Ці сыдзе Лукашэнка і як яму дапаможа Пуцін? Што кажуць эксперты ў Еўропе

Па якім сцэнары будуць далей разгортвацца падзеі ў Беларусі? Ці варта чакаць сыходу Лукашэнкі і хто можа прыйсці замест яго? Deutsche Welle адзначае, што ў экспертаў з Еўропы розныя прагнозы на гэты конт.

Якой можа быць негвалтоўная перадача ўлады ў Беларусі, наколькі адзіны Аб'яднаны штаб апанентаў Лукашэнкі і якая роля Расіі ў тым, што адбываецца, — адказы на гэтыя пытанні шукалі ўдзельнікі анлайн-дыскусіі, арганізаванай германскім фондам Маршала ЗША (German Marshall Fund of the United State's) з удзелам экспертаў у Берліне і Варшаве.

  Паўтара тыдні пасля выбараў у Беларусі: дэманстранты стаміліся?

Дыскусія праходзіла на фоне сціхаючых вулічных акцый пратэсту ў Беларусі — пасля гіганцкага па размаху маршу апазіцыі ў мінулыя выходныя мітынгі ў пачатку тыдня былі ўжо не такімі масавымі. "Можа нават здацца, што людзі злёгку стаміліся", — заўважыў адзін з удзельнікаў дыскусіі.

У той жа час у краіне набірае абароты страйкавы рух і, на агульную думку ўдзельнікаў, менавіта павелічэнне маштабаў забастовак можа адыграць ключавую ролю ў супрацьстаянні апазіцыі і Лукашэнкі. Але дынаміка вулічных пратэстаў, якія, як здаецца, пайшлі на спад, — гэта адзін аспект.

Другі аспект — гэта пытанне палітычнага лідарства апазіцыі. Пасля таго, як Святлана Ціханоўская, на якую аказваўся ціск, была вымушаная пакінуць краіну, апазіцыя засталася без фармальнага лідара і падкрэслівае сваю прыхільнасць да мірнага пратэсту, які наўрад ці вымусіць Лукашэнку добраахвотна пакінуць сваю пасаду.

Між тым, на думку ўдзельніка дыскусіі, супрацоўніка беларускай рэдакцыі Radio Liberty Аляксея Знаткевіча, "краіна прайшла кропку незвароту" — пасля падзей мінулага тыдня і жорсткага падаўлення пратэстаў у Аляксандра Лукашэнкі застаўся выбар паміж адстаўкай або ўсталяваннем у краіне дыктатарскага рэжыму.

Публікацыя на гэтым фоне 25-старонкавага спісу прозвішчаў супрацоўнікаў сілавых структур, узнагароджаных за ўдзел у падаўленні пратэстаў, можа расцэньвацца як сігнал упэўненасці ўлады ў сваіх пазіцыях, з аднаго боку, так і сігнал сілавікам аб тым, што шляхі да адступлення закрытыя.

Пратэсты ў Беларусі: асцярожная пазіцыя Расіі

Па словах Ганны-Марыі Дзінер (Anna-Maria Dyner), аналітыка па Беларусі і палітыцы бяспекі РФ у міжнароднай праграме па бяспецы Польскага Інстытута міжнародных адносін (PISM), Расія паводзіць сябе ў канфлікце вельмі асцярожна. У адрозненне ад падзей у Кіеве 2013–2014 гадоў, апазіцыя ў Мінску не робіць стаўку на антырасійскія настроі і тым самым не дае Расіі падставу для абвінавачванняў.

Таму цяперашнюю сітуацыю ў Мінску нельга параўноўваць з кіеўскім Еўрамайданам — апазіцыя не выкарыстоўвае ні сцягі ЕС, ні антырасійскія лозунгі. Ніхто не кажа аб забароне рускай мовы або аб тым, што Расія — вораг, так што ніякіх бачных падставаў для ваеннай інтэрвенцыі няма і "данбаскі сцэнар" малаверагодны, паколькі рухавіком пратэстаў з'яўляецца ўнутрыпалітычнае пытанне, а не знешнепалітычны парадак дня.

Да таго ж "слабы Лукашэнка — на карысць Расіі", лічыць Ганна-Марыя Дзінер. Па яе словах, Масква заўсёды радая дапамагчы Лукашэнку, але наўрад ці накіруе ў суседнюю краіну войскі. Расійскія эліты аддадуць перавагу "армянскаму" сцэнару змены ўлады ў краіне — калі пад ціскам вулічных пратэстаў да ўлады прыйдзе кандыдат ад апазіцыі, настроены на лаяльнасць да Маскву, мяркуе Ганна-Марыя Дзінер.

Беларускія сілавікі захоўваюць лаяльнасць

Паводле ацэнкі Ёрга Форбрыга (Jörg Forbrig), эксперта па Цэнтральнай і Усходняй Еўропе Германскага фонду Маршала ЗША, ацаніць ступень лаяльнасці сілавых структур прэзідэнту Лукашэнку цяжка, як і ў цэлым лаяльнасць дзяржаўнага апарату. Паведамленні пра адстаўкі асобных высокапастаўленых чыноўнікаў і іх пераход на бок апазіцыі — адзінкавыя і не могуць разглядацца як трэнд.

"Ёсць прыкметы дэзерцірства чыноўнікаў ніжэйшага ўзроўню, але ў вышэйшых эшалонах улады захоўваецца лаяльнасць да Лукашэнкі", — лічыць Форбрыг. Адстаўка дырэктара тэатра імя Янкі Купалы выклікала такі шырокі рэзананс, бо за ім звольнілася ўся трупа. А адстаўка амбасадара ў Славакіі, у лаяльнасці якога не было падставы сумнявацца, можа быць зрэжысаванай акцыяй, мэта якой — праверыць на лаяльнасць астатніх.

"Расія аддасць перавагу ўтрыманню Лукашэнкі на пасадзе, але са слабымі пазіцыямі", — лічыць Форбрыг. З ягоных слоў, санкцыі супраць беларускага палітычнага рэжыму могуць расцэньвацца толькі як знак салідарнасці ЕС з грамадзянскай супольнасцю, але не больш за тое — да таго ж, сітуацыя настолькі дынамічная, што ўжо да канца месяца пытанне санкцый можа страціць актуальнасць.

Імпульс для выхаду з сітуацыі, якая склалася, прыйдзе звонку і ў ідэале павінен быць ад Расіі і ЕС адначасова.

Апазіцыя ў Беларусі: як нараджаюцца лідары

Па словах Форбрыга, размовы пра адсутнасць адзінага лідара апазіцыі нельга ўспрымаць сур'ёзна — вопыт масавых пратэстаў у краінах Усходняй Еўропы паказвае, што гэтыя лідары ўзнікаюць раптам і літаральна "з ніадкуль" — нікому раней не вядомыя людзі з шэрагаў пратэстоўцаў, здольныя натхніць і павесці за сабой астатніх.

І Святлана Ціханоўская — добры таму прыклад. Чалавек без вопыту ў палітыцы і без усялякіх палітычных амбіцый здзейсніла велізарны прагрэс, знаходзячыся пры гэтым пад сур'ёзным ціскам. Але яе, зразумела, трэба разглядаць не ў якасці наступнага прэзідэнта, а ў якасці часовага лідара на пераходны перыяд да паўторных выбараў, кажа Форбрыг. Вялікую заклапочанасць выклікаюць намёкі на тое, што Аб'яднаны штаб не так ужо адзіны, як гэта здаецца.

www.dw.com