«Я заўважыў, як людзі праяўляюць годнасць у паўсядзённых рэчах»

Анатоля затрымалі на маршы 11 кастрычніка. З РУУС замест ізалятара ён паехаў у БХМД. Сышоў адтуль на наступны дзень праз запасны выхад, калі па бальніцы прайшоў слых, што за ім ды іншымі затрыманымі прыехала машына міліцыі.

І ўсё ж ён быў асуджаны па артыкуле 23.34 і адбыў 10 сутак у ЦІП на Акрэсціна і ў ІЧУ Жодзіна. А праз два дні пасля вызвалення зразумеў, што не адчувае пахі. dev.by даведаўся ўсе падрабязнасці яго гісторыі.

"Крыкнуў, што я — бандэравец, а сцяг — нямецкі"

— Мяне ўзялі 11 кастрычніка на скрыжаванні Машэрава і Ціміразева — побач з "Еўраоптам". Калона ішла ад стэлы, яе падганялі вадамёты. Нечакана нам напярэймы выскачылі амапаўцы.
Хлопцы кінуліся ў двор, якія ішлі ззаду напіралі на пярэдніх, а з двара выязджалі машыны — дзявацца не было куды. Тыя, хто ішоў у галаве калоны, паспелі ўцячы, а «хвост» застаўся ў счэпцы. У нейкі момант я адчуў удар па спіне і потым па галаве — яшчэ, і яшчэ. Мяне штурхнулі на калені, потым падхапілі за каўнер і пацягнулі да тратуара.
Увесь гэты час наносілі ўдары — ад аднаго разваліўся напалову тэлефон, які быў у нагруднай сумцы.
Ведаеце, раней я баяўся, што запанікую, калі мяне затрымаюць. Але я нават не паспеў спалохацца, калі шчыра. Гэта як у дзяцінстве падчас гульні ў "казакі-разбойнікі": цябе асалілі — і правілы тут жа змяніліся.
Адзін амапавец сказаў мне сесці на край тратуара. Побач сядзелі нейкія дзяўчынкі. Потым падбег іншы сілавік, падхапіў сцяг, які ляжаў у лужыне, і стаў вазіць ім па маім твары. Крыкнуў, што я — бандэравец, а сцяг — нямецкі. Напрыканцы наводмаш ударыў мяне дубінкай па скроні і ўцёк.
Гэта было так па-дурному! Я б засмяяўся, але не рызыкнуў — адчуваючы, як мне за каўнер цячэ кроў з патыліцы, не хацеў пазбавіцца яшчэ і зубоў.

"Гэта "гэтыя" б'юць, мы — афармляем"

Супрацоўнік АМАП узяў мяне пад локаць і правёў у аўтазак. Далей мяне і яшчэ аднаго хлопца пасадзілі ў "стакан". Галава балела. Я зняў плашч і папрасіў таварышаў па няшчасці паглядзець, што ў мяне з галавой. Ён сказаў: "Я не магу зразумець. Уся патыліца ў крыві".
У РУУС нас выгрузілі, паставілі да сцяны. Трымалі так каля гадзіны. Міліцыянты падыходзілі час ад часу —перапісвалі нашы даныя, У размове стараліся дыстанцаваць сябе ад АМАПу: „Гэта “гэтыя" б'юць — мы афармляем", „Глядзі, як “гэтыя" пастараліся...".
У мяне канфіскавалі сумку, у якой былі кашалёк з карткамі, ключы і пашпарт (не варта браць такія рэчы на маршы), загадалі выняць шнуркі — і таксама забралі. Потым спыталі, ці патрэбна медыцынская дапамога, і адвялі да камер папярэдняга зняволення чакаць лекараў. Там ужо сядзеў хлопец, якому здорава дасталося: у яго было падбіта вока і рассечана брыво, на патыліцы — яшчэ адно рассяканне, зламаны нос і пашкоджана нага. Але ён нават не рэагаваў. Сказаў, што займаецца адзінаборствамі, і да такіх рэчаў яму не прывыкаць.
Дзесьці каля паўгадзіны мы чакалі, пакуль прыедзе хуткая. Калі дайшлі да машыны, там ужо ляжаў на насілках чалавек — з новай партыі затрыманых. У яго нават не паспелі зняць шнуркі і тэлефон. Міліцыянты, якія павінны былі нас суправаджаць у бальніцу, замарудзіліся — мы паспелі цішком патэлефанаваць родным.
У шпіталі ніхто не казаў гэтага ўголас, але было зразумела: назад у РУУС нас не аддадуць. Мне паставілі рассяканне і лёгкую ЧМТ, наклалі пару швоў — і пакінулі на ноч у бальніцы.
Наступны дзень пачаўся ў 5:00 — менавіта ў столькі да нас прыйшоў следчы. Наколькі я зразумеў, ён расследаваў дзеянні АМАПу. Сказаў: "Праз пяць дзён вы можаце падысці ў Следчы камітэт і азнаёміцца з матэрыяламі". Але праз пяць дзён я ўжо быў у Жодзіне.
На абыходзе лекар прапанаваў: "Хлопцы, калі хочаце мы вас пакінем, а не — пішыце адмову ад шпіталізацыі". Я напісаў. Вельмі хутка па калідорах бальніцы разнеслася навіна аб тым, што прыехала міліцэйская машына — за намі. У выніку мы схаваліся праз запасны выхад.

"Загадалі перадаць, гэты спакойны — з ім мякчэй"

Я быў наогул без рэчаў-ні кашалька, ні тэлефона, ні ключоў. Пайшоў, куды вочы глядзяць, і выйшаў на запраўку. Там папрасіў тэлефон, патэлефанаваў сваёй дзяўчыне, каб забрала мяне. Адна жанчына спытала: "Вы з Маршу?» — і прапанавала купіць мне чай ці кава і аплаціць таксі да хаты. Я адмовіўся, але было вельмі прыемна.
А далей я аказаўся вось у такой сітуацыі: мае працоўныя акаўнты прывязаныя да нумара тэлефона. А ён у РУУС. Я мог бы купіць новую сімку, але для гэтага патрэбен пашпарт — а ён там жа. І карткі таксама. Увогуле, я ўзяў 2 дні "адпачынку" — пакуль швы не перастануць балець, і пайшоў у РУУС па рэчы.
І так цікава выйшла: я прыйшоў пасля абеду — і мяне адправілі дадому: "Прыходзьце заўтра — да 10:00". Я зразумеў, што заўтра я буду начаваць у ізалятары. На наступны дзень мяне перш за ўсё праводзілі ў кабінет да інспектара — скласці пратакол.
Той пакуль складаў, спагадліва ўздыхаў. А калі ў пакой заходзілі калегі, казаў ім, які я "адказны чалавек" — "сам прыйшоў".
На Акрэсціна мяне вёз малодшы сяржант — без кайданкоў. Па дарозе мы з ім размаўлялі, ён аказаўся нармальным хлопцам. За 200 метраў да ІЧУ ён раптам надзеў балаклаву. Я папрасіў яго патэлефанаваць маёй дзяўчыне і сказаць, што я на Акрэсціна, ён сказаў: "Я б з радасцю, але раптам мой нумар з'явіцца ў "Спісах карнікаў".
У ІЧУ мой праважаты сказаў канваіру: "Загадалі перадаць, што гэты спакойны — вы з ім мякчэй". І той дазволіў мне ўзяць з сабой у камеру амаль усё, што было ў мяне ў заплечніку, акрамя пісьмовых прылад.

"Садзіш у камеру чатырох "апазіцыянераў" — выходзяць шасцёра"

На наступны дзень быў суд. Сведка, супрацоўнік РУУС, сказаў, што апазнаў мяне па акулярах, хоць падчас затрымання акуляраў на мне не было. Пры гэтым мой ярка-зялёны дажджавік ён чамусьці не ўспомніў. Я пагадзіўся, што ўдзельнічаў у Маршы, але віну прызнаваць адмовіўся. Атрымаў 10 сутак па тарыфе "гуманны" — большасць у той дзень атрымалі больш.
У ІЧУ было не так ужо і дрэнна: персанал ставіўся да нас з павагай, можа быць, нават з сімпатыяй. Канваір, разліваючы баланду, прыгаворваў: "Працуем для людзей і ў імя людзей".
У ЦІП было куды горш, канваіры там "прамытыя". Нас прымаў супрацоўнік, якога я пра сябе называў "генерал-вертухай" — у яго на форме было 4 ордэны. Ён усё спрабаваў нас выхоўваць: "І што вам, змагары, карціць? Вы дарогі перакрываеце — а людзі не могуць дадому нармальна пасля працы даехаць".
Сярод нас былі вулічныя музыкі, якіх затрымалі ў пераходзе, забралі разам з апаратурай. А з імі дзяўчына з дрэдамі. Ой, як яго злавала яе прычоска! Калі нас пераганялі з ІЧУ ў ЦІП, яна папрасілася ў прыбіральню, а ён адмовіў. Тады яна знайшоўшы момант — і адлучылася, а ён гэта заўважыў, і стаў распякаць.
Дзяўчына спакойна сказала, што ёй трэба было змяніць пракладку. І тут як ён пачаў гарлапаніць, што вось "як узяў бы яе за гэтыя дрэды ды галавой аб сцяну".
Кажуць, пасядзеўшы ў ізалятары, можна запускаць свой стартап. У маім стартапе былі б: дызайнер-фрылансер, машынабудаўнік, тры праграмісты, інжынер-праекціроўшчык свінакомплексаў, электраманцёр, рознарабочы, менеджэр крамы па продажы тэхнікі Apple і два вакзальныя бамжы.
Нашы бомжыкі ўсе прыгаворвалі: "Дзякуй богу, з добрымі хлопцамі нас вызначылі" — мы падкормлівалі іх ежай са сваіх перадач, і яны заўважалі, што сілкуюцца лепш, чым на волі.
Бамжы слухалі нашы дыскусіі, думалі аб нечым сваім, а потым пачалі распавядаць аб сваіх бяздомных рахунках з уладай. Мне здаецца, што палітычных таму і не любяць саджаць разам са звычайнымі, каб не спакушалі правапарушальнікаў. Ты садзіш у камеру чатырох "апазіцыянераў" — а выходзяць ужо шасцёра.

На Акрэсціна ежа як у арміі, а ў Жодзіна — "незнаёмы смак знаёмых прадуктаў"

Першае, што ты адчуваеш, заходзячы ў камеру на Акрэсціна, — гэта жудасны пах старых матрацаў. Думаеш, што тут проста немагчыма знаходзіцца, але потым абвыкаеш.
Затое на Акрэсціна была гарачая вада, і на ноч прыглушалі святло. Але за выкананнем правілаў сачылі стражэй: адразу ж пасля пад'ёмц нас прымушалі скручваць матрацы і складаць іх на верхнюю шконку — і так да адбою. Сядзець можна было толькі на ложкавай рашотцы.
Ежа на Акрэсціна лепшая, чым у Жодзіна — я б параўнаў яе з армейскай або бальнічнай. А ў Жодзіне ты кожны дзень сюрпрыз з серыі "Адчуйце незнаёмы смак знаёмых прадуктаў": пярлоўка з нейкай шалупінай, бульбачка-напаўгнілая, хлеб "асабліва агіднага гатунку". Калі нам падалі макароны з тушонкай, мы так ўзрадаваліся — ужо гэту страву складана сапсаваць, але аказалася, што і тушонка на смак жудасная.
У Жодзіне нас перавезлі ў суботу ўвечары. Пасялілі ў нейкае малавыкарыстоўваемае крыло — у нас былі новыя матрацы і новая пасцельная бялізна са штампам "2020".
Мэбля там была своеасаблівая. Стол — гэта проста драўляны брус абабіты жалезам. Такія ж лаўкі — на іх проста немагчыма было сядзець працяглы час. Але затое канваіры зазіралі да нас рэдка — і мы сядзелі на ложках. А яшчэ не прымушалі скручваць матрацы і прыбіраць іх наверх.
У нас у камеры ніколі не выключалі святло. Спаць было цяжка. Нават калі ты закрываеш вочы маскай, усё роўна ёсць адчуванне, што адчуваеш святло целам.
У Жодзіне мы пастаянна перастукваліся камерамі: праз сцены і па батарэях. Два грукі + тры ("Жы-ве Бе-ла-русь!"). Канваіры вельмі нервова рэагавалі, калі хтосьці пачынаў скандаваць. Але ў дыскусіі не ўступалі, адчувалася, што ім няма чым крыць. А можа, проста спрачацца ў балаклаве нязручна.
З намі ў камеры быў мужчына, якому да гэтага давялося сядзець па крымінальнай справе. Ён адчуваў сябе выпускніком, які прыйшоў на вечар сустрэчы, — і «хістаў рэжым». Грукаў па батарэі, скандаваў "Жыве Беларусь!" на прагулцы, крычаў у акенца, праз якое давалі пайку: "Смятаны не трэба!", калі на першае быў боршч.
На судзе ён выказаў усё што думае пра беларускае правасуддзе і адмовіўся ўставаць перад абвяшчэннем скайп-прысуду.

"Паставіў жодзінскаму ІЧУ адну зорку на Google Maps"

Калі сядзіш, самае цяжкае — забіваць час. І тут добрая перадача, як у футболе, здольная перавярнуць гульню. Мая дзяўчына перадала мне тры кнігі — "Лікі" Пялевіна, зборнік дэтэктываў Агаты Крысці і "Поўную ілюмінацыю" Джонатана Ф. Сафрана, і жыццё трохі наладзілася. А яшчэ булённыя кубікі — у ІЧУ ежу не соляць, і ёсць яе цяжка, а так можна і пасаліць, і заправіць.
Дарэчы, той самы адседзеўшы сукамернік, вельмі высока ацаніў яе "пісьменную" перадачу: "Малая твая як быццам бы сама ў турме чалілася".
Пасля вызвалення я перш за ўсё зайшоў на Google Maps і паставіў жодзінскаму ізалятару адну зорку. І напісаў, што за 13,5 рублёў за суткі чакаў большага сэрвісу. Хоць цяпер, мяркуючы па водгуках, рэжым там зрабілі больш жорсткім. Так што я ў "аксамітны" сезон трапіў.
Што далі мне гэтыя 10 сутак: я заўважыў, як людзі праяўляюць годнасць у нейкіх паўсядзённых рэчах. Хлопец-праграміст на этапе ў Жодзіне аддаў пажылой жанчыне, якую забралі з Маршу пенсіянераў, свой плед. І посуд заўсёды быў чыста вымыты, хоць за гэтым ніхто не сочыць. Канваіры ў ЦІП на Акрэсціна шалелі, калі чулі смех "змагароў", якія стаяць уздоўж сцен, — а зрабіць нічога не маглі.
За ўвесь час у Жодзіна і на Акрэсціна не сустрэў ні аднаго чалавека, які пашкадаваў бы пра тое, што ўдзельнічаў у маршы. А самай вялікай пакутай было адсутнасць якіх-небудзь вестак з волі. Усе перажывалі за лёс пратэстаў. Я быў вельмі рады, калі даведаўся, што ўсё працягваецца.