Пастухоў: Уся Расія можа аднамомантна стаць дэзерцірамі
Гісторык і палітолаг Уладзімір Пастухоў разважае пра тое, чаму вайна не толькі не раз’яднала расійскае грамадства, але аб’яднала яго вакол улады. Зрэшты, адзначае ён, гэта вельмі хісткая падтрымка — і яна можа абрынуцца імгненна.
Сальвадор Далі. Карціна "Мяккая канструкцыя з варанымі бабамі (прадчуванне грамадзянскай вайны)", 1936
У апошні час мне ўсё часцей задаюць пытанне аб парадаксальнай рэакцыі насельніцтва Расіі на вайну — тэма, якую я сам жа і падняў некалькі месяцаў таму, вяртаецца да мяне бумерангам.
Чаму зацягванне канфлікту, рост колькасці ахвяр і няўхільнае, хоць і не такое хуткае, як чакалася, пагаршэнне сацыяльна-эканамічнага становішча прыводзяць не да росту пратэсных настрояў, а да кансалідацыі вакол ідэі, што «калі пачалі, то трэба заканчваць», гэта значыць, трэба ваяваць да пераможнага канца.
Гэты парадокс, на мой погляд, такі ж парадаксальны, як і ён сам. Глыбіннай прычынай, па якой сёння адбываецца «другасная кансалідацыя» партыі вайны, з'яўляецца схаваны ў падсвядомасці страх. Страх гэты дваякага роду: страх перад іншымі і страх перад самімі сабою.
Калі кажуць пра «новы вайсковы кансэнсус», звяртаюць мала ўвагі на тое, што за выключэннем невялікай групы фанатыкаў (прапагандысты не лічацца — у іх праца такая), рэтраспектыўна вайну мала хто ўхваляе. Гэта значыць, падыход у асноўным такі: вядома, вайна была памылкай, але цяпер пра гэта позна казаць.
Што мне гэта нагадвае? Перш за ўсё, зладзейскую логіку. Менавіта так фраера становяцца макрушнікамі. Прыйшлі нешта скрасці па-хуткаму, а там уся сям'я, ды яшчэ з гасцямі. Забіваць нікога не хацелі, патрэбны быў толькі кашалёк, але прыйшлося пазбаўляцца ад сведак. Так атрымалася.
Гэта логіка руху ад меншага зла да большага з-за страху адплаты за ўжо здзейсненае злачынства. Гэта логіка калектыўнай безадказнасці.
Але ёсць і іншае. Тое, што ніяк не могуць разглядзець інтэлектуальна прасунутыя прадстаўнікі ўсплылых на паверхню ў гістарычнае міжсезонне Эліт, «просты народ» пра сябе ведае і разумее вельмі выразна: ён нутром адчувае грамадзянскую вайну ўсіх супраць усіх, якая ідзе ў грамадстве, і баіцца застацца сам-насам з ёю.
Ён мяркуе, што вайна з Украінай, якая працягваецца і далей, можа адтэрмінаваць разбуральную рускую смуту, а параза ў гэтай вайне зробіць яе практычна непазбежнай.
У гэтым сэнсе тое, што мы назіраем кансалідацыю грамадства — гэта логіка выжывання ў прадчуванні грамадзянскай вайны.
З усяго вышэйсказанага я раблю выснову, што сённяшняя масавая падтрымка вайны ў Расіі — з'ява нелінейная, якая патрабуе правільнай інтэрпрэтацыі. Яна ёсць не столькі праява агрэсіўнасці «рускага духу», колькі следства яго баязлівасці, вытворная ад страху перад будучыняй і спроба адкласці «на потым» надыход той развязкі, якую падсвядомасць ужо пачынае ўспрымаць як няўхільную.
А калі гэта так, то змена палітычных магнітных палюсоў у пэўны момант адбудзецца практычна імгненна. Ніякага пераходнага перыяду не будзе. Калі знікне надзея на «калектыўнае выратаванне» ў перамозе, усё за адзін раз стануць дэзерцірамі і пачнуць шукаць індывідуальнае выратаванне ў паразе.
