калі ляжаў са звязанымі рукамі.
— А што страцілі асабіста вы, сыдучы з міліцыі?
— У адзін момант наступіла пустата, хадзіў на службу, працаваў амаль без выходных і раптам сеў дома. Ты нікому не патрэбны, цябе выкінулі за борт, маўчыць тэлефон. Розумам быў гатовы сысці з органаў, але пакуль не трапіў у саму сітуацыю, усяго загадзя не змог адчуць. Так, пенсія ў мяне ёсць, але не ўсё ў жыцці вымяраецца грашыма.
Як прызнаецца Аляксандр Ерафееў, як і многія беларусы, ён цяпер жыве так: дзень верыць у перамены, а другі — не. Мы з ім гутарым у той момант, калі надзеі амаль няма.


— Не ўяўляю, як усё можна памяняць. Людзі ва ўладзе добра прыкормленыя, ездзяць на добрых машынах, дрэнна ўяўляюць, як жывуць людзі ў іншых гарадах. А я бачу, больш за 50 гадоў з'яўляюся актыўным заўзятарам футбольнага клуба "Дынама-Мінск", езджу па ўсёй краіне. Дзе "Дынама", там і я, як правіла. Дапусцім, пройдуць новыя выбары, а куды падзець усіх кіраўнікоў і чыноўнікаў? Хіба іх прыбяруць адным махам? МУС усё роўна застанецца. Хто там будзе працаваць? Тыя ж людзі. Але ведаю адно: так жыць нельга. Да 11 жніўня я не адчуваў сябе падманутым, цяпер — адчуваю. Таму, каб глынуць свежага паветра, па вечарах хаджу ў Новую Баравую.

Паводле news.tut.by