Жыхарка Мінска знайшла брата пахаваным на могілках Вагнера

Зняволены сыктыўкарскай калоніі 26-гадовы Максім Шчаранкоў быў забіты ў студзені 2023 года пры спробе расійскіх войскаў захапіць украінскі горад Бахмут. Яго магілу сваякі знайшлі выпадкова па фота могілак у Краснадарскім краі, дзе масава хаваюць наймітаў ПВК Вагнера. Гісторыю агрэсара і яго сям'і чытайце ў матэрыяле.

Супрацоўніца мінскай бальніцы Ірына Мікава ў снежні 2022 года не змагла датэлефанавацца да малодшага брата — зняволенага ў Сыктыўкары Максіма Шчаранкова. На сувязь ён не выйшаў і потым, пасля чаго родныя забілі трывогу. У канцы лютага сукамернікі Максіма распавялі, што ён з'ехаў на вайну ва Украіну, — піша Люстэрка.
— Сказалі, што ён сышоў яшчэ ў пачатку снежня. У мяне істэрыка. Я стала яго шукаць: тэлефанавала ў калонію, пісала запыты, каб падалі інфармацыю.

Пачала чытаць пра гэтую ПВК Вагнера, запампавала тэлеграм, глядзела спісы, думала, што ён жывы. Потым знайшла гэтае фота (фатаграфія магілы Шчаранкова ў тэлеграм-канале «Не чакай мяне з Украіны»), дзе ён нават пахаваны. Як адбылося, што не апавясцілі родных? Атрымліваецца, зганяюць людзей з зоны, самі іх хаваюць. Я за гэтыя 12 дзён пошуку пазнаёмілася з людзьмі з усёй Расіі. У мяне нервовыя зрывы кожны дзень, таму што я не магу прызвычаіцца да страты, — асіплым голасам кажа Ірына.
Летам 2022 года калонію ў мікрараёне Сыктыўкара пад назвай Верхні Чоў наведалі прадстаўнікі ПВК Вагнера, сцвярджае Ірына. Зняволеных заклікалі ўдзельнічаць у вайне Расіі ва Украіне, паабяцалі ўзамен датэрміновае вызваленне. Выйсці на волю можна нібы праз паўгода знаходжання ў зоне баявых дзеянняў, калі, вядома, зняволены вернецца жывым.
Максім Шчаранкоў тады адмовіўся: як тлумачыць ягоная сястра, яму заставалася сядзець усяго два гады з васьмі.
— Ён кажа: «Я што дурань, ці што? На сваю ж смерць ісці. Я толькі дзеля вас тут знаходжуся, каб выйсці. Адседзець, каб прыехаць дадому», — успамінае Мікава размову з братам.
Родныя зняволенага не ўяўляюць, чаму меркаванне Максіма магло змяніцца праз некалькі месяцаў.
— Гэта дзічына поўная, што ён з «Вагнерам» пайшоў на вайну. Ён вельмі даверлівы, вельмі кіраваны. Гэта добрая душа. Магчыма, на вушы прыселі, сказалі: «Ды чаго ты, зараз пару месяцаў, бабак табе дамо, ды дома будзеш». А што там трэба? Гарматнае мяса вось і ўсё, — мяркуе яшчэ адна сваячка загінулага Святлана.

Гісторыя крымінальніка

Максім Шчаранкоў нарадзіўся ў лесанарыхтоўчым пасёлку Жэшарт за сто кіламетраў ад Сыктыўкара ў 1996 годзе, ён малодшы з чатырох дзяцей. Праз год ягоная сям'я пераехала ў Менск, дзе Максім скончыў школу. Па словах Ірыны, у Беларусі яны атрымалі від на жыхарства і ад расійскіх пашпартоў не адмаўляліся. Гэтая дэталь пасля паўплывала на тое, што Максім апынуўся менавіта ў расійскай турме.
Пасля школы Шчаранкоў адвучыўся на курсах зваршчыкаў. У войска не прайшоў па здароўі. Упершыню ў турме аказаўся ў 18 гадоў. Максіму далі паўгода за сэксуальную сувязь з 15-гадовай сяброўкай — пра адносіны Шчаранкова з дзяўчынай у міліцыю паведаміла мачыха непаўнагадовай. Пасля мінскай турмы яго чакала дэпартацыя ў Расію і забарона перасячэння мяжы на два гады. Максім вярнуўся ў Комі і пасяліўся ў цёткі ў Жэшарце. Працаваў на мясцовым фанерным заводзе, але нядоўга.
— У яго траўма здарылася на працы, яму кантракт не працягнулі. Знайшоў нейкіх сяброў. Як гаворыцца, звязаўся не з той кампаніяй. Іх затрымалі ў цягніку, калі яны ехалі з Кірава. Ён хаваў вельмі шмат. Не хацеў, каб мы ведалі, чым ён тамака займаўся. Потым ужо ў калоніі сказаў, што хацеў зарабіць лёгкіх грошай, — працягвае Ірына Мікава.
У 2016 годзе Шчаранкова асудзілі ўжо ў Расіі на восем з паловай гадоў па артыкуле 228 Крымінальнага кодэкса РФ («Захоўванне і збыт наркатычных сродкаў»). Шэсць з іх ён паспеў адседзець.
Максім адбываў пакаранне ў Верхнім Чове. Гэта пасёлак за дзесяць кіламетраў ад сталіцы Рэспублікі Комі. З Сыктыўкара сюды ходзіць стары карэйскі аўтобус, робячы тры асноўныя прыпынкі ў канцы маршруту: «піларама», «гарнізон» і «могілкі». Тут сярод закінутых прамысловых пляцовак і панэльных пяціпавярховак, заселеных у асноўным супрацоўнікамі ФСВП, суседнічаюць вайсковая частка, завод дрэваапрацоўкі, двое могілак і абедзве сыктыўкарскія калоніі. Гэта турма для «першаходак» — гэта значыць упершыню асуджаных злачынцаў — № 25 і суседняя № 1 для рэцыдывістаў.
— У верасні мама туды ездзіла. Мы яе затарвалі каўбасамі беларускімі. Мы разумеем, што сам есці не будзе, ён усё роўна ўсіх частуе. Там у іх абшчак. Калі нейкае свята, ён расказвае, як яны там чаі ганяюць з тортам. Мама кожны месяц адпраўляла невялікія грошы, ён хадзіў у крамачку пры калоніі, там затаварываўся, — распавядае сястра загінулага.
Ірына паказвае фота Максіма ў турэмнай робе - здымак зрабіла адміністрацыя калоніі, калі зняволены выйграў у конкурсе сталярнага майстэрства. Максім мог выйсці на волю, працягвае яго сваячка, але нібы не хацеў. Хадайніцтва на ўмоўна-датэрміновае вызваленне падаваць чамусьці не стаў — у любым выпадку яму б давялося заставацца ў межах рэгіёну і штомесяц адзначацца ў інспектара да заканчэння тэрміну зняволення.
Калі родныя Шчаранкова датэлефанаваліся да ВК-25, то ў калоніі ім паведамілі, што Максім завяшчаў свае рэчы сястры, больш ніякіх падрабязнасцяў адпраўкі ва Украіну не сказалі.
- Я кажу, у чалавека яшчэ тэрмін, куды вы яго падзелі? А адказ быў такі: “Яны пайшлі на волю, ніякага дачынення да калоніі яны ўжо не маюць. Мы не ведалі нават, што ён на вайне». Потым мы тэлефанавалі ў Айкінскі ЗАГС Рэспублікі Комі, там сказалі, што няма такога памерлага. Супрацоўніца кажа: "Пачакайце, я пагляджу па базе ўсёй Расіі". І знайшла Максіма, сказала, што яго смерць зарэгістраваная ў Кіраўскім ЗАГСе Растова-на-Доне (Копія пасведчання аб смерці Шчаранкова ёсць у распараджэнні рэдакцыі. - СР). Разумееце? Мы тут жывем у Беларусі і проста не ведаем, што там увогуле адбываецца ў Расіі, — кажа Мікава.
У пасведчанні аб смерці Максіма пазначана, што ён загінуў у «Данецкай народнай рэспубліцы Расійскай Федэрацыі, у горадзе Арцёмаўск» - так расійскія дзяржорганы называюць украінскі горад Бахмут, выкарыстоўваючы яго старую савецкую назву.
У пачатку сакавіка маці Максіма Наталля Шчаранкова адправілася на базу ваеннай кампаніі «Вагнер» у раёне хутара Молькіна пад Краснадарам. Супрацоўнікі базы суправадзілі яе на могілкі ля станіцы Бакінская. Там сярод сотняў магіл у вялізнай лужыне пахаваны яе малодшы сын.
Загінуўшых наймітаў хаваюць у самым канцы Бакінскіх могілак, на двух гіганцкіх участках са стройнымі радамі аднатыпных пахаванняў з драўлянымі крыжамі і жоўта-чырвонымі вянкамі. Вагнераўцаў ад звычайных магіл аддзяляе сетка. У пачатку лютага 2023 года работнікі могілак расказвалі «Поўнач.Рэаліі», што ў дзень ім даводзіцца капаць па 10 магіл.
- Там кашмар. Пакуль яны там былі, чалавек 80 хлопцаў за гэты час закапалі. Тамака з раніцы да вечара пахаванні ідуць. Я глядзела выступленне Прыгожына. Ён кажа, што ягоная кампанія выконвае апошнюю волю байца. Гэта значыць ён (Максім. - СР) паказаў гэтыя могілкі для пахавання. У мяне валасы на галаве дыбарам усталі. Як гэта так? Пры жывых бацьках пахаваць незразумела дзе. Я кажу, трэба ехаць у Піцер да Прыгожына. Аж да Пуціна даходзіць, патрабаваць перапахавання, - працягвае Ірына. - Яны робяць непрыгожа. Я супраць (вярбоўкі зняволеных. - СР). Я не магу сказаць, што іх прымусова прымушаюць. Ну, гэта прамыванне мозга. Яны ж абяцаюць добрыя грошы, заробак сваякам. Вось, ты ідзеш на волю, у цябе ўсе судзімасці здымаюцца, пачынаюць жыць з чыстага ліста. І хлопцы вядуцца на гэта.
Родным Шчаранкова выдалі заключэнне судмедэксперта, дзе пазначана, што Максім загінуў 26 студзеня 2023 года ад асколачнага ранення. Сваякі плануюць дабіцца эксгумацыі яго цела, правядзення экспертызы ДНК і перапахавання ў Беларусь, дзе вырас Максім.
Гэта не першы выпадак, калі ПВК Вагнера хавае ад сваякоў гібель зняволеных на вайне ва Украіне. У сакавіку 2023 года некалькі сем'яў — са Стаўрапаля, Валгаграда, а таксама з Казахстана і Беларусі — звярнуліся да краснадарскага актывіста Віталя Вотаноўскага, з публікацый якога яны даведаліся пра месцазнаходжанне магіл блізкіх. Так, цётка 22-гадовага Андрэя Каргіна паведаміла, што з'яўляецца адзінай сваячкай загінулага, і ён указаў яе звесткі пры заключэнні кантракта. З лістапада і да канца лютага яна нічога не ведала аб лёсе забітага пляменніка. У іншым выпадку жонка завербаванага зняволенага расказала, што ніхто ёй не паведаміў аб гібелі мужа. Абяцаных стваральнікам ваеннай кампаніі Яўгенам Прыгожыным выплат яна таксама не атрымала.
Расія пачала ваеннае ўварванне ва Украіну 24 лютага 2022 года. Прэзідэнт РФ Уладзімір Пуцін першапачаткова заявіў, што мэтай знаходжання расейскіх войскаў ва Украіне з'яўляюцца "дэнацыфікацыя" і "дэмілітарызацыя" дзяржавы, называючы тое, што адбываецца, "спецыяльнай ваеннай аперацыяй". У далейшым высокапастаўленыя расейскія чыноўнікі неаднаразова заяўлялі пра іншыя мэты ваенных дзеянняў. Украінскі бок называе тое, што адбываецца вайной, у краіне ўведзена ваеннае становішча, з самага пачатку ўлады Украіны абвясцілі мабілізацыю.
Абодва бакі ў ваенным канфлікце нясуць вялікія страты, аднак ні адна з іх не паведамляе дакладную колькасць загінуўшых ва Украіне. Украінскі бок сцвярджае, што за год вайны ў краіне загінула больш за 150 тысяч расейскіх вайскоўцаў. У верасні Мінабароны Расіі называла лічбу амаль 6 тысяч загінуўшых салдат. Журналісты Рускай службы Бі-бі-сі і «Медыязоны» на аснове адкрытых дадзеных пацвердзілі гібель 16000 774 расейскіх вайскоўцаў падчас уварвання ва Украіну. За апошнія два тыдні колькасць загінуўшых павялічылася на 1638 чалавек, гэта рэкорд за ўвесь час назіранняў.
Міністр абароны Расіі Сяргей Шайгу ў верасні 2022 года сцвярджаў, што ў вайне загінулі больш за 60 тысяч украінскіх салдат (афіцыйныя расійскія асобы ў далейшым не прадстаўлялі агульную статыстыку загінуўшых украінскіх вайскоўцаў - СР.). У той жа час заснавальнік ПВК Вагнера Яўген Прыгожын у канцы лютага сцвярджаў, што толькі яго найміты забілі больш за 110 тысяч украінскіх вайскоўцаў. Дарадца Офіса прэзідэнта Украіны Міхаіл Падаляк у пачатку снежня 2022-га казаў пра 13 тысяч загінулых.