Сяргей Чалы: «Цяпер мы назіраем сілавую агонію натур, якія сыходзяць»
Эканаміст і аналітык Сяргей Чалы не бачыць у бягучых падзеях пачатку Трэцяй сусветнай вайны, але ўпэўнены ў тым, што Беларусь чакае выдатная будучыня. А час тых. хто цяпер захапіў уладу ў Беларусі — вельмі абмежаваны.
— У мяне няма ні найменшага адчування Трэцяй сусветнай вайны, — заявіў аналітык Сяргей Чалы ў эфіры DW. — Я ўспрымаю і вайну ва Украіне, і тое, што здарылася ў Ізраілі, як курчы, агонію.
Войны пачынаюць няўдачнікі. Заўсёды так было. Іх пачынаюць тыя, хто разумее, што іх час сыходзіць і іншага спосабу схапіць мінулае, да якога яны прывыклі, у іх няма.
Расія гэта разумела, гледзячы на Украіну. І я бачыў, якой была Украіна ў апошнія гады, таму што сам жыў там тры месяцы летам 2021 года.
Бо прэзідэнт Зяленскі прыходзіў да ўлады з лозунгам разумення Расіі, перамоваў, мірнага працэсу і гэтак далей, але нават ён зразумеў, што гэта немагчыма — ва Украіны іншая будучыня. Расія, вядома, не магла спакойна глядзець на гэта.
Чым насамрэч для іх важная Украіна? З-за таго, што ўкраінцаў расійцы не лічаць моцна адрознымі ад сябе, яны бачылі прыклад, як ідэалам можа быць не прыярытэт дзяржавы, калі людзі павінны служыць яму, а прыярытэт людзей, якім павінна служыць дзяржава. Гэта сацыяльна зусім іншая прылада.
Тое самае і з Ізраілем. Чаму ХАМАС пачаў гэтую вайну? Таму што ён губляў рэлевантнасць, а ўся гэтая доўгая гісторыя радыкалаў, якія бачылі ўласнае існаванне пад лозунгам «Ізраіль не павінен існаваць», сыходзіла ў мінулае.
За апошнія паўтары-два гады можна было назіраць нармалізацыю адносін Ізраіля са сваімі суседзямі, уключаючы тых, з якімі ён нават быў калісьці ў стане вайны.
І вось тут яны адчулі небяспеку. Таму што калі ты выбудоўваеш рэжым, які падсілкоўваецца нянавісцю, то для апраўдання свайго існавання павінен выклікаць зваротныя жорсткасці ўласнымі жорсткасцямі.
Гэта і адбываецца. Гэта спроба мёртвага схапіць жывога. Але ніколі ў гісторыі гэтага не ўдавалася. Так, яно прыводзіла да жахлівых наступстваў, але ў канчатковым рахунку ніхто не змог спыніць гістарычны прагрэс.
Таму ў мяне няма ні найменшага адчування, што пачалася Трэцяя сусветная вайна. І я бачу, што вялікая колькасць палітыкаў у Амерыцы і Еўропе гэта таксама выдатна разумеюць. Яны не хочуць вяртання гэтага працэсу варварства.
Досыць аптымістычна Чалы разважае і пра будучыню нашай краіны.
— Я з вялікай цікавасцю чакаю, як усё скончыцца, бо я бачыў, як усё пачыналася і прыкладна ўяўляю канец. Дый усе ўжо бачылі і росквіт, і закат.
Цяпер мы назіраем тую самую сілавую агонію натур, якія сыходзяць, спробу, груба кажучы, мачыцца супраць ветру. Але яна ніколі доўга паспяховай не бывае.
Аднак як бы гэта не адбывалася, бо ў кожнай краіны можа быць па-рознаму, трэба працягваць звычайнае жыццё. Руціна — яна важная. Самае няправільнае — думаць, што жыццё скончылася і можна перастаць прыбіраць кватэру, мыцца, там, зарадку рабіць.
Ёсць вельмі добрая кніжка пра канец Савецкага Саюза: «Гэта было назаўжды, пакуль не скончылася». Адчуванне канца было разліта ў паветры. Было відавочна, што ўжо не трымае нічога, у ідэалогію не верыць ніхто. Было нават смешна.
Прыкладна тое ж самае адбываецца і цяпер. Тое, што робяць людзі, якія аказаліся ва ўладзе або блізка да яе (у Беларусі), гэта жахліва. Але я бачу іх спалоханыя твары, якія яны хаваюць за паказной лютасцю.
Так, там ёсць выключэнні — садысты. На жаль, там ёсць такія органы, якія выбіраюць менавіта такіх, і яны не выпадкова там аказваюцца. Але ў большасці выпадкаў гэтая паказная лютасць — спроба маскіраваць уласны экзістэнцыяльны страх. Мы выдатна разумеем, што іх час вельмі абмежаваны.
Можа, яны і думаюць, што на іх жыццё таго, што адбываецца, хопіць. Але паводзяць сябе як скупшчыкі крадзенага, быццам сядзяць на чужым.
Іх паводзіны — гэта паводзіны дачаснікаў, пры тым, што, здавалася б, і яны ўвесь час распавядаюць, як выдатна, мы ўсіх перамаглі, усіх пасадзілі, выгналі, цяпер, нарэшце, усё наша.
Але чамусьці ты па-ранейшаму сядзіш і трасешся. Вось у чым праблема.
Я ўпэўнены, што ў Беларусі будзе вельмі цікавы час, будзе зроблена вялікая колькасць кар'ер. Гэта відавочна. Я памятаю Расію канца 90-х: якая была велізарная колькасць экспатаў, велізарная колькасць людзей, якія валодалі вопытам работы на замежныя кампаніі, вучобы ў сур'ёзных ВНУ.
І яны з задавальненнем прыязджалі і прыносілі карысць эканоміцы і грамадзянскаму сектару. У нас будзе тое самае, толькі ў вялікіх маштабах.
Аднак у Расіі з абраннем Пуціна стала зразумела, чым усё скончыцца. Мне здаецца, у нас сітуацыя трошкі адрозная ад расійскай, таму што там многія апазіцыйныя палітыкі хочуць проста стаць «новым Пуціным».
Адсюль уся гэтая барацьба з карупцыяй. Гэта не пра змену сістэмы, гэта пра тое, што «добрыя» людзі заменяць іншых. Але пытанне не ў «харошасці» людзей.
У ЗША, напрыклад, выдатна ведаюць, што трэба выбудоўваць такую сістэму, у якой чалавек, незалежна ад таго, добры ён ці дрэнны, будзе абмежаваны інстытуцыянальнымі рамкамі.
У нас у Беларусі нічога новага не адбываецца. Падобны досвед барацьбы з аўтарытарнымі, і ў канчатковым рахунку дыктатарскімі рэжымамі, быў у многіх. І потым быў пераходны перыяд, а потым мы бачылі, як змянялася краіна.
Некаторыя памятаюць, напрыклад, якой была Польшча пасля развалу камунізму, і якой яна стала цяпер. Гэта ўжо дзяржава, якая перастала быць той, што развіваецца, афіцыйна — гэта развітая краіна.
Па гістарычных мерках ім спатрэбілася вельмі няшмат часу. І для гэтага не трэба нейкага цуду. Тут працуе закон складаных працэнтаў.
Калі ў цябе не здараецца нейкіх сур'ёзных крызісаў, якія адкочваюць краіну назад, то паступовае паляпшэнне жыцця на невялікую колькасць працэнтаў у год прыводзіць да таго, што праз 10 гадоў ты не пазнаеш краіну. Гэтак жа будзе і ў нас, — упэўнены аналітык.
Паводле «Салідарнасці»