Юрый Дракахруст: Інцыдэнт у Зябраўцы стварае адчуванне, што вайна ўсё бліжэй

Палітычны аглядальнік у інтэрв'ю «Филину» ацэньвае апошнія падзеі ў Беларусі і вакол яе.

Юрый Дракахруст. Фота Віялеты Саўчыц
— Ініцыятыва Кіева па пазбаўленні расійскіх грамадзян шэнгенскіх віз на мінулым тыдні стала адной з тых, што абмяркоўваюцца больш за ўсё.
Дарадца кіраўніка Адміністрацыі прэзідэнта Украіны Міхаіл Падаляк мяркуе, што такі крок можа справакаваць бунт сярод расіян. Расійскі публіцыст Аляксандр Няўзораў кажа, што Уладзімір Зяленскі намацаў болевую кропку расійскага грамадства.
Як вы ацэньваеце саму ідэю ўкраінскіх улад і яе магчымую эфектыўнасць?
— Ацэньваю яе як не вельмі ўдалую па розных прычынах. У тым ліку і з практычнага пункту гледжання. Шэраг краін Еўрасаюза дастаткова жорстка ставяцца да гэтай прапановы. Гаворка ідзе пра Германію, Францыю, Італію.
Ці можа Літва не пусціць на сваю тэрыторыю расіяніна, які атрымаў шэнгенскую візу ў нямецкай амбасадзе? І як гэта зрабіць, калі меж унутры ЕС няма? Ініцыятыва выглядае так, што хтосьці павінен тое зрабіць. Але гэтыя «хтосьці» далёка не ўсе хочуць гэта рабіць.
Спадзявацца ж на тое, што расіян не выпусцяць з краіны і тады яны задаволяць бунт супраць Пуціна, проста наіўна. Расіяне заўважна менш мабільныя, чым беларусы і ўкраінцы. Так, іх шмат у той жа Еўропе, але прапарцыянальна насельніцтву колькасць іх мізэрная. Гэта па-першае.
Па-другое, у асноўным гэта людзі, якія бягуць ад рэжыму Пуціна, у тым ліку ад канкрэтных рэпрэсій за антываенныя выступленні, выказванні антыпуцінскай пазіцыі. І не пусціць гэтых людзей — значыць, адправіць іх у лагер.
У гэтым сэнсе падобная сітуацыя назіраецца ў Беларусі. Мы ведаем, куды трапляюць людзі, якія вяртаюцца ў краіну пасля таго, як пражылі нейкі час за мяжой. Хтосьці з сябрамі пабачыцца, хтосьці на пахаванне роднага чалавека прыехаў.
А потым, як мы ведаем, яны аказваюцца перад зачыненымі дзвярыма ГУБАЗіКа. У Расіі таксама ёсць свае «губазікі».
І калі ўспомніць прыклады з гісторыі, то дачыненне немцаў да злачынстваў і агрэсіі нацыстаў было ва ўсялякім выпадку не меншым, чым сённяшняе дачыненне расіян да агрэсіі Пуціна. Аднак Ману, Рэмарку і мноству немцаў-уцекачоў прытулак усё ж давалі. Не разлічваючы на тое, што калі б яны засталіся ў Германіі, то скінулі б Гітлера.
Акрамя таго, у самой Украіне пра гэтую ідэю выказваюцца розныя думкі. У нядаўнім інтэрв'ю вядомы ўкраінскі сацыёлаг Уладзімір Паніёта падкрэсліў, што, хоць значная частка расіян падтрымлівае рэжым і ўварванне, з улікам перспектыў вайны і пасляваеннага перыяду не варта ўскладаць віну на ўсіх грамадзян Расіі.
Заявы Зяленскага і яго атачэння тлумачацца агульным кантэкстам. Тым, што ўкраінцаў бамбяць, знішчаюць. Але гаварыць еўрапейцам «адмоўцеся ад газу і нафты» складана, тут ёсць эканамічныя інтарэсы. Папрасіць адмяніць візы прасцей. Прамой шкоды заходнім краінам ад гэтага няма.
— Інцыдэнт у Зябраўцы, які здарыўся неўзабаве пасля выбухаў на крымскім аэрадроме, — гэта новая рэальнасць для Беларусі? Улічваючы і рэакцыю на гэтую падзею беларускіх улад.
— Ва ўсялякім выпадку гэта новая інфармацыйная рэальнасць. Што там на самой справе адбылося, баюся, мы можам ніколі не даведацца.
Тут ёсць цікавы момант. Нядаўна Лукашэнка казаў, што ўкраінцы хацелі ўдарыць па Мазыры, што па нас нанеслі ракетныя ўдары, але мы збілі тыя ракеты. Прытым што ніякіх прыкмет тых ракет не было.
А тут, здавалася б, для пацвярджэння ўсіх гэтых заяў склалася такая ўдалая сітуацыя. Усё роўна, што там адбылося, можна было сказаць: «Вось, яны па нас ударылі». Не, гэта ў нас быў інцыдэнт.
Гэта быў цікавы момант. У дадзеным выпадку, нават калі гэта і быў украінскі ўдар, з беларускага боку не палічылі патрэбным гэта так уявіць.
У сённяшняй сітуацыі людзі не вераць афіцыйнай інфармацыі. Яны, дарэчы, не вельмі вераць і ўкраінскай інфармацыі. Гэта той выпадак, калі незразумела, што іменна адбылося. А яно здарылася. І я думаю, многія не выключаюць, што гэта якраз украінскі ўдар.
І гэта стварае адчуванне, што вайна ўсё бліжэй. Паўтаруся, незалежна ад таго, была гэта атака, пачатак бамбавання беларускай тэрыторыі або нейкі інцыдэнт з тэхнікай. Для беларусаў псіхалагічна гэта новая рэальнасць.
Як у Крыме, дзе тысячы адпачывальнікаў сталі з'язджаць пасля тых выбухаў. І, напэўна, не таму, што яны паверылі ў афіцыйную версію. Думаю, яны пабеглі, паверыўшы, што гэта толькі пачатак многіх нападаў.
Зразумела, што беларусам няма куды надта бегчы, асабліва тым, хто жыве каля Зябраўкі. Але думаю, што агульнае адчуванне небяспекі вырасла.
— Прадстаўнік украінскага Генштаба сцвярджае, што ў Беларусі 13 тысяч былых і дзеючых ваеннаслужачых, а таксама супрацоўнікаў АМАПа далі пісьмовую згоду на ўдзел у вайне ва Украіне. Раней украінскі ваенны эксперт Сяргей Грабскі сцвярджаў, што з тэрыторыі нашай краіны ідуць шматлікія дыверсійныя групы, якія нібыта знішчаюцца на месцы.
Гэта, мякка кажучы, неадназначныя заявы. Наўрад ці можна лічыць іх аўтараў некампетэнтнымі. Тады што гэта — спроба псіхалагічнага ўздзеяння?  
— Безумоўна. Што тычыцца фактычнага боку, я нават не буду ўдавацца ў развагі, можа быць так ці не можа. Хоць я і чуў меркаванні калег, што ў Беларусі не так проста пры існуючым кантролі зрабіць такое. 13 тысяч — гэта траціна актыўнага баявога кантынгенту краіны. І хіба так проста хтосьці дазволіць завербаваць людзей? Ёсць сумненні.
З іншага боку, Украіна вядзе вайну. А, як вядома, на вайне як на вайне. Ваенная прапаганда на любой вайне з'яўляецца неад'емнай часткай яе вядзення. Так заўсёды было, з часоў вайны Грэцыі з Трояй.
У дадзенай сітуацыі людзі гавораць пра тое, што не паддаецца верыфікацыі. Калі паведамляюць пра знішчэнне канкрэтнага чалавека ці танка, то ўсё гэта можна праверыць. Знайсці, напрыклад, той жа танк і паказаць. А тут — кагосьці дзесьці завербавалі. Як гэта праверыць?
І таму ўкраінскія ваенныя, à la guerre comme à la guerre, могуць падаваць інфармацыю, якую немагчыма праверыць, але якая па пэўных палітычных і ваенна-палітычных меркаваннях заслугоўвае быць агучанай.
А наколькі яна адпавядае рэчаіснасці, было там 13 тысяч ці 1300, ці 130 чалавек — лічбы могуць быць розныя. Спісы як ніхто не бачыў, так і не ўбачыць.