Сяргей Чыгрын. Я — эмігрант
Нарадзіўся я ў Беларусі. Скончыў вясковую беларускую школу. А потым, пасля заканчэння ўніверсітэта, вярнуўся на радзіму ў свой невялікі райцэнтр. Жыву. Працую. І заўсёды думаю, чаму я на роднай Бацькаўшчыне пастаянна адчуваю сябе эмігрантам.
Заходжу неяк у краму і пытаю ў гандляркі сшытак і аловак. Яна глядзіць на мяне вялікімі вачыма і не можа зразумець: што я хачу купіць. Я зноў пытаю ў яе сшытак і аловак. Яна падае мне альбом для малявання. Я пачынаю пытацца на іншай мове. Яна тады разумее і я хуценька купляю сабе сшытак і аловак. Божа ж мой, дзе я? Няўжо я — эмігрант?..
Сядаю ў гарадскі аўтобус. Моўчкі купляю білет. Кіроўца на ўвесь салон аб’яўляе на незразумелай мне мове наступны прыпынак: вуліца Войкава. Але ж хто такі Войкаў? Успомніў, гэта савецкі дзяржаўны дзеяч, дыпламат, які прымаў актыўны ўдзел у расстрэле царскай сям’і і знішчэнні слядоў забойства — падпісаў дакумент пра выдачу вялікай колькасці сернай кіслаты для знішчэння забітых. Божа ж мой, гэта ж вуліца ў маім родным горадзе носіць імя забойцы? Як жа так? Дзе я?..
Еду, а кіроўца толькі паспявае называць прыпынкі: Дзяржынскага, Калініна, Маркса, Марозава, Мічурына, Суворава, Тарэза, Чапаева, 70 гадоў Кастрычніка, 50 год ВЛКСМ, 1-ай Сямігодкі… Куды я трапіў? Дзе я жыву?.. Няўжо я — эмігрант?..
Выходжу з аўтобуса і накіроўваюся ў харчовую краму. Прадуктаў шмат, пачынаю выбіраць сабе малочныя і… не магу зразумець: у краму якой краіны я трапіў? Гэта белая вадкасць у бутэльцы, здаецца малако, з нашага Брэста. Зараз даведаюся, што там пішуць: ішуге арналган ультрапастерленген сyт, мaй yлесі… Чытаю вышэй — зноў на чужой мове, чытаю побач тэкст — таксама на чужой… Божа ты мой, куды я трапіў, людцы? Дзе я? Я — эмігрант.
Іду дамоў. Супакойваю сам сябе. Заходжу ў кватэру, уключаю тэлевізар, хачу адпачыць. Уключаю адну праграму — чужая мова, пераключаю на другую, трэцюю, шостую, дваццатую — чужая мова з вуснаў вядучых льецца на ўсю кватэру. Выключаю тэлевізар. Ён мне становіцца страшным і я зноў адчуваю сябе эмігрантам, які так даўно не быў на Бацькаўшчыне.
Кладуся на канапу. Бяру ў рукі раённую газету. Які прыгожы па-беларуску напісаны загаловак: нарэшце знаходжу родныя словы. Становіцца лягчэй, супакойваюся. Але раптам газета… падае з рук — бо ад прадзедаў спакон вякоў застаўся ад раёнкі толькі загаловак, а ўсё астатняе зноў надрукавана на чужой мове. Тэлефаную сябрам у адзін райцэнтр, потым у другі, трэці — сябры не радуюць, бо і іх раёнкі выдаюцца на чужой мове, а на роднай засталіся толькі лагатыпы.
Як “чарніла” у крамах — назвы многіх з іх па-беларуску, а ўсё астатняе на “общепонятном”. Але якія цудоўныя назвы, на “общепонятном” такіх не бывае. Чытаю: “Надвячорак”, “Заранка”, “Лявоніха”, “Сунічнае”, “Пацалунак”, “Крыжачок”, “Бурштынавае”… Маўляў, мову беларусы вучыце па этыкетках на бутэльках з “чарнілам”: піце і вучыце…
Я рэдка слухаю розныя абласныя радыёканалы ці мінскія. Але неяк, для цікавасці набраўся цярпення і ўключыў радыёпрыёмнік. Божа ж ты мой, якая лухта там гучыць з некаторых радыёканалаў, часам нават і не ведаеш — на якой гэта мове, бо блявузгаюць, што ў галаву ўзбрыдзе, хаця сёння добра разумееш, што кожная галава свой розум мае. Але як назло, добрае чуваць далёка, а благое яшчэ далей. Таму слухаць гэта небяспечна. Хуценька выключаю радыёпрыёмнік і думаю, што ў гэтай краіне ўжо не да жартаў, бо я насам рэч — эмігрант. Хаця ў маім раённым гарадку пражывае 86% беларусаў, рускіх — 8%, палякаў — 3%, украінцаў — 2%, цыганоў — 0,1%.
Але вынікае, што ўсе 86% беларусаў — эмігранты. Так?.. Толькі я не хачу быць эмігрантам, я хачу ДА-ХА-ТЫ! Чуеце — ДА-ХА-ТЫ!..