Аляксандр Фрыдман: Зяленскі паставіў Пуціна на адну дошку з Гітлерам

Палітычны аглядальнік і гісторык Аляксандр Фрыдман распавёў «Филину» пра тое, чаму менавіта цяпер Лукашэнка прызнаўся ва ўдзеле ў вайне.

— На нарадзе ў Мінабароны Лукашэнка фактычна прызнаў удзел Беларусі ў вайне ва Украіне. Але з агаворкай, што мы нібыта нікога не забіваем, і наша армія наўпрост у канфлікце не задзейнічаная. Чаму менавіта цяпер прагучала гэтая заява і ці мяняе яна нешта ў статусе нашай краіны, якую і так прызналі суагрэсарам?

— З майго пункту гледжання, гэта заява нічога не мяняе. У ёй няма нічога новага. Гэта вядомая рыторыка, раней ён казаў тое ж самае, толькі іншымі словамі. Ён жа ніколі не казаў, што мы не падтрымліваем Расію. Ніколі не казаў, што расійскія войскі не ішлі праз Беларусь.

Плюс — уся гэтая старая рыторыка аб тым, што мы не дамо праз нашу краіну ударыць па Расіі, пра ўкраінскія правакацыі. Нічога новага ён не сказаў, сенсацыі тут няма.

Я б гэтыя словы разглядаў у некалькіх ракурсах. Першае — гэта рэакцыя на анэксію захопленых тэрыторый Украіны. Зразумела, што ад яго чакаюць выказванняў на гэтую тэму. Бо пра гэта гавораць усе. Ёсць і еўрапейская пазіцыя, амерыканская — усе сур'ёзныя дзяржавы пра гэта так ці інакш выказаліся.

Лукашэнка гэтую тэму абышоў бокам, калі меркаваць па афіцыйных цытатах. Нічога гэтага няма. Так што ён выкарыстаў гэтую рыторыку, у гэты раз асабліва прарасійскую. Што мы ўдзельнічаем у гэтай «спецаперацыі», але пра Херсон і іншыя захопленыя тэрыторыі размовы не было.

Ён выказаўся адначасова і для Крамля, каб там пачулі, што ён на іх баку. І каб хоць бы ў дадзены момант не задавалі непрыемных пытанняў, маўляў, добра, ты на нашым баку, але што з Херсонам?

А Захаду гэтым было сказана, што нічога не памянялася. Маўляў, глядзіце, так, я паўтараю тое, што і раней казаў, але аб гэтых тэрыторыях не кажу. І афіцыйна іх не прызнаю. Гэта другі аспект.

А трэці тычыцца сігналу беларусам. Галоўнае ў ім — мы ўдзельнічаем, але вы не хвалюйцеся, ніякай мабілізацыі не будзе, ніхто туды ваяваць не пойдзе.

Цяпер афіцыйна: Зяленскі зацвердзіў немагчымасць перамоў з Пуціным

— Так, але гэта прагучала так, што якраз занепакояцца яшчэ больш.

— Зноў жа, тут трэба разумець, хто гэта кажа. А таксама ўвесь кантэкст. Я б тут звярнуў увагу на цікавы момант. Ён цікавы ў кантэксце тых заяў, якія прагучалі з вуснаў кіраўніка ўкраінскай выведкі Кірыла Буданава — нібыта Лукашэнка спрабуе саскочыць з расійскага кручка, спрабуючы пераключыцца на Кітай, ад якога залежыць у значнай ступені.

У свежых заявах беларускага кіраўніка быў цікавы момант. Па яго словах, уся гэтая вайна, развязаная нібыта амерыканцамі, патрэбна для таго, каб аслабіць ці нават знішчыць Расію і Еўрасаюз, а ўжо потым пачынаць змагацца з гэтым ворагам — Кітаем.

Гэта можна інтэрпрэтаваць як непрыемную заяву перш за ўсё для Масквы. Гэтымі словамі Лукашэнка як бы дэманструе, што Расія — гэта так сабе, а вось сапраўдны вораг, з якім амерыканцы збіраюцца змагацца, гэта не РФ, а Кітай.

І вось гэта асаблівая павага да Кітая, якую ён дэманструе ў апошні час, цалкам укладваецца ў аналіз Буданава. Я б так катэгарычна не выказваўся пра тое, што Лукашэнка проста хоча пераскочыць на бок Пекіна. Але тое, што ён спрабуе прапанаваць сябе Кітаю, каб кітайцы яго заўважылі і падтрымалі, калі нешта здарыцца з Расіяй, я думаю, у гэтым кірунку Лукашэнка спрабуе дзейнічаць.

— Зяленскі падпісаў указ аб немагчымасьці перамоваў з Пуціным. Пра якія гістарычныя паралелі нагадвае гэты крок і якой можа быць рэакцыя на гэтую ініцыятыву на Захадзе?

— Калі звярнуцца да гісторыі, то паміж саюзнікамі па антыгітлераўскай кааліцыі існавала дамоўленасць, што з Гітлерам ніхто перагаворвацца не будзе. Што мэтай той вайны была капітуляцыя Германіі і нацыстаў.

Перамовы з Гітлерам былі выключаныя. У прынцыпе, ён і сам б на іх не пайшоў — ні з савецкай бокам, ні з заходнімі дзяржавамі.

Сёння Зяленскі, калі мы возьмем еўрапейскую гісторыю, паставіў Пуціна на адну дошку з Гітлерам.

Я б тут усё ж застаўся ў еўрапейскім кантэксце, бо войны ў Афрыцы ці азіяцкіх краінах маюць іншую спецыфіку. Калі ўспомніць вайну ў Югаславіі, то са Слабаданам Мілошавічам вялі перамовы, хоць ён і з'яўляўся адным з галоўных вінаватых у распальванні канфлікту.

Сёння Зяленскі адкрыта кажа, што з гэтым чалавекам — Пуціным — ніякіх перамоваў не будзе. Хочаце перамовы — няхай у вас будзе іншае кіраўніцтва.

Калі мы паглядзім на Захад, то тут няма такой радыкальнай пазіцыі. Тут вельмі цікавая рыторыка, заходнія палітыкі пазбягаюць згадваць у гэтым кантэксце Пуціна. Так кажуць у Францыі, у Германіі.

Напрыклад, нядаўна Ангела Меркель сказала, што з Расіяй у любым выпадку давядзецца мець справу. Нічога надзвычайнага ў гэтым няма. Зяленскі таксама кажа, што Расія нікуды не знікне, што з гэтым суседам давядзецца суіснаваць.

Але ніхто на Захадзе сёння не кажа, што трэба садзіцца з Пуціным за стол перамоваў. Такой рыторыкі няма, і чым далей развіваюцца падзеі, тым менш верагоднымі падаюцца такія дамоўленасці. І канчатковай чырвонай лініяй тут будзе ўжыванне ядзернай зброі.

Калі яна будзе ўжыта любым са спосабаў, нават гіпатэтычныя размовы аб перамовах знікнуць. Якія могуць быць перамовы з чалавекам, які вядзе планету да катастрофы?

Аляксандр Фрыдман: Жыццё ў Еўропе пагоршылася, але ніякай панікі няма, а час працуе супраць Пуціна

— У працяг тэмы: ва ўкраінскім і беларускім сегменце сацыяльных сетак актыўна абмяркоўваецца варыянт магчымага прымянення Расіяй ядзернай зброі. Прысутнічае гэтая тэма ў заходніх медыя, у грамадстве? Што больш палохае эўрапейцаў — халодная зіма без расійскага газу або ядзерная зіма?

— Безумоўна, тэма халоднай зімы прысутнічае, але не знікае і тэма ядзернай зброі. Напрыклад, Сёння New York Times напісала пра гатоўнасць Крамля ўжыць ядзерную зброю альбо ў Чорным моры, альбо на мяжы з Украінай.

І калі такія публікацыі з'яўляюцца, іх абмяркоўваюць, халодная зіма сыходзіць на другі план, так яе можна перажыць у адрозненне ад ядзернай зімы.

На гэтую тэму выказваюцца, але пры гэтым варта адрозніваць дыскусіі, якія ідуць у краінах, якія валодаюць ядзернай зброяй, і ў дзяржавах, дзе яе няма. Пра гэта актыўна пішуць і кажуць у ЗША, Францыі, Вялікабрытаніі, якія валодаюць ядзернай зброяй і ў выпадку чаго могуць адказаць на ўдар.

Іншыя краіны, у першую чаргу, усходнееўрапейскія, а таксама Італія, Германія спадзяюцца на тое, што ЗША і іншыя ядзерныя дзяржавы, калі здарыцца нешта жудаснае, не пакінуць іх у бядзе.

І гэтая тэма не страціць актуальнасці, такіх размоў будзе ўсё больш. Бо ў Крамлі перакананыя, што менавіта гэтым Захад можна запалохаць.

Але я б адрозніваў тут два моманты. Першае — у прэсе гэтая тэма прысутнічае, тут гучаць розныя меркаванні. Другі момант — тэма гэтая настолькі жудасная і няўяўная, што для многіх еўрапейцаў яна застаецца досыць абстрактнай.

Я маю зносіны з людзьмі, чую, пра што яны кажуць. Бачу, чым яны занятыя. Абсалютная большасць жыве звычайным жыццём. Ніхто не рыхтуецца да ядзернай вайны, ніхто не лічыць, што яна здарыцца ўжо заўтра ці паслязаўтра. Я не назіраю панікі ў грамадстве. Людзі прывыклі жыць досыць камфортна і нармальна ў сітуацыі, калі ў прэсе абмяркоўваецца пагроза ядзернай вайны.