«І тут наляцеў АМАП і паклаў нас тварам у падлогу»

 Былы палітвязень Вячаслаў Смірноў — пра перажытае ў няволі, рэйды АМАПа на «хіміі», візіты ГУБАЗіКа пасля вызвалення, уцёкі з Беларусі і новую рэчаіснасць у эміграцыі.

24-гадовы Вячаслаў — з Ляхавічаў. У 2021 годзе разам з татам — Генадзем Смірновым — быў арыштаваны, а пазней асуджаны за расклейванне пратэставых улётак. Хлопца асудзілі да двух гадоў абмежавання волі («хіміі») па артыкуле 368 — «абраза прэзідэнта». Генадзь Смірноў атрымаў два з паловай гады калоніі ўзмоцненага рэжыму. 

«У калоніі прасцей». У якіх умовах адбываюць пакаранне на «хатняй хіміі»?

Апроч абразы кіраўніка дзяржавы тата хлопца быў абвінавачаны і ў нібыта супраціўленні супрацоўніку праваахоўных органаў.

Бацька і сын адседзелі свае тэрміны цалкам і выйшлі на волю амаль адначасова — летась у снежні. Неўзабаве пасля вызвалення Вячаслаў і Генадзь Смірновы пакінулі Беларусь. 

«Было балюча, што мой голас скралі»

— Дваццаты год я запомню на ўсё жыццё. Такое забыць немагчыма: калі бачыў, колькі людзей выйшла на пратэсты, колькі бел-чырвона-белых сцягоў лунала на вуліцах, у вокнах, адчуваў, што гэта гістарычны момант, — дзеліцца ўспамінамі хлопец. — Мне быў 21 год на той момант: усё жыццё прайшло пры Лукашэнку. Ужо гэта падавалася мне ненармальным. 

«Чаму ў заходніх, дэмакратычных краінах улада змяняецца, а ў нас яна вечная?» — задаваў я сабе пытанні. 

Дваццаты год быў звязаны з вялікай надзеяй — на перамены, на лепшую будучыню для Беларусі. Гэта былі першыя выбары, у якіх я браў удзел, бо перакрочыў паўналецце. І мне было балюча, што мой голас скралі. Як і галасы мільёнаў маіх суайчыннікаў. 

Я быў шакаваны, абураны гвалтам з боку сілавікоў у дачыненні да мірных беларусаў. Мне было балюча на гэта глядзець, балюча асэнсоўваць. Я не мог застацца ў баку і лічыў сваім маральным абавязкам зрабіць і свой унёсак у нашу барацьбу, набліжэнне перамогі. 

Мяне схапілі па дарозе на вучобу ў сакавіку 2021 года. Напярэдадні мы з татам расклейвалі ўлёткі па горадзе, а праз тры дні мяне вылічылі. Я не паспеў нават даехаць да ўнівера — на той момант я навучаўся ў Баранавіцкім універсітэце, збіраўся стаць аграномам — дык вось сілавікі перахапілі мяне на паўдарозе. Праз дзве гадзіны прыйшлі і за татам. 

У РАУСе мяне трымалі ў кайданках, пасля завезлі ў ІЧУ, там я знаходзіўся тры дні. 

Супраць нас з татам узбудзілі крымінальныя справы, але выпусцілі на волю з ІЧУ пад падпіску аб нявыездзе. Увесь час цягалі на допыты, ціснулі, аднойчы выклікалі на допыт у дзень народзінаў. Не думаю, што гэта супадзенне.

Трохі пазней бацьку ўсё ж узялі пад варту: ён выйшаў у горад з бел-чырвона-белым сцягам, да яго прычапіліся міліцыянты, завязалася спрэчка, яго затрымалі і прышылі яшчэ адзін артыкул — за «супраціўленне».

Пра няўдалую спробу ўцёкаў і міліцыянта на падлозе

У кастрычніку 2021 года бацьку і сына асудзілі: Вячаславу прызначылі два гады «хіміі», Генадзю — два з паловай гады калоніі. Сваю віну на судзе Смірновы не прызналі. 

— Калі праз два месяцы мне патэлефанаваў міліцыянт і загадаў з’явіцца ў РАУС з пашпартам, я вырашыў уцякаць з Беларусі, — успамінае Вячаслаў. — Але ў Оршы мяне затрымалі сілавікі. 

Мяне змясцілі пад варту і праз нейкі час павезлі на этап — праз Віцебскае СІЗА і Валадарку. У апошняй больш за палову арыштантаў складалі палітвязні. 

І вось я ў ПУАТ-55, што ў Мінску. Амаль адразу да мяне пачаў чапляцца аператыўнік: яму не падабалася, як я трымаюся, што кажу. Опер намагаўся, каб я расказаў яму пра ўлёткі, дзе я іх браў, каб здаў кагосьці, але я маўчаў. Я  шмат казаў адкрыта пра свае погляды — думаю, што стукачы гэта ўсё даносілі аператыўніку. Плюс я шчыльна пасябраваў з палітычным, гэта супрацоўнікам таксама не падабалася. Праз пэўны час нас раскідалі з тым хлопцам па розных атрадах. 

Аднойчы ў якасці спагнання опер нават даслаў мяне на Акрэсціна, я адбыў там дзесяць сутак. За нібыта адмову прыбіраць. Хаця рэальная прычына, зразумела, — маё вальнадумства, — дзеліцца ўспамінамі Вячаслаў Смірноў.

— Неяк на «хімію» прыехаў ГУБАЗіК: патрабаваў, каб мы аддалі тэлефоны. Я забыў пароль, пачаў памылкова ўводзіць не тыя сімвалы і заблакаваў мабільнік. Сілавікоў гэта дужа раззлавала. Мяне і яшчэ траіх палітычных забралі ў РУУС, а суддзя пасля ўляпіла 10 сутак. Адбываў на Акрэсціна. У пратаколе службоўцы напісалі, што мы нібыта лаяліся, выкрыквалі лозунгі і размахвалі рукамі ў пастарунку. 

У траўні 2023 года ў ПУАТ уварваўся АМАП. Усіх асуджаных паклалі тварам у падлогу, людзей выцягвалі з ложкаў, нават аднаго міліцыянта памылкова паклалі на падлогу, паводзілі сябе вельмі груба і агрэсіўна. Вось такія метады «перавыхавання». Слоў няма.

«Тата правёў у ШІЗА больш за дзвесце сутак»

— Падчас адбыцця пакарання на «хіміі» я працаваў на птушынай фабрыцы ў Смалявічах. Спрабаваў уладкавацца на МАЗ, але не ўзялі: відаць, спалохала мая біяграфія. З заробку я аплочваў пражыванне ў так званым інтэрнаце, плюс у мяне прымусова забіралі пэўную суму для пакрыцця іску, — апавядае суразмоўца. — Іск мне прызначыла суддзя — паколькі я скончыў каледж да затрымання, а пасля, маўляў, не адпрацаваў па размеркаванні, бо сеў, — то мусіў вярнуць дзяржаве грошы за навучанне. Частка сумы, дарэчы, не пагашаная дагэтуль, але я ўжо не пераймаюся 

Лісты на «хіміі» прыходзілі вельмі дрэнна. Пад канец тэрміну аддалі мо лістоў сем ад незнаёмых людзей, а да гэтага толькі ад сваякоў.

Дужа пераймаўся за тату: вельмі цяжка было ўсведамляць, што і ён сядзіць. Мы пісалі адзін аднаму лісты, а ўжо ў канцы тэрміна яму дазволілі тэлефанаваць мне. На «хіміі» ў нас жа ёсць тэлефоны. 

Але званкі ад таты былі рэдкімі, бо вельмі шмат часу ён праводзіў у ШІЗА. Агулам ён правёў у штрафным ізалятары больш за 200 сутак і вызваліўся з шклоўскай ПК-17 з так званым наглядам. 

Шклоўская калонія — беларускі філіял пекла

«Веру, што мы ўсе вернемся ў Беларусь»

Бацька і сын выйшлі на волю амаль адначасова. Але вольнымі сябе ў той момант не адчулі. 

— Адразу пачаліся шматлікія праверкі, прыезды міліцыі, ГУБАЗіКа, вельмі часта прыязджалі ўначы, бо ў таты ж прэвентыўны нагляд і пасля васьмі вечара ён мусіць быць дома, спраўджвалі яго. А заадно і мяне, хоць у мяне і няма нагляду. Службоўцы маглі прыехаць да нас два-тры разы за суткі, — апавядае Вячаслаў. — Неяк прыехаў ГУБАЗіК,  пачаў патрабаваць нашыя тэлефоны. У нас быў адзін на дваіх на той момант. Губазікі папярэдзілі, каб мы нідзе не адсвечвалі, ні на што не падпісваліся. 

Кожны месяц, паколькі не працаваў, мусіў хадзіць у выканкам, адчытвацца за «свае паводзіны».

Наконт ад’езду задумваўся яшчэ на «хіміі». Тата, калі вызваліўся, з маімі думкамі пагадзіўся. Мы асцерагаліся, што нас зноў пасадзяць, і ўрэшце рэшт вырашыліся на ўцёкі. 

Цяпер мы нарэшце ў бяспецы і пачуваемся вольнымі. Са здароўем у мяне адносна добра, а вось у таты ўсё больш складана: ён прайшоў праз больш цяжкія выпрабаванні. І псіхалагічна яму няпроста. 

На дадзены момант наша галоўная задача — падлячыцца і аднавіцца. Пасля я мяркую знайсці працу і проста працягваць жыць, прыстасоўвацца да новай рэальнасці. 

Я перакананы, што абавязкова вярнуся ў Беларусь. Мы ўсе вернемся рана ці позна. Я перакананы, што ўсё было недарэмна і што гэтая змрочная старонка гісторыі Беларусі калісьці будзе перагорнутая, — падсумоўвае суразмоўца «Новага Часу».