Расійская армія захапіла Вуглядар — «горад-крэпасць» УСУ, які быў важным элементам усёй украінскай абароны ў Данбасе

Чаму УСУ не ўдалося ўтрымаць пазіцыі? І чым пагражае страта горада?

Расійскія войскі захапілі горад Вуглядар на паўднёвым захадзе Данецкай вобласці. Баі за населены пункт пасярод стэпу ішлі з канца сакавіка 2022 года, піша «Медуза».

Тады ў горад на лініі фронту зайшлі часткі Узброеных сіл Украіны (УСУ). Пасля ўкраінская абарона, ядром якой была 72-я механізаваная брыгада, вытрымала некалькі буйных штурмаў Узброеных сіл (УС) РФ. Аднак восенню 2024 года некалькі соцень байцоў брыгады, якія заставаліся ў Вуглядары (астатнія спрабавалі ўтрымаць апошнюю дарогу, якая вядзе з горада на паўночны захад), былі вымушаны пакінуць пазіцыі пад пагрозай акружэння. Падзенне адной з самых вядомых «крэпасцяў» УСУ мае важнае сімвалічнае значэнне. І хоць захоп горада не нясе неадкладных пагроз украінскай абароне ў Данбасе, у перспектыве яго страта можа прывесці да цяжкіх для УСУ наступстваў.

Што вядома пра штурм Вуглядара?

Расійскія войскі, складзеныя ў асноўным са злучэнняў Усходняй ваеннай акругі, за некалькі месяцаў цяжкіх баёў падышлі да Угледара з паўночнага ўсходу: там УС РФ праламалі абарону суседніх украінскіх брыгад, якія спрабавалі ўтрымаць дарогу Канстанцінаўка — Вуглядар.

Затым былі захопленыя два найважнейшыя вузлы абароны на поўнач ад горада — шахты «Паўднёваданбаская-1» і «Паўднёваданбаская-3».

У верасні перайшлі ў наступ расійскія войскі і на захад ад Вуглядара, якія хутка захапілі сяло Прачыстоўка. З гэтага моманту горад знаходзіўся амаль у поўным атачэнні. З асноўнымі сіламі яго абаронцаў звязвала толькі прастрэльваная ў тым ліку з супрацьтанкавых ракетных комплексаў (яны працуюць толькі ва ўмовах прамой бачнасці мэты) дарога на Богаяўленку.

Нават у такіх умовах камандаванне УСУ не аддало загад на адыход абаронцаў Вуглядара неадкладна: яны пратрымаліся ў горадзе яшчэ тыдзень. Расійскія войскі пачалі штурм з усходняга боку ў 20-х чыслах верасня, а 30-га выйшлі і на заходнюю ўскраіну. Верагодна, да гэтага моманту абаронцы ўсё ж пакінулі Вуглядар — прынамсі на відэа, апублікаваных расейскімі крыніцамі 30 верасня і 1 кастрычніка, няма ніякіх указанняў на баі ў горадзе. УС РФ абышлі Вуглядар і вывесілі сцягі на шматпавярхоўках і адміністрацыйных будынках.

Чаму Вуглядар быў такім істотным?

Першапачаткова горад быў важнай крэпасцю, якая прыкрывала подступы да лагістычных цэнтраў абароны паўднёвай часткі Данбаса, перш за ўсё гораду Курахава. ВС РФ маглі захапіць яго яшчэ ў сакавіку 2022 года, але тады на гэта, верагодна, не было сіл. Пустуючыя шматпавярхоўкі ў выніку былі занятыя надышлі ўкраінскімі войскамі, якія пачалі мініраваць мясцовасць вакол і рыхтаваць горад да абароны.

Без захопу Вуглядара прасоўванне з поўдня было немагчыма: горад знаходзіцца на вышыні і поўны шматпавярховых будынкаў, дзякуючы чаму мясцовасць (амаль выключна — голы стэп) праглядаецца з яго на шмат кіламетраў. Акрамя таго, наглядальныя пункты і аператары дронаў УСУ размяшчаліся ў вышынных будынках суседніх шахт. А скляпы шматпавярховак і шахты служылі надзейнай хованкай для пяхоты.

Пры гэтым ужо ў 2022 годзе расійскае камандаванне ўсвядоміла, што «крэпасць Вуглядар» не толькі стрымлівае расійскі наступ, але і перашкаджае лагістыцы УС РФ на ўсім поўдні Украіны. На ўсход ад Угледара праходзіла чыгунка Данецк — Валнаваха — Марыупаль, якая пасля захопу двух апошніх гарадоў цалкам трапіла ў рукі Расіі і магла быць выкарыстана як альтэрнатыва дастаўкі грузаў на акупаваны поўдзень Украіны праз Крым. Пасля пашкоджання чыгуначнай часткі Крымскага маста 8 кастрычніка 2022 г. гэты маршрут стаў асабліва актуальным.

Вайна ідзе кепска: Украіне і яе саюзнікам трэба змяніць курс — The Economist

Аднак аднавіць чыгунку і тым больш рух па ёй не ўяўляўся магчымым — на ўсход ад Вуглядара фронт знаходзіўся ўсяго за тры-пяць кіламетраў ад яе. Тады камандаванне У РФ пачало рыхтаваць сілы для захопу горада.

Зімой 2022-2023 гадоў магутны штурм падраздзяленняў Усходняй ваеннай акругі, у тым ліку двух брыгад марской пяхоты Ціхаакіянскага флоту быў адлюстраваны УСУ. Расійскія войскі панеслі вялікія страты: асабліва пацярпела бронетэхніка мотастралковых падраздзяленняў, якая наступала праз мінныя палі. Гэтая бронетэхніка павінна была атакаваць на флангах групоўкі. Яна складалася з марпехаў, якія прабіваліся да паўднёвай ускраіны Вуглядара праз дачны пасёлак. У выніку марскія пяхотнікі з 155-й брыгады не атрымалі дапамогі на флангах, з-за чаго правалілася забеспячэнне іх перадавых частак у дачах на ўскраіне Вуглядара. Пасля некалькіх тыдняў баёў рэшткі штурмавых груп былі вымушаны адысці на зыходныя пазіцыі ў суседніх сёлах Мікольскае і Паўлаўка.

Пасля правалу штурму лагістычная праблема была вырашана радыкальна — Расія за год пабудавала новую чыгунку з Растоўскай вобласці ў Валнаваху. Акрамя таго, расійскія войскі, якія наступаюць з Аўдзееўкі, у пачатку восені 2024 года выйшлі ў раён на поўнач ад Курахава і зараз рыхтуюцца атакаваць гэты лагістычны цэнтр з розных — але пакуль не з паўднёвага, вуглядарскага — напрамкаў.

Такім чынам рэальная значнасць «крэпасці Вуглядар», як яна разумелася ў 2022 і 2023 гадах, знізілася. Аднак гэта не значыць, што расейскія войскі не могуць скарыстацца захопам горада ў сваіх далейшых аперацыях.

Чым пагражае захоп Вуглядара Украіне?

Войскі, якія абаранялі Вуглядар і паўночныя подступы да яго (72-я механізаваная і 79-я дэсантна-штурмавыя брыгады) адыходзяць на пазіцыі паўночней горада (ад Богаяўленкі да ўскраіны захопленай УС РФ Канстанцінаўкі). Там яны могуць зноў выкарыстоўваць улюбёную тактыку — паражаць расійскія войскі, якія спрабуюць пераадолець кіламетры адкрытага стэпу. Устойлівасць абароны залежыць ад стану ўкраінскіх войскаў, якія толькі што пацярпелі паражэнне, не хацелі пакідаць безнадзейныя пазіцыі да апошняга і вымушаны былі адыходзіць з Вуглядара і суседніх сёлаў і шахт пад агнём УС РФ.

Але яшчэ горшыя справы ідуць на захад ад горада, дзе ў раёне захопленай расійскімі войскамі Прачыстаўкі трымаюць абарону адносна слабыя часткі УСУ. Праз іх пазіцыі УС РФ могуць пачаць наступ на іншую «крэпасць» — Вялікую Навасёлку. Расійскія войскі ўжо наступаюць на яе з поўдня, а неўзабаве могуць узмацніць націск і з усходу. Між тым, Вялікая Навасёлка — важны ўмацаваны раён на мяжы Данецкай і Запарожскай абласцей, страта якога можа рэзка пагоршыць становішча УСУ ўжо ў Запарожскай вобласці.