Ядзерная вайна можа пачацца, калі Узброеныя сілы Украіны вызваляць Крым — The Washington Post
Прэтэнзіі Украіны і Расіі на Крым не пакідаюць шанцаў на мір паміж краінамі. Газета піша, што крымскае пытанне можа стаць штуршком да ядзернай вайны і перашкаджае спыненню гэтага канфлікту ў глабальным сэнсе.
«Пасля дзевяці месяцаў смерці і разбурэнняў ключ да вайны Расіі супраць Украіны знаходзіцца ў скалістай паўвыспе Крым, якую Расія незаконна анексавала ў 2014 годзе.
Менавіта ў Крыме ў лютым 2014 года, а не ў лютым 2022 года, пачалося ўварванне Расіі і акупацыя Украіны. А прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі настойвае на тым, што толькі вярнуўшы Крым, вайна скончыцца, калі Украіна пераможа сваіх расійскіх захопнікаў.
«Яе вяртанне будзе азначаць аднаўленне сапраўднага міру», — заявіў Зяленскі ў кастрычніку. «Патэнцыял расійскай агрэсіі будзе цалкам знішчаны, калі ўкраінскі сцяг вернецца на сваё законнае месца — у гарадах і вёсках Крыма».
Але для прэзідэнта Расіі Пуціна анексія Крыма стала апорай яго спадчыны, якая разваліцца, калі ён страціць паўвыспу. Пуцін адзначыў, што любыя спробы Украіны вярнуць Крым перакрочаць чырвоную рысу, якую ён не пацерпіць.
Надзея Украіны вярнуць Крым доўгі час здавалася надуманай фантазіяй, але нядаўнія перамогі Кіева на палях бітваў і памылковыя крокі Масквы раптам зрабілі гэта праўдападобным — можа, і небяспечнам таксама.
Захад, падтрымліваючы Украіну, асцерагаецца, што любое ўкраінскае ваеннае ўварванне ў Крым можа падштурхнуць Пуціна да рашучых дзеянняў, патэнцыйна нават да выкарыстання ядзернай бомбы. Некаторыя заходнія чыноўнікі спадзяюцца, што здзелка аб перадачы Крыма Расіі можа стаць асновай для дыпламатычнага спынення вайны. Украінцы адкідаюць гэтую ідэю як небяспечна наіўную, у той час як расійцы кажуць, што не задаволіцца тым, што ўжо належыць ім.
Нязменныя прэтэнзіі на Крым ілюструюць невырашальнасць канфлікту, і цяжка ўявіць, што барацьба за паўвыспу будзе вырашана без далейшага кровапраліцця.
Гэта была шакавальная атака ў пачатку кастрычніка на Крымскі мост — сімвал імперскіх амбіцый Пуціна ва Украіне, які каштаваў 4 мільярды долараў, — што, па словах Крамля, выклікала няспынную кампанію бамбардзіровак па крытычна істотнай інфраструктуры Украіны, якая цяпер пагражае перавесці краіну ў гуманітарны крызіс.
А пасля вызвалення Кіевам Херсону — які, як абяцала Масква, будзе «Расіяй назаўжды» — расійскія афіцыйныя асобы ўзмацнілі сваю рыторыку. Былы прэзідэнт Дзмітрый Мядзведзеў паабяцаў «Судны дзень» у выпадку любога нападу на Крым, а дэпутат расійскага парламента папярэдзіў аб «апошнім сакрушальным удары».
Тым часам Украіна распрацоўвае падрабязныя планы рэінтэграцыі Крыма, у тым ліку высылкі тысяч расійскіх грамадзян, якія пераехалі туды пасля 2014 года.
«Абсалютна ўсе грамадзяне Расіі, якія прыехалі ў Крым, за рэдкім выключэннем, прыбылі на тэрыторыю Крыма нелегальна, — заявіла сталы прадстаўнік Зяленскага ў Крыме Таміла Ташава. — Таму ў нас адзін падыход: усе гэтыя расійскія грамадзяне павінны з'ехаць».
Расія мае ўласны максімалісцкі погляд, патрабуючы здачы чатырох іншых украінскіх абласцей — Луганскай, Данецкай, Запарожскай і Херсонскай — якія Пуцін таксама незаконна абвясціў аб анексіі.
Адмова любога з бакоў адступіць пагражае ператварыць вайну ў канфлікт, які доўжыцца дзесяцігоддзі, падобна на тэрытарыяльнае супрацьстаянне вакол Заходняга берага і Газы, Нагорнага Карабаха ці Курдыстана.
Падчас першапачатковых мірных перамоваў у сакавіку Кіеў даў зразумець, што будзе адкрыты для асобных перамоваў аб статусе Крыма, павялічваючы верагоднасць таго, што Зяленскі можа быць гатовы абыходзіцца з Крымам інакш, чым з іншымі акупаванымі Расіяй раёнамі Украіны, якія, як ён настойвае, павінны быць вернутыя.
«Можа быць нейкая дамоўленасць наконт Крыма, належным чынам кантраляваны і праведзены рэферэндум, магчыма, нешта накшталт Ганконгскай здзелкі, паводле якой яму будзе дазволена заставацца ў руках Расіі на працягу шэрагу гадоў», — сказаў лорд Рычардс.
Восем гадоў таму Крым стаў ізаляваны міжнароднымі санкцыямі. Яго аэрапорт, калісьці хаб для летніх падарожнікаў з усёй Еўропы і не толькі, цяпер прапануе рэйсы толькі ў мацерыковую Расію.
Крэмль першапачаткова ўліваў грошы ў мясцовыя інфраструктурныя праекты, у тым ліку ў Крымскі мост, а таксама ў пенсійныя сістэмы. Ён таксама навязаў расійскую дзяржаўную прапаганду ў якасці асноўнай крыніцы інфармацыі. Нягледзячы на тое, што расійскія турысты вярнуліся, паўвыспа перажывае эканамічныя цяжкасці, і цяпер яго ўзначальвае рэпрэсіўны ўрад, устаноўлены Масквой. Крымскія татары, у прыватнасці, сутыкнуліся з пераследам.
Улічваючы абмежаваны доступ у Крым і дамінаванне расійскіх дзяржаўных СМІ, цяжка ацаніць грамадскую думку там і ці змянілася яна ў адказ на вайну.
Тым не менш многія лічаць, што вайна, якая пачалася ў Крыме, павінна скончыцца разам з Крымам.
«Пытанне аб Крыме, на вырашэнне якога да вайны спатрэбяцца дзесяцігоддзі, сёння адназначнае, — сказаў Міхаіл Хадаркоўскі, былы расійскі нафтавы магнат і даўні крытык Пуціна. — Цяжка ўявіць рэальнае спыненне вайны без вяртання Крыма Украіне».