«Пасля вайны буду егерам, знайду жонку». Беларус працаваў у дзіцячым садку, а цяпер б'ецца за Украіну

Пару гадоў таму баец палка Каліноўскага з пазыўным Соня працаваў у дзіцячым садку, быў «ледзь не топавым выхавальнікам» і любіў сваю прафесію. Пра вяселле Соня тады нават не задумваўся. Затое нядаўна вырашыў: скончыцца вайна, і ён ажэніцца. Калі гэта здарыцца, малады чалавек не ведае. Ён не ваенны эксперт, а намеснік камандзіра кулямётнай групы. Нядаўна Соня прыехаў у адпачынак з доўгай камандзіроўкі з — пад Бахмута — і «Люстэрка» пагаварыла з ім пра тое, якім непрадказальным часам бывае жыццё.

Інтэрв'ю затрымлівалася на паўгадзіны: Соня праспаў. Некалькі дзён таму ён вярнуўся з-пад Бахмута са свайго другога баявога выезду, дзе правёў два з паловай месяцы. Сёння пяты дзень яго адпачынку. Наперадзе яшчэ сем.

— Не буду хаваць, я геданіст і наогул не вайсковы чалавек. Усе гэтыя пазбаўленні мне не асабліва прыемныя, але, калі трэба, я не прачынаюся, — элегантна тлумачыць ён сваё спазненне. — Каб вы разумелі: у апошнія нашы выезды падчас баявых мы ўвесь час уставалі ў тры ночы. За гадзіну трэба было сабрацца і на досвітку выйсці на пазіцыю. Таму, калі перад адпраўкай у адпачынак камбат сказаў: «Можна паспаць да шасці раніцы», я падумаў: «Госпадзе, нарэшце высплюся». Што тычыцца пазыўнага, я да гэтага несур'ёзна ставіўся. Хлопцы выбіралі сабе варагаў, Ахілесаў, мне ж было на гэта пляваць. Першую зарадку ў навучальным лагеры я праспаў, і хлопцы такія: «Ну ты соня». Я кажу, як раз і пазыўны.

Пачуўшы, як я прадстаўляюся, украінцы ўвесь час смяюцца (тым больш мы ў кулямётным падраздзяленні, на перадавой, ходзім у разведку, на штурмы, адбіваем атакі), але потым знаходзім агульную мову. Справа ж не ў пазыўным, а ў тым, як ты ваюеш. Калі ты дрэнны баец, хоць дзесяць разоў назавіся Ахілесам, цябе гэта не ўратуе.

Соня — малады чалавек з ростам баскетбаліста і «дзіцячым тварам». Гаворыць па-ангельску, чытае па-нямецку і перажывае, што прычоска ў яго сёння не вельмі. Паводле адукацыі ён юрыст, у душы — рамантык. Жыў у Беларусі, Польшчы, Расіі. Працаваў судовым выканаўцам, афіцыянтам, аўтамыйшчыкам, лесапільшчыкам, грузчыкам, кіраўніком кар'ерам, экскурсаводам, кіроўцам, кансультантам у кол-цэнтры. На пытанне, чаму так часта мяняў прафесіі, адказвае: «Характар такі», доўга не мог знайсці сваё месца.

— А цяпер знайшоў, — кажа ён. — Гэта дзіўна, бо я заўсёды смяяўся з вайскоўцаў. Яны здаваліся мне дурнымі і бездапаможнымі. Тут жа я адчуў, што раблю патрэбную працу: ратую людзей, змагаюся за іх. Але, думаю, ваенным я ўсё ж такі не стаў. Я трапіў на вайну, а гэта, напэўна, іншае, чым звычайная армія.

У войску Соня ніколі не служыў, затое працаваў у дзіцячым садку. Трапіў туды выпадкова, калі ў адзін з дзён, застаўшыся без працы, вырашыў адкрыць сайт з вакансіямі і паглядзець прапановы не па варыянтах у якасці спецыяліста, а па далёкасці ад месца, дзе жыў. Бліжэй за ўсё апынуўся дзіцячы сад. Туды і патэлефанаваў.

— Дырэктарка, убачыўшы мае дыпломы і характарыстыкі, здзівілася: «Навошта вам гэтая вакансія?» Я адказаў: «Хачу паспрабаваць» і прыйшоў. Ведаеце, дзеці мяне заўсёды раздражнялі — маленькія, крыклівыя, бесячыя, але, калі я пазнаёміўся з хлопцамі ў маёй групе, палюбіў іх. Яны такія сапраўдныя, сумленныя, адкрытыя, — успамінае Соня, з чаго пачынаўся яго шлях у педагогі. — Яны мяне слухалі, бо, калі што, я крычаў, а калі крычыць мужык, гэта па-іншаму ўспрымаецца. І я стаў ледзь не топавым выхавальнікам. Мяне любілі дзеткі, матулі і татачкі.

Праз некалькі месяцаў кар'еру выхавальніка прыйшлося перапыніць з-за хваробы. Соня доўга лячыўся і пасля гэтага ўжо не змог вярнуцца ў сад.

«Шмат гадоў я гайдаўся, хацеў падабацца дзяўчатам, але, як аказалася, гэта вельмі спатрэбілася, каб быць кулямётчыкам»

Да 2022-га Соня вучыў дарослых і дзяцей англійскай і не збіраўся пакідаць Беларусь. Быў прынцып: «Усе з'язджаюць, а я застаюся». У лютым, калі пачалася вайна, малады чалавек змяніў сваё рашэнне.

— У акопах мяне часта пытаюцца, чаму цяпер я ва Украіне. Гэта ставіць мяне ў тупік, не ведаю, што адказаць. Ну а як? Тут людзі гінуць, у тым ліку і па нашай віне, а я буду дома сядзець? — тлумачыць ён. — Фільм такі быў, «Востраў праклятых», Ды Капрыа там гуляе федэральнага маршала, які сышоў з розуму. У канцы ён кажа добрую фразу: «Што лепш: жыць монстрам або памерці чалавекам?» Ну вось я выбар зрабіў. Мой адлік пачаўся 24 лютага. Увечары я сказаў бацькам, што паеду. Што яны? А што скажуць нармальныя бацькі. Маці ў істэрыцы, бацька казаў: «Ты дэбіл? Падумай», хоць яны ведалі, што мяне не спыніць. Характар у мяне як у барана. Але праз хваробу таты паездку давялося адкласці.

З Беларусі Соня з'ехаў летам 2022-га. Калі дабраўся да Польшчы, яго затрымалі. Пяць гадоў таму ў гэтай краіне ён трапіў у аварыю і не выплаціў штраф. Кажа, тэлефанаваў тады ў суд, даведваўся сітуацыю, яму сказалі: «Справа закрытая». Пасля пачатку вайны, мяркуе, папкі па беларусах паднялі, яго ў тым ліку. У выніку яму давялося пасядзець за кратамі, затым пахадзіць з электронным бранзалетам. Калі з усім разабраўся, пачалася зіма. Сябры прасілі застацца ў Польшчы, прапаноўвалі працу ў IT. Соня быў непахісны. «Я ўжо столькі перажыў, каб дабрацца да бою, што не гатовы адступаць», — раз за разам адказваў ён тым, хто хацеў яго спыніць.

У Варшаве добраахвотнік пайшоў ва ўкраінскае пасольства, папрасіўся ва УСУ. Яму адмовілі, але далі нумар палка Каліноўскага. У беларускім падраздзяленні байца прынялі, але «выпрабаванні» на гэтым не скончыліся: да ад'езду Соня злёг з ветраком. Два тыдні ён праляжаў з тэмпературай. Толькі пасля гэтага была дарога ва Украіну, вучэбка, трэніравальны лагер — і пачаліся баявыя.

— Мае родныя заўсёды былі на спорце і мяне дзяўблі, каб я трэніраваўся. Шмат гадоў я гайдаўся, хацеў падабацца дзяўчатам, але, як аказалася, гэта вельмі спатрэбілася, каб быць кулямётчыкам, — жартуе Соня, успамінаючы, як трапіў у адпаведнае падраздзяленне. — За тое, каб пайсці ў кулямётчыкі, я тапіў з вучэбкі, добра паказаў сябе на трэніроўках. І пасля першага баявога неяк само сабой вызначылася, чым я буду займацца. У майго пабраціма Эрліка выйшла інакш. Ён малады і пяшчотны хлопец. Усе казалі: «Ой, гэтае дзіця, у яго нічога не выйдзе. Аддайце яго максімум у мінамётку, няхай снарады носіць». А Эрлік апынуўся храбрэй ўсіх астатніх. Калі яго ўзялі на абкатку ў бой у кулямётнае падраздзяленне, ён на «нулі» такіх сталёвых яек даў, што яго перавялі ў кулямётчыкі. Таму што ўсвядомілі, што ён падыходзіць. Я, дарэчы, таксама, як аказалася, смелы.

— Як вы гэта зразумелі?

— Першапачаткова мяне вызначылі ў батальён «Волат», але, калі я пазнаёміўся з Сенатам (замкамандзіра батальёна «Літвін» па баявой працы), перапісаў дакументы, каб змагацца пад яго пачаткам. На першае баявое ён узяў мяне ў Харкаўскую вобласць. Перад ад'ездам я падышоў да яго і хлопцам і сказаў: «Адразу папярэджваю, я ніколі не бываў у баі, магу аб*******а». Вырашыў: лепш паведамлю, што я баязлівец. Калі не апынуся ім у выніку, гэта будзе ганарова, а калі апынуся, то таксама нядрэнна, бо я папярэдзіў. Увогуле бравіраваць не стаў.

Калі мы прыехалі на месца і выйшлі з машыны, пачаўся абстрэл. Па нам працаваў танк. Мы спусціліся ў нейкі падвал. Нас было чацвёра: я, Сенат і яшчэ два вялікія чалавекі — Верас і Хельм. Усе яны былі ўжо вопытныя, а я пачатковец. І раптам прама пад гэтым абстрэлам я ўсвядоміў, што мне не страшна, я не баюся. У гэтым склепе мы правялі чатыры дні. А па начах выходзілі на «нуль» капаць акопы і прыкрываць Хельма, каб ён, снайпер, каго-небудзь заваліў. Праз чатыры дні Сенат сказаў: «Будзеш на «перадку», таму што не баішся». Як ён гэта вызначыў? А я заснуў. Побач з падвалам стралялі танкі і артылерыя, са столі сыпалася тынкоўка, я кажу: «Слухайце, нам тут сядзець доўга, мабыць, я пасплю». Зняў браню, шлем, залез у спальнік і заснуў. Сенат мне потым сказаў: «Я ніколі не бачыў такога смелага». Я яму адказаў: «Можа быць, ты ніколі не бачыў такога дурнога. Гэта звычайна ідзе побач».

— Ты, здаецца, яшчэ моцны. Колькі важыць ваш кулямёт?

— У мяне Minimi 5,56, ён важыць 12 кілаграмаў, і аўтамат CZ. Калі іду ў разведку, бяру аўтамат, на штурм — кулямёт плюс падсумкі. Усе сітуатыўна. Наогул на вайне маюць поспех людзі, якія валодаюць так званым экспромтам, бо ўсё тут заўсёды не па плане. Вось вы склалі схему атакі, абароны або заходу на пазіцыю, праінструктавалі людзей, дабіраецеся на месца — і п****ц. БМП не прыехала, пазіцыя не тая, людзі не падтрымалі. І ўсё — імправізуй.

Дарэчы, кулямёт на вайне нават для байца з маёй спецыяльнасцю — справа дзясятая. Рыдлёўка, спальнік, відэлец-лыжка, якой ты можаш есці тушонку, і вада — вось твая асноўная зброя. Страляніны на поле бою як такой трохі, і яна не прыцэльная. Звычайна накрывае танкамі, мінамётамі, самалётамі, і, каб выратавацца, ты павінен умець глыбока і хутка акапацца. Была сітуацыя, калі мы літаральна ў двухстах метрах ад варожых пазіцый давалі каардынаты украінскім артылерыстам. Яны па іх навялі зброю, але сталі мазаць і трапляць па нас. У мяне было літаральна трыццаць секунд паміж залпамі, каб паспець выкапаць сабе лагчынку і, як страус, схавацца туды галавой. Бо калі снарад закране ж***у ці нагу, то гэта не так страшна. А калі галаву — ты труп.

— Якія адчуванні, калі ў твой бок ляціць снарад?

— Гэта залежыць ад яго тыпу і далёкасці. Калі ён ударае вельмі блізка, цябе глушыць, уздрыгвае ўсё цела. Адбываецца кантузія. Фізічныя адчуванні ад выбуху я адчуваю, а ў маральным плане мне п****ць. У гэтым я адрозніваюся ад Сената. Я больш баюся стралковага бою. Тут у мяне няма так шмат навыкаў, як у яго. Ён жа горш пераносіць артылерыйскі абстрэл, таму што, як ён мне патлумачыў, У гэты момант ты нічога не можаш зрабіць. Ніколі не прадбачыш, куды паляціць снарад. Гэта пан або прапаў. У стралковым баі, наадварот, твае навыкі вырашаюць, і ты можаш уплываць на сітуацыю.

Я рэлігійны чалавек і веру ў лёс, таму спакойна стаўлюся да артылерыйскіх абстрэлаў. Веру, што ў мяне не патрапіць, таму што я не выканаў сваё прызначэнне.

— Якое яно?

— Абараніць гэтую краіну і вярнуцца да блізкіх, у дом, які паспеў пабудаваць, у сад, які пасадзіў.

«Калі ты пабываеш у сапраўдным баі, у прамым кантакце, астатняе жыццё — яно ўжо сумнае»

Пасля першага баявога Соня на тры дні вярнуўся ў Кіеў, каб прайсці курсы парамедыкаў. Тады ж ён даведаўся, што яго пабрацімы з'ехалі пад Бахмут, і папрасіў камандаванне адправіць яго туды ж. Яму адказалі: «Пачакай, знойдзем машыну», чакаць прыйшлося нядоўга.

— Там былі нашы байцы, якім трэба было дапамагаць, з якімі трэба было быць побач, — тлумачыць ён рашэнне з ходу паехаць у адзін з самых гарачых пунктаў гэтай вайны. — А што тычыцца ўнутраных перажыванняў, то ў мяне іх не было. Пасля Харкаўскай вобласці я канчаткова ўсвядоміў, на што здольны, і, наадварот, рваўся ў бой. Ведаеце, адзін з маіх пабрацімаў не так даўно атрымаў кантузію. У іх машыну стрэлілі з гранатамёта. У яго разарвала барабанную перапонку. З тых часоў кожны дзень ён кажа толькі пра тое, каб хутчэй завяршыўся адпачынак і ён зноў змог адправіцца да хлопцаў і з імі змагацца.

— Гэта ўжо нейкая залежнасць?

— Не стану хітраваць, частка залежнасці ёсць, таму што калі ты пабываеш у сапраўдным баі, у прамым кантакце, усё астатняе здаецца прэсным. Астатняя жыццё — яно ўжо сумнае. Але галоўны матыватар — гэта не залежнасць, а абавязак. Ты бачыш людзей, якія дзеля цябе рызыкуюць, і проста не можаш іх падвесці.

— Вы сказалі, што ваявалі на «нулі». Раскажыце, як гэта.

— Праца падчас баявых складаецца з камандзіровак: чатыры дні ў акопах, потым столькі ж мы праводзім на базе [у іншым населеным пункце], дзе ад'ядаемся і адсыпаемся.

На перадавой мы ваюем у палях і лясах у ваколіцах Бахмута, зусім побач з п******і. Калі, выкажам здагадку, працуем з цяжкім станковым кулямётам, то, як правіла, усталёўваем яго на ўзгорку або ўмацаваным бліндажы і чатыры дні трымаем сектар. Акрамя таго, мы можам падняць робат і ўразіць цэль за ўзгоркам у пары кіламетраў.

На пазіцыі нас звычайна шэсць-восем чалавек. Двое дзяжураць (калі гэта дзень, глядзяць у бінокль, ноччу — у «цеплак»), астатнія адпачываюць. Дзяжурных трэба мяняць кожныя дзве-тры гадзіны, таму што калі больш, чалавек губляе канцэнтрацыю. Хоць гэтыя нормы — гэта ўсё толькі на паперы, па факце часам даводзіцца быць напагатове і па шэсць, і па восем гадзін.

Ну, а яшчэ тут трэба разумець маю спецыфіку. Я, скажам так, паехаў. Я не магу сядзець на месцы, таму што, як вучыў мяне бацька, ваўка ногі кормяць. Звычайна, калі мы прыязджаем на пазіцыю, я бяру з сабой кучу цыгарэт, іду знаёміцца з украінскімі сумежнікамі, даведваюся сітуацыю на фронце і чым магу быць ім карысны: адным патрэбна разведка, другім дапамога ў штурме. Кулямётчык спатрэбіцца заўсёды. Плюс я яшчэ прайшоў медыцынскія курсы. Але як медык я праявіў сябе толькі раз, і тое не змог выратаваць чалавека. Пазыўны Грос, ён украінец. Яго абстралялі з верталёта, прабілі лёгкае. Калі яго параніла, я быў недалёка на «перадку». Украінцы не падрыхтавалі эвакуацыю, таму мы з пабрацімам цягнулі яго з пазіцыі паўтара кіламетра. На нашых руках ён памёр. Раненні аказаліся цяжкія, стабілізаваць яго не ўдалося. Калі мы перадавалі яго медыкам, яны дзякавалі, а я хацеў толькі праваліцца пад зямлю. Гэта быў найгоршы момант у маім жыцці. У Гроса засталася жонка і маленькая дачка.

— Вы плачаце? Як для вас прайшоў той дзень?

— Ніяк. Сядзеў, курыў, плакаў.

— Мужчыны часта плачуць на вайне?

— Вядома, мы ж людзі. Што вы з нас робіце нейкіх камянёў.

— Вы сказалі, што не раз удзельнічалі ў штурмах. Які быў самы страшны?

— Мне не бывае асабліва страшна. Магу апісаць самае цяжкае заданне. Тады нам спатрэбілася пайсці ў разведку праз замініраваную тэрыторыю. Нас было трое — я, канадзец і амерыканец. Патрабавалася зразумець, ці ёсць у меркаваным месцы ворагі, і адносна гэтай інфармацыі перарабіць абарону пазіцый. Да цэлі трэба было прайсці трыста метраў. Я ішоў першы, яны след у след. А я не прафесійны мінёр. Робячы кожны крок, я тросся. Разумеў, што магу наступіць на «кілімок». «Кілімок» — гэта сістэма з двух пластыкавых штук, у цэнтры якой нешта накшталт магнітнай батарэйкі. Іх усталёўваюць у траве. Калі на яе трапляеш, яна перадае сігнал на міну, закапаную ў пары метрах, — і вас усіх раздзірае. Плюс ёсць яшчэ «міны-жабы», расцяжкі, сістэма «Паляванне». Гэтыя трыста метраў мы ішлі, можа, гадзіну.

Ворагаў на той пазіцыі не аказалася. Таму мы адправіліся іншым, таксама замініраваным шляхам. Хацелі сабраць больш інфармацыі для штурмавой брыгады. На наступны дзень, калі гэтымі маршрутамі пайшлі штурмавікі з сапёрамі, высветлілася, там вельмі шмат мін.

«Большасць акопнага жыцця — гэта не абарона і атакі, а выжыванне»

За час пад Бахмутам Соня схуднеў кілаграмаў на пяць. У адрозненне ад кароткага адпачынку пасля першага баявога, гэтым разам ён «выпрасіў у Сената цэлых 12 дзён». Зразумеў: арганізму трэба аднавіцца.

— Большасць акопнага жыцця — гэта не абарона і атакі, а выжыванне. Знайсці, што паесці, знайсці, як сагрэцца, знайсці магчымасць напісаць ці патэлефанаваць блізкім, заварыць чаю. Гэта не так прыгожа, як у відэа, якія я гляджу, дзе чувакі з кулямётамі ідуць на штурм і ўсіх адстрэльваюць. Не. Гэта бруд, боль, холад і мышы. Апошнія — наша галоўная напасць. Ноччу, калі ты спіш, яны проста поўзаюць па табе. Па целе, твары. Мы спрабавалі іх забіваць, але на месца адной забітай прыходзяць тры жывыя. Гэта Сізіфава праца. Яны з кожным днём павялічваюцца ў памерах і з'ядаюць усю нашу ежу, якую зараз можна хаваць толькі ў жалезных або драўляных скрынях. У заплечнікі, пакеты, нават падвешаныя, яны прабіраюцца. А адна мыш наогул мяне абгадзіла. Гэта нармальна? Па-чалавечы?

— Вы з ёй абмеркавалі гэтую сітуацыю?

— Я яе знайду (смяецца). Я ведаю, дзе яна жыве.

— Час на баявых ідзе па-іншаму?

— Так як у цябе няма рэжыму сну і харчавання, усё замінаецца. Напрыклад, ты дзяжурыш тры гадзіны, затым столькі ж адпачываеш. За гэтыя тры гадзіны адпачынку ты павінен дайсці да бліндажу, паесці і заснуць. Пакуль заснуў, засталося паспаць гадзіну. Гэта ў лепшым выпадку, таму што можа прыляцець снарад і цябе абудзіць. Потым трэба зноў засынаць. І так чатыры дні. Не спіш, і не спіш. Уявіце, што адбываецца з арганізмам? На гэта ўсё накладваецца нераўнамернае харчаванне, цыгарэты, якія курыш пачкамі. Да канца чатырохдзённай камандзіроўкі ў цябе ад гэтага ўсяго пачынае свістаць фляга.

Каб на «нулі» трымацца, мы стараемся пабольш смяяцца. Стрэл, усе ляглі, і хтосьці крычыць: «Хто з вас н****ў мне ў штаны?» Без гумару там ніяк. Калі пачнеш на сур'ёзных шчах ўспрымаць усё, што адбываецца, то праз пару гадзін сыдзеш з глузду.

— Калі вы прыехалі пад Бахмут, быў яшчэ красавік, гэта значыць досыць холадна. Як сядзець у акопе або бліндажы ў такіх умовах, асабліва ноччу?

— Спіш у тэрмабялізне і адзенні. Наверх апранаеш браню і з усім гэтым залазіш у спальнік. Каб вы разумелі, нават цяпер ночы халодныя. У мой апошні выезд з намі былі ўкраінцы. У іх камандзіра вельмі смешны пазыўны — Тамат. Так што Соня — гэта яшчэ не самае страшнае. Прычым Тамат — гэта двухметровы прапалены штурмавік з сур'ёзным тварам. Я яшчэ ржаў, кажу, давай ужо не драбязніцца і назавем цябе Сеньёр Памідор. Дык вось, у яго не было спальніка, і мы з ім ноччу спалі ў абдымку пад маім. Тут няма месца для гей-жартаў. Вы замярзаеце, і вам проста трэба сагрэцца.

— Пра што размаўляюць, седзячы ў акопах?

— Пра жанчын.

— Раскажыце.

— Я асабіста ніколі не задумваўся аб шлюбе. Баяўся адказнасці, што не змагу забяспечыць дзяцей. А я яшчэ і гуляка. А тут на вайне вырашыў, калі бог дазволіць і я выжыву, то ажанюся. Ажанюся, бо хочацца спакою і цяпла. Тут, на вайне, ты пачынаеш шанаваць такія простыя рэчы, якія раней не заўважаў. Даходзіць да смешнага: радуешся ўнітазу. Прыязджаеш на базу, а там унітаз, і ты такі: «Божа мой, я не ў кустах». Радуешся магчымасці памыцца, паесці гарачага супу, каўбасы. І такая гэтая каўбаса смачная, вы не ўяўляеце. Я ў сваім грамадзянскім жыцці хадзіў з усялякімі сэксуальнымі жанчынамі па рэстаранах і наогул не звяртаў увагі на тое, што было на сталах. А тут ты пасля чатырох сутак, двое з якіх не жэр, таму што не было часу, прыязджаеш і бачыш гэтую каўбасу. Госпадзе! Проста неверагодна. А яшчэ глядзіш на ўсмешлівых сяброў, якія перажылі з табой гэтыя чатыры дні, — і ты так шчаслівы (на вачах Соні з'яўляюцца слёзы).

Калі ты ў акопе, табе самотна, і ўсё, пра што ты марыш, — адчуць сябе патрэбным і каханым, таму ўсе размовы там толькі пра жанчын. І гаворка не пра нейкія пахабныя рэчы. Хочацца, каб цябе нехта чакаў. І ты так зайздросціш... Вось у мяне пабрацім Скальп, ён украінец, у яго жонка і сын. Калі мы вяртаемся з баявых, ён тэлефануе ім, а мне так па-добраму зайздросна, што яму ёсць каму патэлефанаваць. Гэтыя званкі ратуюць, каб не звар'яцець. Таму што вялікія справы — абараніць краіну, адстаяць праўду — гэта прыгожа гучыць, але два дні сам-насам з абстрэламі і мышамі, і любы чалавек задасца пытаннем: навошта я тут, што я тут раблю, цяпер я памру, і ніхто пра мяне не ўспомніць. А каханне — яно ратуе.

— Пасля таго як вы прыехалі на вайну, вашы пошукі другой палоўкі неяк узмацніліся?

— Так, Я Tinder Platinum усталяваў (смяецца). Я ў пачатку гэтых пытанняў сказаў, што саспеў для шлюбу, але давайце будзем сумленныя: каму я патрэбны? Я, вядома, перапісваюся, але, паўтаруся, нармальная дзяўчына наўрад ці звяжа сваё жыццё з салдатам, асабліва з такім, як я. З кулямётчыкам, які ў любы момант можа памерці. Ну што я ёй наабяцаю? Што мы пажэнімся? Што ў нас будзе куча дзяцей? Вядома, можа быць, Мне пашанцуе сустрэць тую, хто скажа: «Соня, я гатовая чакаць цябе х*й зразумей колькі гадоў (таму што я не ведаю, колькі працягнецца вайна) і бачыць цябе раз у месяц і, калі што, перажыць тваю смерць».

У глыбіні душы я разумею, што наўрад ці перажыву гэтую вайну. Я як быццам падзяліўся. Адна частка мяне застаецца дзіцем, якое будуе планы на жыццё, на свабоду. А другая — сапраўды разумее, як усё ўладкавана, і кажа: «Слухай, месяц, два, год, але ты ўсё роўна памрэш, таму што не з нашай працай».

— Хто з гэтых двух вашых «я» перамагае?

— Па-рознаму. У дадзены момант першы, у якога ёсць надзея.

— Раз ужо мы загаварылі пра маральны стан. Зрывы ў байцоў на фронце здараюцца?

— Безумоўна. Прычым людзей, якія могуць сарвацца, як правіла, можна заўважыць да бою. Калі чалавек прыязджае і такі: «Я вас усіх парву, усіх п*****ў накрышу ў салату», значыць, што ён с*сцыць. Гэта прама ўжо праверана.

— Канфлікты ў акопах паміж пабрацімамі здараюцца?

— Тут я зноў згадаю Сената. Гэта чалавек, які аб'яднаў нас і вядзе за сабой. Ён зладзіў дысцыпліну. Наогул ніякага рукапрыкладства, гэта забаронена. Калі ўзнікае канфлікт, то хлопцы збіраюцца, і два чалавекі, у якіх ёсць прэтэнзіі, паміж сабой і пры ўсіх абмяркоўваюць, у чым справа. Па чарзе выказваюць усё адзін аднаму і выслухоўваюць апанента. Гэта ў мірны час. Калі мы на полі бою, то там субардынацыя. Я, як намеснік камандзіра кулямётнай групы, проста кажу: «Я твой камандзір», і баец саступае.

— У інтэрв'ю вы часта кажаце пра Сената. Гэты замкамандзіра не медыйны. Раскажыце, што гэта за чалавек?

— Я не ведаю, як яго апісаць. За сваё жыццё я сустракаў тысячы людзей, але ніколі не бачыў чалавека, настолькі перакананага ў правільнасці свайго шляху, які пісьменна ідзе сваёй дарогай. Ён сумленны, адкрыты. Уявіце, ты суткамі ў акопах. Ты дзяжурыў на сектары, стаміўся і нарэшце можаш паўгадзіны паспаць. Але не, ён замест сну распавядае мне, як мы будзем вызваляць Беларусь. Ён проста гарыць гэтай справай.

Дні, калі байцы знаходзяцца на базе — так называюць размяшчэнне ў іншым населеным пункце, — часцей за ўсё праходзяць менш напружана. Для пачатку з поля бою па традыцыі ваенныя едуць у сауну, адмываюцца.

«Мы знайшлі знаёмых, якія сціраюць нам вопратку. Гэта ўкраінцы, яны на гэтым зарабляюць. Спім мы ў закінутых дамах, у спальніках. Хто на падлозе, хто на раскладанцы, — Соня апісвае свой побыт у гэты перыяд. — Ездзім у краму па прадукты. Звычайна ў гэтыя чатыры дні нармальнага жыцця я гляджу серыялы, хаджу на дзіцячую пляцоўку, каб качацца, езджу з хлопцамі на палігон».

— Распавядалі, што пра гібель пецярых пабрацімаў вы таксама даведаліся, калі былі на базе.

— Сітуацыя была складаная, таму што адзін з іх — таварыш, з якім добра пасябравалі. Мы разам хадзілі ў качалку. Ён зусім малады хлопец. Гэта быў яго першы баявы, астатнія бывалыя байцы. Не шкада мне іх менш. Не, вядома. Проста яны ведалі, на што ідуць... Ён паказаў сябе годна ў гэтым баі. Забіў некалькі п***ў і загінуў. На вайну ён прыехаў з лепшым сябрам, але сябар не пайшоў у гэты бой, таму што за дзень да гэтага, калі яны адступалі, напароўся на калючы дрот і жорстка парэзаўся. Яго зашывалі. Я патэлефанаваў гэтаму хлопцу, а ён ні жывы ні мёртвы. Сказаў яму, усё будзе добра. Мы за іх адпомсцім.

— Калі ўжо гаворка зайшла пра расійцаў, як бы вы апісалі іх як праціўнікаў?

— Добрыя. У тым плане, што я цярпець не магу, калі кажуць: «рускія х***а ваююць». Яны шнараць за вайну. Можа быць, спачатку яны дрэнна ваявалі, але цяпер навучыліся, спрактыкаваліся. Калі ў мяне пытаюцца: «Чаго вы іх не задушыце?», адказваю: «Прыязджай і задушы».

Падчас майго баявога выезду за месяц мы прасунуліся на два кіламетры. Колькі нам трэба, каб дабрацца да Крыма? Не слухайце д***ў, якія кажуць, што рускія ваяваць не ўмеюць і закідваюць мясам. Я бачу на свае вочы: ваяваць яны ўмеюць, і дронамі кіраваць умеюць, і пазіцыі трымаць умеюць. І зброі, і боепрыпасаў у іх хапае, таму не спадзявайцеся на хуткую перамогу.

— Давайце пра добрае. Вы цяпер у адпачынку, як гэта — праз 2,5 месяцы ў Бахмуце трапіць у адносна мірнае жыццё?

— У першы дзень я заблукаў у касметычным аддзеле. Мне патрэбен быў супрацьударны чахол для планшэта. А побач з домам, дзе я зняў кватэру на суткі, велізарны гандлёвы цэнтр. Мы з сяброўкай пайшлі туды, заходжу, а там люстэрка, усё блішчыць — і я губляюся. Не разумею, дзе знаходжуся, бо яшчэ 20 гадзін таму быў у акопе. І вось хаджу я, як мне здаецца, па краме электронікі і не магу знайсці чахол. У нейкі момант сяброўка мяне абсякае і пытаецца: «Табе тут нешта трэба?» «У сэнсе?» — здзіўляюся я, азіраюся і разумею, што шукаю чахол паміж памад і тушай. Аджартоўваюся, і мы сыходзім. Але сам я разумею, наколькі башкой ад'ехаў, што пераблытаў магазін касметыкі з крамай электронікі. І гэта страшна.

— А як было ў астатнія дні?

— Быццам бы так больш не «завісаў».

— Летам у вас дзень нараджэння, ужо прыдумалі жаданне?

— Так, канструктар Lego. Я ўсё дзяцінства ў яго гуляў, мама дарыла. Потым падрос, і стала ўжо нязручна купляць яго самому. А калі дабраўся да вайны, зразумеў, што зноў хачу Lego. Цяпер у мяне няма месца, дзе яго захоўваць (падчас адпачынку Соня здымае кватэру пасутачна), для гэтага патрэбен свой дом або кватэра. Спадзяюся, калі вайна скончыцца, куплю яго сабе і буду збіраць.

— Што першым зробіце пасля вайны?

— Калі выжыву? Вярнуся ў Беларусь. У мяне там дом пабудаваны, сад, участак. Я пасаджу яшчэ дрэў. Пастаўлю сцяг, нават два сцягі — беларускі і ўкраінскі, таму што маю права. Я ж змагаўся. І буду там жыць. Хачу быць егерам, буду ахоўваць жывёл, як мяне вучыў бацька. І жонку знайду маладую, прыгожую. Такую, ведаеце, каб я з ёй ішоў па вуліцы, а іншыя мужчыны азіраліся. І дзяцей завяду. Гэта, вядома, усё фантазіі, але памарыць ж не шкодна?

— Зноў працаваць у садку не хацелі б?

— Таксама варыянт.