Вызвалены Іван Кавальчук працуе над праектам рэстаўрацыі Мядзельскага замка

Дваццаціпяцігадовы Іван Кавальчук, вызвалены пасля абвінавачання па «справе патрыётаў», працягвае працу над дыпломным праектам рэканструкцыі Мядзельскага замка.

19358979_1455567057837773_1760433740_o_ybo1q_logo.jpg

Малюнак замка, зроблены Іванам Кавальчуком у турме.

Чэрвеньскім днём я прыехала ў Мядзел да сям’і педагогаў Кавальчукоў. У той час яны вельмі хваляваліся за лёс сына, які знаходзіўся на Валадарцы. Віктар Уладзіміравіч выкладае ў школе працоўнае навучанне, чарчэнне і сусветную мастацкую культуру, а Людміла Станіславаўна — беларускую мову і літаратуру ў Слабадской школе.

Спадар Віктар родам з Лідчыны. Яго бацькі ў 1960-я гады перабраліся ў Мядзел і пабудавалі хату. У ёй Кавальчукі прымаюць родных і гасцей. Сядзіба аздоблена нацыянальнай сімволікай, гербамі гарадоў, малюнкамі бацькі і сына Кавальчукоў, выявай «Пагоні».

Князь Вітаўт. Малюнак Івана Кавальчука

Князь Вітаўт. Малюнак Івана Кавальчука

У хаце ў куце побач з іконамі вісіць у драўлянай рамачцы партрэт Рыгора Барадуліна з вершам. У іншай — 10 прыказанняў Божых і 7 цяжкіх грахоў. Другі пакой упрыгожваюць партрэты бацькоў Віктара Уладзіміравіча, выява Кастуся Каліноўскага, старадаўняя скрыпка. Гаспадар рэгулярна выпісвае «Народную волю» і часопіс «Дзеяслоў», сочыць за літаратурнымі навінамі, сам піша вершы.

Надпiс «Людвісарня», прымацаваны над сховішчам гаспадарчых прыладаў, які азначаў у ВКЛ майстэрню па адліву буйных рэчаў з каляровых металаў, гармат і званоў, сведчыць пра валявы характар бацькі і сыноў.

Матуля Івана накрыла стол у альтанцы і паклапацілася пра добры пачастунак. Яна распавяла пра іх першае знаёмства з гаспадаром.

Віктар Кавальчук у сваёй майстэрні

Віктар Кавальчук у сваёй майстэрні

Віктар з Людмілай пазнаёміліся больш за трыццаць гадоў таму, калі былі студэнтамі філфака Мінскага педынстута. Людмиле параілі звярнуцца да хлопца ў інтэрнаце, які добра малюе, з просьбай зрабіць плакат напярэдадні спартовых спаборніцтваў. Малюнак ён выканаў праз некалькі дзён, а потым сказаў: «Пойдзеш за мяне замуж?» А яна жартам адказала: «Так, у суботу!»

Некалькі гадоў яны сустракаліся, і, сапраўды, Людміла стала жонкай Віктара. Яе накіравалі ў Бярэзінскі раён. Потым сужанцы пераехалі ў Мядзел.

З канца 1990-х Віктар Уладзіміравіч пачаў выкладаць свае прадметы ў школе па-беларуску і гэта стала яго прынцыпам.

У Кавальчукоў нарадзіліся двое сыноў: у 1986-м — Аляксей, у 1991-м — Іван. Хлопцы выраслі ў сям’і беларускамоўнымі, бо так іх навучылі бацькі. Яны не належалі да моладзевых арганізацый і суполак, як і іх бацька, які называе сябе сябрам партыі Ісуса Хрыста.

kavalchuk_3_logo.jpg

Аляксей паступіў на філфак, правучыўшыся год, зразумеў, што гэта не яго шлях, працуе ў горадзе. Іван, пераняўшы ад бацькі прыхільнасць да жывапісу, вырашыў пайсці пасля 10 класаў у мастацкі каледж імя Ахрэмчыка, а па заканчэнні яго — на архітэктурны факультэт БНТУ. На пятым курсе Іван абраў за дыпломную тэму сваю юнацкую мару: праект рэканструкцыі старажытнага Медзельскага замка.

«Іван адшукаў у архівах чарцяжы, запісы, гістарычныя звесткі, назапасіў шмат матэрыяла, — з хваляваннем расказаў бацька. — Замак стаяў у нас на беразе возера. Існуе шмат розных згадак, трактовак і версій. Ён быў збудаваны ў змешаным матэрыяле. Данжон быў каменны, а сцены былі драўляныя. Усяго было 5 вежаў. Зараз гэта мясціна з’яўляецца паўвыспай, а на часы Паўночнай вайны гэта была выспа. Дайсці туды было немагчыма, не ведаючы маста. А мост быў схаваны на метр пад вадой. Мост клаўся ў шахматным парадку, жардзіны аднаго этапу, потым — другога. Як перакрочыць па іх ведалі тыя, хто жыў у замку. Шведы не здагадваліся, якім чынам перабрацца да замка. Гісторыя сцвярджае, што выдала  схаваны ход на замак карова. Па слядах каровы шведы здолелі перайсці праз мост і авалодаць замкам».

Іван хоча дабрацца да шведскіх архіваў, каб даведацца дакладней, як выглядаў замак. Матэрыял далі раскопкі і звесткі, якія захаваліся ў нас. У Івана быў цэлы блакнот, дзе сабраны малюнкі ў розных накідах алоўкам, запісы, прысвечаны гэтым даследванням.

Спадар Віктар ведае шмат гістарычных звестак, датычных старога Мядзелу. Памятае асобную легенду пра земскага магната Антонія Кошчыца, якую выкарыстаў у сваёй паэме «Барыслава» Уладзімір Дубоўка

Аляксей і Іван Кавальчукі

Аляксей і Іван Кавальчукі

Падчас вучобы на апошніх курсах Іван сумяшчаў навучанне ў БНТУ і працу ў адной з вядучых праектных арганізацый Беларусі. Ён удзельнічаў у розных мерапрыемствах на факультэце, у інтэрнаце ён быў адказны за пакой адпачынку, меў ад яго ключы, дапамагаў камэнданту сачыць за парадкам. Іван распрацоўваў дызайн будынкаў і інтэр’ераў. У стасунках з сябрамі па факультэце Іван праяўляў сябе беларускамоўным.

kavalchuk_1_logo.jpg

21 сакавіка гэтага года Івана ў Мінску арыштавалі. Тры дні матуля шукала сына і не магла знайсці. У міліцыі казалі: не ведаем, няма такога. Брат пайшоў у студэнцкі інтэрнат і ад сяброў даведаўся, што Івана затрымалі і правялі вобшук. 

15 чэрвеня з Івана снялі абвінавачанне, а 29-га ліпеня вызвалілі з-пад варты. Сфабрыкаваная справа развалілася. Мы сустрэліся з Іванам ў сярэдзіне ліпеня пасля яго вызвалення. Яны з братам Аляксеем дапамагалі ў арганізацыйнай грамадскай працы.

«Калі мяне арыштоўвалі невядомыя, — успамінаў Іван, — я падумаў, што на мяне напалі злачынцы. — Без прад’яўлення дакументаў яны зацягнулі мяне ў машыну… У турме, калі пачуў, у чым мяне абвінавачваюць, падумаў, што мне прыйшоў канец. Праз некаторы час, калі я пачаў атрымліваць лісты ад брата і бацькоў, мне стала значна лягчэй. Вестачка з дому мае эмацыйнае значэнне. Вельмі моцна мне дапамог перадачамі і сваёй падтрымкай брат Аляксей».

Іван сказаў, што яго фармальна адлічылі з універсітэта, але запэўнілі, што ўвосень ён будзе мець магчымасць абараніць дыплом. Іван вучыўся на платнай аснове.

Над дыпломнай тэмай Іван працаваў разам са сваім сябрам па факультэце. Сябар абраў адзін з аспектаў і здолеў абараніць сваю працу. Іван выбраў свае бачанне аб’екта гістарычнай рэканструкцыі. Яшчэ з турмы Іван даслаў брату Аляксею аркуш з малюнкам замка.

«Паводле даследванняў замак ў Мядзелi быў ужо ў 10-13 стагоддзі за памежны абарончы пункт Полацкага княства, — напісаў Іван на аркушы. — Але сам замак і сам Мядзел на той момант да 14-га стагоддзя знаходзіўся на востраве Замак Мядзельскага возера, адкуль тагачасныя жыхары, спаліўшы ўсё папярэдне сышлі на поўдзень( магчыма з-за чумы). На беразе возера Мястра ўтварылася два Мядзела: стары Мядзел на поўначы і Каралеўскі Мядзел на поўдні. Першы быў валоданнем шляхты, другім валодалі магнаты, княжацкія і кралеўскія роды. Першае ўпамінанне Мядзела датуецца1324 годам, дзе вялікі князь Гедымін узгадвае яго ў лісце папу Рымскаму, што да Мядзела падышлі крыжакі, і калі б не замак, яны б узялі яго».

«Некалі маю ідэю падтрымаў студэнт-каліновец Руслан Шошын, — успамінае Іван. — Блукаючы па Мядзелу, мы разам з ім выношвалі мару адрадзіць замак. Руслан параіў звярнуцца ў шведскія архівы. Верагодна, калі- небудзь удасцца адбудаваць цокаль, аглядную пляцоўку, адрэстаўраваць адну вежу і зрабіць там музей. Я кансультаваўся з Антосем Астаповічам, але ён звярнуў увагу на тое, што зараз на месцы няма адпаведнай інфраструктуры, каб зрабіць замак турыстычна атракцыйным. Будзем верыць, што гэта справа будучыні», — кажа Іван Кавальчук.