«Яны штурмуюць нас, мы штурмуем іх». Як жыве і ваюе Бахмут

Амаль паўгода Бахмут знаходзіцца ў эпіцэнтры вайны. Баі і абстрэлы горада не сціхаюць. Абаронцы штодня адбіваюць штурм за штурмам на ўскраінах.

Такое ўражанне, што пад Бахмут па чарзе перакідваюць усіх. У тым ліку і брыгаду хуткага рэагавання Нацыянальнай гвардыі. Менавіта яе байцы распавялі журналістам пра тое, што адбываецца.

Зараз Бахмут хоць і прастрэльваецца ўздоўж і ўпоперак, аднак знаходзіцца пад кантролем сіл абароны Украіны.

"Вядома, у горад заходзяць варожыя ДРГ, — каментуе капітан МаксімТаран, прэс-афіцэр брыгады хуткага рэагавання НГУ. — Спрабуюць знайсці самыя слабыя ўчасткі фронту, пракрасціся і затым з іх знішчаць нашы пазіцыі. Але не забывайма, што ў нас таксама ёсць групы выведкі. Мы таксама заходзім да іх на пазіцыі і знішчаем іх. Гэта значыць, цяпер ідуць баявыя дзеянні так, што яны штурмуюць нас, мы штурмуем іх. Яны бяруць нейкі ўчастак фронту, мы яго забіраем і зноў становімся на тыя пазіцыі. Гэта значыць, фронт пастаянна рухаецца то туды, то сюды".

Шыльды на скалечаных дамах нагадваюць, што нядаўна тут было жыццё: салоны прыгажосці, рэстараны, крамы тэхнікі, кавярні і да таго падобнае. Аднак цяпер інфраструктура разбурана. Многія дамы — напаўразбураныя, з выбітымі шыбамі або фанерай замест вокнаў. Па горадзе лётаюць ваенныя і валанцёрскія аўто. У мясцовых у "трэндзе" пераважна ровары.

"У яго браніраваны самакат!" — жартуюць салдаты, калі чарговы мясцовы павольна праязджае міма групы, якая пераседжвае абстрэлы ў сховішчы.

Стральба і выбухі не сціхаюць. А калі і ўзнікае хвіліна перапынку ў гэтай какафоніі, то цішыня хутчэй палохае.

У горадзе няма недахопу ў тых, хто адмаўляецца выязджаць. Вось мужчына выгульвае нямецкую аўчарку. Вось людзі з дзецьмі. Вось мясцовы "цэнтр цывілізацыі" — кіёск з кавай, каля якога сапраўдны аншлаг.

Тых, хто заехаў сюды на дзень, можна адрозніць ад тых, хто знаходзіцца тут пастаянна — па тым, як пачаткоўцы тузаюцца пры кожным выбуху. Дзя мясцовых гэта штодзённасць.

Людзі не едуць яшчэ і таму, што ў горадзе хапае гуманітарных місій, якія забяспечваюць базавыя патрэбы.

Спадар Валерый нясе немалую дровеняку, у якую ўваткнутая піла. Людзі ў шматпавярхоўках цяпер ацяпляюць кватэры буржуйкамі — іх трубы тырчаць прама з цагляных сцен, з-за чаго вакол стаіць характэрная смуга і пах. Ён не хаваецца ў склеп, начуе ў кватэры.

Калі ў апошні раз тут былі святло і вада, Валерый ужо не можа ўспомніць.

Мужчына прызнаецца: спачатку меў намер пакінуць горад.

"Ды я думаў з'ехаць, у мяне нават, як сказаць, быў варыянт на працу, "працаўладкаванне"! Так атрымалася, што не вывезлі. Ну, цяпер ужо няма [магчымасці працаўладкавацца]. Я не ведаю, ужо прывык, жыву тут...”

Вуліцы і двары Бахмута разбярэжаныя акопамі. Байцы нагадваюць: калі ляціць блізка — неадкладна скачы туды.

Абстрэл становіцца ўсё шчыльней. Аднак да канчатковай мэты так і не даязджаем: шрапнэль прабівае нам адразу два колы аўто. Працуюць мінамёты,"Грады". Чуваць стралковыя баі.

На наша шчасце, усё неабходнае аказваецца ў хрысціянскіх місіянераў з Дняпра, якія як раз праязджалі побач. Праўда, інвентар — у іх бусе, які таксама няспраўны і застаўся ў ста метрах ад гэтага тайніка, пад агнём.

Віталь, адзін з пастараў, радуецца: дзесяць месяцаў ездзіў без запаскі, і нарэшце прыйшоў да разумення, што гэта неразумна, калі накіроўваешся ў такія месцы. Таму менавіта сёння перастрахаваўся і паклаў адразу два запасных колы. І яны апынуліся патрэбнага нам дыяметра. "Гэта Цуд Гасподні!" — перакананыя нашы новыя знаёмыя.

У Бахмуце пратэстанцкія мініянеры нясуць варту па тыдні. Потым выязджаюць, і іх змяняюць іншыя.

"Мы з'ехалі са свайго пункта, каб прывезці падарункі дзецям, і калі мы выйшлі, толькі селі ў машыну, сказалі: "Давайце мы зараз памолімся! І мы спыніліся, і памаліліся, каб Бог бярог нас у шляху. І калі мы ехалі, то прама перад намі выбухнуў снарад", — расказваюць мужчыны.

Яны перакананыя: калі б не спыніліся на малітву, апынуліся б у эпіцэнтры выбуху і загінулі б.

Пра сваю місію яны распавядаюць: "Людзі маюць патрэбу ў дапамозе не толькі ў тым, каб іх пакармілі — тут гэтага хапае. Яны маюць патрэбу ў чыстасардэчным удзеле. Каб нехта выслухаў. Камусьці раскрыць душу. З кімсьці памаліцца. І браты — яны тут ужо тыдзень, некаторыя больш. Яны працуюць, дапамагаюць. Аказваюць і матэрыяльную, і душэўную падтрымку. І маральную".

З абаронцамі Бахмута мы маем зносіны за межамі горада, дзе яны адпачываюць пасля працы на пазіцыях. На самі пазіцыі не пускаюць: там працуюць без прыпынку, і адцягвацца на зносіны смяротна небяспечна.

Баец "Барні" займаецца выведкай і ваюе з першых дзён.

"Я Бахмут ведаю з 2018 года, бл***! — эмацыйна кажа выведнік. — Тое, што было, і тое, што цяпер, — ну, гэта поўны трэшак! Такі прыгожы горад быў. Рэальна прыгожы! Увечары пасля працы можна было культурна адпачыць. Ды і людзі жылі сабе спакойна".

Барні нарадзіўся ў чачэнскім сяле Бамут, дзе ішлі крывавыя баі падчас Першай чачэнскай вайны. Пераехаў ва Украіну яшчэ немаўляткам. Займаўся спортам, быў трэнерам па баявым самба. У 2013-м паспеў узяць удзел у чэмпіянаце Украіны сярод мужчын у Алушце. Уласна, і вучыўся ён у Крыме.

"Ну, трохі цяжка, — каментуе ён сітуацыю з абаронай Бахмута. — Тут сітуацыя, як у боксе. Ёсць панчар і ёсць цяжкавагавік. Панчер патрапіць добра — і чувак пойдзе ў аўт. Мы цяпер працуем джэбам. У нас лёгкі джэб, але дакладны. Чувак, які цяпер супраць нас, ён значна больш, накідвае вельмі шмат, балюча, але гэта не вырашае".

Сярод варожых прылётаў у трэндзе — касеты, міны, гранаты з "ботаў" (СПГ), АГС і падобнае.

Чаго не хапае? Чалавечага рэсурсу. У Бахмуте высокія патрабаванні да вывучкі і вопыту байца, кажуць нацгвардзейцы. Гэтак жа тут сочаць, каб салдаты рэгулярна адпачывалі. Сочаць, каб абаронцы мелі магчымасць ездзіць дадому да сем'яў. Але прызнаюцца: у некаторых іншых падраздзяленняў сітуацыя з гэтым значна складаней.

Барні мяркуе, што пасля вайны будзе працягваць прафесійную вайсковую службу. Таму што не вельмі ўжо ўяўляе сябе трэнерам па баявых мастацтвах ці яшчэ кімсьці ў грамадзянскім жыцці.

У адрозненне ад субрата, пазыўны "Шызік" на вайне — толькі з пачатку поўнамаштабнага ўварвання. І пасля вайны ён ахвотна вернецца ў родную сферу ІТ.

Хлопец 22 лютага павінен быў вылецець у Нямеччыну, аднак штосьці  пайшло не так.

"Да таго ў Ізраілі жыў, вучыўся. Я на апошні год школы-тэхнікума пайшоў, і там якраз пачынаецца ўключэнне ў войска. Як у нас "абарона Айчыны", толькі цікавей. Там на палігоны да ваенных возяць, вучаць страляць".

Спачатку Шызік знаходзіўся на Кіеўшчыне. У добраахвотніцкім фарміраванні тэрытарыяльнай абшчыны ён прайшоў нядрэнную падрыхтоўку. Прыязджалі інструктары з розных структур, замежнікі.

"З намі служыў з Ірака чувак, які ваяваў тры кампаніі! Пераехаў ва Украіну, інструктарам быў вельмі слушным, — успамінае Шызік. — Я тады і пачаў разведдзейнасцю цікавіцца. Хоць паданні аб гэтым і рэальнасць вельмі моцна адрозніваюцца".

Нягледзячы на тое, што рэальная вайна аказалася далёкай ад чаканняў, аб сваім рашэнні баец не шкадуе.

"Маё меркаванне, што ў горадзе ваяваць лягчэй, — каментуе Шызік сітуацыю з Бахмутам і наваколлем. — Як мінімум, хованак больш. Нават калі ўсё будзе разбурана, то ўсё роўна хованак будзе больш, чым у голым полі. Але гэта магчыма толькі з поўнай эвакуацыяй насельніцтва".

Цяпер ужо на некаторых вуліцах Бахмута могуць адначасова знаходзіцца і ўкраінскія, і варожыя сілы. Нават у адным доме. Аднак такія сутыкненні ва ўпор калі і здараюцца, то на ўскраінах.

"Розныя тактыкі яны (рускія) выкарыстоўваюць. Але па большай частцы, гэта кідаць малыя групы куды патрапіла", — тлумачыць Шызік.

"Было такое, што здавалася ўсё — "барада" мне і маім таварышам, — успамінае баец. — А ў выніку атрымлівалася інакш. Самае цяжкае — сама вайна, сам працэс, трымаць сябе маральна. Матывацыю сваю падтрымліваць і гэтак далей. Я не аптыміст, хутчэй, рэаліст. Заставацца да канца пазітыўным, ва ўсім бачыць толькі добрае — у мяне не атрымліваецца пакуль".

Максім Таран, які размаўляе з намі ў канцы цяжкага дня, заключае: "Самая вялікая складанасць у тым, што праціўнік пастаянна мяняе тактыку вядзення бою і не мае абмежаванняў — ні ў асабістым складзе, ні ў боепрыпасах, ні ў спосабах вядзення вайны. Вораг не шкадуе людзей, не звяртае ўвагі на страты. А мы так не можам.

У расейскіх сіл ёсць задача — узяць гэты горад, каб кампенсаваць свае ўцёкі з Харкава, Херсона і іншых. І ёсць бяспраўны кантынгент "зэкаў", за якіх ніхто не спытае.

Каштоўнасць Бахмута для ворага не столькі стратэгічная, колькі палітычная. Таму цяпер сюды кідаюць шмат сіл. Спачатку вораг працуе масіравана з розных ствалоў, з розных відаў — артылерыя, авіяцыя, ракетныя ўдары — ну, увогуле, нічога новага. Мы сёння былі ў Бахмуте, мы ўсе гэта бачылі", — каментуе капітан Таран.

Большасць байцоў яго падраздзялення, з якімі мы размаўлялі — маладыя, да 30 гадоў. Новае пакаленне вайны, якая працягваецца з 2014-га.

Брыгада хуткага рэагавання была на ўсходзе Украіны з першых дзён поўнамаштабнага ўварвання, ды і раней не стаяла ў баку. Так, у 2019-х — 2020-х гадах байцы змагаліся на Светладарскай дузе. Абаранялі Новалуганск, Зайцава, Травеньскае.

"Можна сказаць, што асаблівасць брыгады — хуткая і вельмі ўмелая пяхота з выведкай, артылерыяй, танкістамі, — распавядае Таран. — Цяпер гэта асабліва баявая брыгада, якая ў складзе НГУ выконвае баявыя задачы на пярэдняй лініі на ўзроўні і ва ўзаемадзеянні з узброенымі сіламі і іншымі баявымі падраздзяленнямі Нацгвардыі".

У лютым 2022-га пераважная частка БрХР сустрэла ворага на Луганшчыне. Іншая частка — першай сустрэла расейскіх дэсантнікаў у Гастомлі пад Кіевам, дзе і базуецца падраздзяленне. Гвардзейцы абаранялі Рубежнае, Севераданецк, Лісічанск.

"Хлопцы ў Рубежным рабілі проста цуды кожны дзень, — успамінае Максім. — Калі мы гаворым пра высокую інтэнсіўнасць баявых дзеянняў, і калі цяпер параўноўваць тое, што мы бачылі, то горш за ўсё, — гэта было Рубежнае. Нават не Бахмут цяпер. Таму што ў Рубежным праціўнік быў свежы, у яго было вельмі шмат сіл, вельмі шмат снарадаў, а ў нас усяго гэтага было ў разы менш. І трэба было стаяць. Якія былі суадносін сіл? Напрыклад, у артылерыі 1:11. Гэта значыць, мы ўяўляем адну нашу гармату Д-30, напрыклад, і 11 — у праціўніка. Праціўнік, калі казаць пра Рубежнае, цалкам разбурыў, зраўняў з зямлёй увесь горад, акрамя маленькай часціцы, куды яны зайшлі і здымалі там відэа.

Бо нашы хлопцы там эфектыўна знішчалі і вымотвалі ворага, рускія выдыхліся. Праціўнік пасля Севераданецкай кампаніі яшчэ доўга не выяўляў наступальную актыўнасць. Цяпер яны зноў пры сіле, таму што ў Расеі прайшла мабілізацыя, і шматтысячныя фармаванні змаглі назбіраць наймітаў. Але да таго часу наша брыгада патрапала іх вельмі моцна".

Пасля Севераданецка БрХР выконвала задачы па вызваленні Лімана. Там сумесна з ВСУ брыгада вызваліла Дробышава і Навасёлаўку. Пасля чаго ў кастрычніку гвардзейцы заступілі на Бахмуцкі кірунак.

* * *

Бахмут агрызаецца і трымае пазіцыі. Зранены, скалечаны горад ірве суперніка, груба жартуе, клапоціцца аб грамадзянскіх — нават тых, хто "па-за палітыкай", вывозіць "300-х" і "200-х" і не збіраецца саступаць.

Фота Алены Максіменка “Новинарня”, Цалкам тэкст novynarnia.com