«Гэты ваш герой спаліў родную маці і сястру». Як у Расіі хаваюць зняволеных з ПВК Вагнера

Пачынаючы з лета 2022 года ПВК Вагнера завербавала на вайну ва Украіне дзясяткі тысяч зняволеных. З восені ў расійскія гарады, вёскі і вёскі прыходзяць труны з загінулымі на вайне асуджанымі. Дзесьці ў памяць пра іх ставяць шыльды на фасадзе школы, а дзесьці адміністрацыя адмаўляе ў правядзенні развітанняў з ушанаваннямі.

Масавае пахаванне вагнераўцаў у Краснадарскім краі. Фота reuters

Масавае пахаванне вагнераўцаў у Краснадарскім краі. Фота reuters

The New York Times выпусціла матэрыял пра тое, як хаваюць тых, хто быў асуджаны за цяжкія злачынствы, а потым адправіўся на вайну ў складзе ПВК Вагнера, і як на гэта рэагуюць мясцовыя жыхары — асабліва ў маленькіх гарадах і вёсках, дзе памятаюць пра ўчыненыя злачынствы.

У лютым 2023 года ў башкірскае сяло Ахунова прывезлі цела мясцовага жыхара Ільшата Аскарава, які загінуў на вайне з Украінай. Да вайны ён быў разнарабочым, займаўся, напрыклад, рамонтам матацыклаў або ўборкай сена. Як піша The New York Times, 35-гадовы мужчына ваяваў у складзе ПВК Вагнера і быў завербаваны ў калоніі.

У сакавіку 2021 года Учалінскі раённы суд Башкартастана прысудзіў Аскараву 12 гадоў пазбаўлення волі ў калоніі строгага рэжыму па артыкулах аб забойстве і наўмысным прычыненні цяжкай шкоды здароўю, што пацягнула смерць. Як устанавіў суд, Аскараў, будучы п'яным, пасварыўся з бацькам і двойчы ўдарыў яго нажом у левае сцягно. Ад кровастраты мужчына памёр.

Калі менавіта Аскараў трапіў на вайну і дзе канкрэтна ваяваў, у публікацыі не адзначаецца. The New York Times звярнула ўвагу, што сярод жыхароў вёскі адбылася спрэчка ва «УКантакце» пра пахаванне Аскарава. Адна з жыхарак, Гульназ Гільманава, напісала, што ёй сорамна за тое, што адміністрацыя вёскі распарадзілася пахаваць мужчыну без воінскіх ушанаванняў. Яна сказала, што вельмі ўдзячная Аскараву за тое, што ён змагаўся за радзіму.

Частка жыхароў публікавалі больш рэзкія каментары. Адна жанчына назвала адміністрацыю вёскі «здраднікамі», а мужчына адзначыў, што афіцэры Чырвонай Арміі, вызваленыя з ГУЛАГа, дапамагалі абараняць краіну падчас Вялікай Айчыннай вайны.

Іншыя жыхары, наадварот, пісалі, што такіх, як Аскараў, нельга назваць звычайнымі салдатамі, бо яны злачынцы. Яшчэ адзін карыстальнік нагадаў, што найміцтва ў Расіі забароненае.

Кіраўнік сельскай адміністрацыі Амір Харысаў выступіў у абарону арганізацыі пахавання, напісаўшы, што ўсе, хто хацеў ушанаваць памяць воіна, зрабілі гэта. Пасля таго як NYT папрасіла яго пракаментаваць сітуацыю вакол пахавання, ён выдаліў пост.

Газета таксама распавяла пра сітуацыю ў пасёлку Жырэкен Забайкальскага краю, дзе жыхары разышліся ў меркаваннях пра тое, ці неабходна ладзіць пахаванне з ушанаваннямі для загінулага найміта ПВК Вагнера Мікіты Касаткіна. У снежні 2020 года 21-гадовага Касаткіна прысудзілі да 10 гадоў калоніі строгага рэжыму па абвінавачванні ў забойстве. Згодна з рашэннем суда, Касаткін, знаходзячыся ў стане алкагольнага ап'янення, забіў чалавека, дзевяць разоў ударыўшы яго нажом і шэсць разоў ударыўшы па галаве «неўстаноўленым металічным прадметам».

«Палова пасёлка кажа: «Мы што, цяпер з забойцаў будзем герояў рабіць?» Палова кажа, што ён на СВА крывёю адкупіў грахі. Пасёлак падзяліўся на два лагеры, яны там паміж сабой баталіі ладзяць. Мы разумеем, што чалавека проста трэба праводзіць», — казала кіраўнік паселішчы Алёна Кагадзеева.

«Вядома, мы яго памятаем. Гэтае забойства ўвесь пасёлак дагэтуль памятае! Нас тут усяго тры тысячы жыве, усе адзін аднаго ведаюць. Такога добрага хлопца, пастуха, зарэзаў. Прытым сам жа, нядобра пра мёртвых так казаць, але «адарві і выкінь» — наркаман, на ўліку, беспрацоўны пастаянна, хоць ёсць дзве маленькія сястрычкі, якім дапамагаць трэба, маці ў іх памерла. Мы не супраць дапамагчы дзяўчынкам, іх шкада, але да чаго гэтая помпа — герой Расіі, урачыстае развітанне ў ДК?! Навошта гэтыя дарагія праводзіны, калі самі вайскоўцы, ці хто яны там, не заплацяць за іх, калі ўжо ён такі малайчына?!» — казала адна з мясцовых жыхарак.

The New York Times таксама нагадала пра сітуацыю з пахаваннем Рамана Лазарчука з Растоўскай вобласці. У 2014 годзе мужчыну прысудзілі да 17 гадоў калоніі па абвінавачванні ў забойстве. Паводле версіі следства, мужчына абліў маці і сястру бензінам, частка якога трапіла ў печ. У выніку дом загарэўся, жанчыны загінулі.

У верасні 2022 года Лазарчук далучыўся да ПВК Вагнера, а ў снежні загінуў пад Бахмутам. Ён атрымаў медаль «За адвагу». Мужчыну пахавалі на могілках у Данецку Растоўскай вобласці побач з вайскоўцамі УС Расіі.

«Калі пачалі пісаць «герой загінуў» і спачуваць, маўляў, бедны хлапчук, брала такая злосць. Крыўдна: нявінныя людзі такой жорсткай смерцю загінулі, іх проста пахавалі. А яго — героем. Калі ў газеце паведамілі, што Лазарчук Раман загінуў, я напісала [у каментарах]: «Гэты ваш герой спаліў родную маці і сястру». Хтосьці пісаў: «Як так?» Іншыя: «Ён герой, вы не разумееце». Кожны лічыць па-свойму. Але кожны гэта гора не перажыў», — распавядала сяброўка сястры Лазарчука.

Часам у сітуацыю з пахаваннем ўмешваецца заснавальнік ПВК Вагнера Яўген Прыгожын. У студзені 2023 года маці загінулага на вайне байца ПВК Івана Саўкіна сцвярджала, што адміністрацыя Камышлоўскага раёна Свярдлоўскай вобласці адмовілася вылучыць мясцовы Дом культуры для цырымоніі пахавання яе сына. Да сыходу на вайну ён адбываў пакаранне ў калоніі за крадзеж. Паводле слоў маці Саўкіна, адміністрацыя патлумачыла адмову тым, што яе сын быў асуджаным.

Яна распавяла, што яе сына пахавалі ў іншым раёне, але без вайсковай варты і зброевага салюту. Яўген Прыгожын назваў рашэнне адміністрацыі «скотствам» і паабяцаў «выцягнуць» дзяцей чыноўнікаў «на ноздры для ўдзелу ў СВА».

«Яны [жыхары] ведаюць, хто злачынец, хто ўяўляе небяспеку для грамадства. І яны хочуць абараніць сваё паўсядзённае жыццё. Гэта свайго роду маральная абарона», — адзначыў у каментары The New York Times сацыёлаг Рыгор Юдзін.

Паводле «Медузы».