Ці магчымы «вызвольны паход» на тэрыторыі Беларусі?

І рэжым Лукашэнкі, і ягоныя палітычныя апаненты ўзмоцнена эксплуатуюць ідэю пасляваеннага «вызвольнага паходу» на Мінск. Рэжым істэрыць, а апаненты раскручваюць тэму, што «на пэўным этапе расійска-ўкраінскай вайны Украіна мае ці асноўную палітычную задачу — змяніць палітычны лад у Беларусі і адпаведна перадаць уладу беларускім дэмакратам».

Эксперт Украінскага інстытута будучыні Ігар Тышкевіч разважае пра сцэнары, пры якіх магчымая ўзброенная ваенная аперацыя на тэрыторыі Беларусі, а пры якіх — не.

Найперш Ігар Тышкевіч абмаляваў ключавыя сцэнары заканчэння вайны — ад самых неверагодных да рэальных — на бліжэйшыя шэсць месяцаў.

Пяць сцэнароў вайны

Катастрафічны сцэнар для Украіны — правал: амаль неверагодны сцэнар, застаецца толькі тэарэтычная верагоднасць, што Украіна здасца. Гэты варыянт азначае, што ў Кіеве мяняецца ўлада, да кіравання краінай прарасійскія сілы альбо яна знаходзіцца ў стане перманентнага палітычнага крызісу. 

Замарозка вайны азначае перамір’е. Такі сцэнар магчымы пры дзвюх умовах: вайна зацягваецца, а ніводны з бакоў не можа вайсковым шляхам забяспечыць нават тактычнае паляпшэнне сваіх пазіцый, адпаведна, ваяваць больш не можам, перамагчы таксама. І тады аб’яўляецца перамір’е з перспектывай аднаўлення вайны. Гэты варыянт магчымы, калі здараецца нейкая тэхнагенная катастрофа, ад якой пацерпіць і Украіна, і Расія, і некалькі еўрапейскіх дзяржаў. 

Варыянт «Мінск-3» — гэта найменш выгадны для Украіны, але верагодны. Ён вельмі падобны на дзве першыя серыі «мінскіх дамоўленасцяў»: фармальна застаецца нейкая тэрытарыяльная цэласнасць Украіны, але не цалкам. Бо ў абодвух мінскіх пагадненнях Крым выносіўся за дужкі. 

Варыянт «38-я паралель», або часовая адмова ад тэрыторый. Найбольш яскравы прыклад — Карэя: і на поўначы, і на поўдні гавораць пра адзіную краіну, але дэ-факта краіна падзеленая. Аднак «38-я паралель» гэта не толькі Карэя, ёсць і менш паспяховыя прыклады: Харватыя ў свой час, Грузія, да нядаўняга часу — Карабах. «Украіна вызнае, што вайсковым шляхам не можа вызваліць тэрыторыі, палітычным — толькі праз пэўны час, але гэтае пытанне часова трэба зняць з унутрыпалітычнага парадку дня і сканцэнтравацца на перабудове дзяржавы, у тым ліку і дзеля таго, каб у будучыні вярнуць і свае тэрыторыі, і людзей», — тлумачыць Ігар Тышкевіч. Гэта найбольш з верагодных сцэнароў. 

Тактычнае паражэнне Расійскай Федэрацыі таксама не прадугледжвае імгненнае вызваленне ўсіх акупаваных тэрыторый, але ён магчымы, калі Украіна ўваходзіць на тэрыторыі, акупаваныя Расіяй з 2014 года. 

То-бок, да пачатку 2024 года найбольш верагодныя тры сцэнары: «38-я паралель», «Мінск-3» і тактычнае паражэнне Расіі. А таксама смерць Пуціна або палацавы пераварот у РФ.

Пры якіх з апісаных сцэнароў Украіна можа дазволіць сабе вайсковую аперацыю супраць Беларусі?

Сёння Украіне немэтазгодна пашыраць фронт. Наяўных сілаў ва Узброеных Сілах Украіны недастаткова для сур’ёзнай аперацыі. Падтрымкі звонку (патрэбная зброя на аперацыю на чужой тэрыторыі) няма, таму што ў гэтым выпадку вайсковая аперацыя будзе азначаць агрэсію супраць Беларусі. Актыўнасць з боку Расійскай Федэрацыі, то-бок гатоўнасць узяць пад ваенны кантроль Беларусь, пакуль адсутнічае.

У выпадку перамір’я зацікаўленасць Украіны ў «ваенным паходзе» адсутнічае. Наяўнасць беларускіх сілаў таксама недастатковая на вайсковую аперацыю. Украінскія сілы тэарэтычна з’яўляюцца ў выпадку перамір’я, але ўсё ўпіраецца ў мэтазгоднасць, у палітычную волю. Падтрымкі звонку (згоду даць зброю на такую аперацыю) катэгарычна няма. А вось расійская вайсковая актыўнасць на тэрыторыі Беларусі цалкам можа ўзмацніцца. І ў такім выпадку ніякага «вызвольнага паходу» не будзе.

Сцэнары «Мінск-3» і «38-я паралель» таксама выключаюць любы «вызвольны паход».

Тактычнае паражэнне РФ шанцы на «вызвольны паход» павялічвае, але не робіць іх рэалістычнымі.

А вось варыянт, калі нешта здараецца з Пуціным (памёр ці ў Расіі адбываецца палацавы пераварот), стварае акно магчымасцяў. Вайна працягваецца, у Расіі новая ўлада. Мэтазгоднасць для Украіны вызначаецца тым, якія сілы бяруць уладу ў Расіі. Падтрымка звонку таксама залежыць ад таго, хто возьме ўладу ў РФ.

«У базавых сцэнарах усё цяжка», — канстатуе Ігар Тышкевіч.

Эксперт апісаў сцэнары, якія пакуль немагчымыя, але могуць наступіць. Пры такіх сцэнарах вайсковая аперацыя ці сілавое супрацьстаянне на тэрыторыі Беларусі больш чым верагодна.

Пры наяўнасці гэтых базавых сцэнароў тэарэтычна (і толькі тэарэтычна!) магчымая вайсковая аперацыя на тэрыторыі Беларусі.

«Ты не лезеш — табе не прылятае»

— Такі сцэнарны падыход дазваляе больш цвяроза глядзець на заявы рознага кшталту палітыкаў з абодвух бакоў, — кажа Тышкевіч. — Пасылы найбольш верагодных і магчымых сцэнароў адны і тыя ж: ты не лезеш — табе не прылятае, ты ўлезеш — будзе вельмі балюча. Таму істэрыя ў Мінску, мякка кажучы, грунтуецца на пустым месцы, за выключэннем выпадку, калі яны рэальна не хочуць залезці ў гэтую мясарубку. Вось гэта абсурднасць тэзаў з аднаго боку, канстатуе Ігар Тышкевіч.

— Абсурднасць тэзаў з другога боку: Украіна пасля вайны абавязана дапамагчы разабрацца. Хвілінку: страты досыць вялікія, рэальна вялікія. І тут пытанне ўзнікае: калі няма беларускага суб’екта, які гатовы, можа і здольны ўтрымаць уладу? Ставім сябе на месца ўкраінскага кіраўніцтва. Што такое вайсковая аперацыя? Гэта страты. Гэта значыць, аддаць загад, каб энная колькасць украінцаў не вярнулася з новай вайны. Не вярнуцца з новай вайны з сумнеўнымі перспектывамі з пункту гледжання палітычных бонусаў. Давайце падумаем: а ці будзе гэта патрэбна? Палітычная падтрымка, кансультацыі, адукацыя — так, але любая знешняя дапамога… магчымая толькі ў выпадку, калі ёсць ядро, якое дэманструе сваю суб’ектнасць і дэманструе, што гэтае ядро можа вырасці, як максімум, або можа, як мінімум, трымаць сваё слова, можа гарантаваць выкананне ўзятых на сябе абавязкаў.