«Нас немагчыма зламаць». Чаму людзі працягваюць выходзіць на акцыі пратэсту нават пасля «сутак»

Ужо не менш за 10 тысяч чалавек былі затрыманыя і адбывалі суткі ці ўбачылі ізалятары на Акрэсціна і ў Жодзіне ў дэма-версіі, пакуль чакалі суда. The Village Беларусь на ўмовах некаторай ананімнасці пагаварыў з тымі, хто пабываў за кратамі па арт. 23.34, выйшаў на волю і усё роўна ўдзельнічае ў пратэстах.

«У першы час пасля вызвалення было страшна нават проста перасоўвацца па горадзе»

Алеся:— Я даўно хаджу на мірныя акцыі пратэсту, але 12 верасня ўпершыню прыйшла на жаночы марш да яго пачатку — звычайна спазнялася на ўсе акцыі або прыходзіла ўпрытык. І гэтая раптоўная пунктуальнасць мяне падвяла. Ужо праз 15 хвілін прыехала першая партыя амапаўцаў, нас ачапілі і пачалі ствараць цісканіну. Адчуванне было жудаснае — горача, душна, але ў мяне была ўпэўненасць, што ўсё скончыцца добра і нас адпусцяць, бо мы наогул нічога не зрабілі.
Праз пару хвілін я зразумела, што стаю перад сілавікамі і чырвонай дарожкай у аўтазак. Ішла ў яго з паднятымі ўгару рукамі — каб гэта знялі на відэа і было складаней прыпісаць мне нейкія выдуманыя артыкулы.
У аўтазаку была вясёлая атмасфера — хтосьці спяваў песні, хтосьці чытаў малітвы. У РУУС усе супрацоўнікі нас пераконвалі, што ўжо сёння ўвечары нас усіх адпусцяць, таму што першае затрыманне — гэта ўсяляла надзею і не давала ўпасць у паніку. Калі на нас склалі пратаколы, стала ясна, што павязуць на Акрэсціна, але і там супрацоўнікі працягвалі пераконваць, што ў панядзелак пасля суда ўсе выйдзем.
Я была эмацыйна гатовая да сутак, і, магчыма, і гэта дапамагло мне не зламацца. Таму што з намі ў камеры былі дзяўчынкі, якіх затрымалі выпадкова, і ім было складаней. Я трымала ў галаве думку, што майму жыццю нічога не пагражае — прынамсі, так было ў той канкрэтны перыяд, калі ў ізалятарах была я.
Адзінае, пра што я перажывала — як паведаміць блізкім, што са мной усё добра, я з класнымі дзяўчынкамі, нас не збіваюць і нават амаль не зневажаюць. А ўсё астатняе — туалет у камеры, коўдру, якая пахне ўсімі бамжамі Беларусі, і іншыя нязручнасці — было няцяжка пераносіць. У Жодзіне, дарэчы, нам дазволілі адправіць блізкім ліст. Мой ліст так і не дайшоў, але потым высветлілася, што блізкія былі ўпэўненыя, што са мной усё добра, таму што ведалі, што я была эмацыйна да гэтага гатовая. І я раю ўсім, хто ходзіць на пратэсты, пагаварыць са сваімі блізкімі, растлумачыць, што нічога страшнага з вамі не здарыцца, нават калі затрымаюць і дадуць суткі — гэта проста як быццам дзіцячы лагер, у якім ты знаходзішся са сваімі аднадумцамі.
Каб адчуваць сябе лепш падчас сутак, трэба зрабіць сабе распарадак дня і паставіць мэты. Хоць умоўна распарадак у турме ёсць — усе падладжваюцца пад графік ежы, але трэба скласці і свой асабісты графік, вызначыць, чым вы будзеце запаўняць свой дзень. Напрыклад, я пасля сняданку клалася спаць, каб дзень прайшоў хутчэй, пасля сну рабіла зарадку, потым чытала, пасля мела зносіны з дзяўчынкамі. Я сабе паставіла мэту сесці на шпагат і схуднець на 2 кг. Для дасягнення першай мэты мне не хапіла прыкладна пяці сутак, а з пахуданнем не ўзнікла ніякіх цяжкасцяў, суткі — вельмі класная дэтокс-праграма, раю ўсім (смяецца). Можна вучыць правілы дарожнага руху, калі збіраецеся здаваць на правы, падцягваць мову ці ўвогуле пачаць вучыць новую.
Аднойчы хтосьці з дзяўчынак у камеры спытаў: «Ну што, дзяўчынкі, у суботу выходзім на марш?». І ўсе як адна, не задумваючыся, сказалі: «Вядома, так», з такой інтанацыяй, што гэта наогул было недарэчнае пытанне. У той момант я зразумела, што з такімі людзьмі мы проста абавязаныя перамагчы, што нас немагчыма зламаць жудаснымі ўмовамі ўтрымання і прыніжэннямі.
Мне адзінай з нашай камеры выпісалі афіцыйнае папярэджанне аб крымінальнай адказнасці, якая мне нібыта пагражае, калі траплюся на пратэстах яшчэ раз. І хоць я ведаю, што гэтая паперка не мае ніякай юрыдычнай сілы, мне ўсё роўна трывожна, таму што ведаю, што ва ўмовах цяперашняга беззаконня ў любы момант мяне могуць затрымаць і выдумаць падставы, каб пазбавіць волі ўжо не на 11 сутак, а на некалькі гадоў. А для мяне няма больш каштоўнага, чым свабода. Але ўжо праз некалькі дзён я зноў пайшла на пратэст. Адчувала сябе па-асабліваму трывожна, але, калі знаходзішся сярод людзей, страх сыходзіць.
Наогул у першы час пасля вызвалення было страшна нават проста перасоўвацца па горадзе. На нядзелю ў мяне быў запіс да лекара, кабінет якога знаходзіцца за Палацам Рэспублікі. Я ішла туды з думкай, што мяне затрымаюць і прыкідвала ў галаве, якія доказы я павінна сабраць, каб паспрабаваць пераканаць суд у тым, што я сапраўды ішла да лекара.
Цяпер я на некаторы час паехала ва Украіну, каб перазагрузіцца. Аказваецца, гэта так класна, калі ты можаш не азірацца на аўтазакі, не выглядваць ціхароў і спакойна гуляць па вуліцах са сцягам. Але хутка я планую вярнуцца ў краіну і зноў уключыцца ў пратэст.

«Я вельмі шмат смяялася і мацюкалася»

Карына:— Я хадзіла на мірныя акцыі пратэсту ўвесь жнівень і верасень, прапусціла, напэўна, толькі адзін жаночы марш. І ўпершыню мяне затрымалі 26 верасня на жаночым маршы каля «Лідо» на праспекце Незалежнасці. Я ўжо збіралася перайсці ў больш бяспечнае месца, таму што разумела, што дзяўчат там засталося менш, чым сілавікоў. Калі рука сілавіка схапіла мяне за плячо, я як раз падыходзіла да падземнага пераходу, які вядзе да ЦУМу.
Калі ходзіш на беларускія пратэсты, то чакаеш, што аднойчы цябе могуць затрымаць, але гэтая пагроза адчувалася хутчэй як патэнцыйная, чым рэальная. Прынамсі, апранутая я была дакладна ў непрыдатную для Акрэсціна вопратку — шаўковую сукенку і тоненькі пінжак.
За выключэннем аднаго моманту ў РУУС усё было стандартна — высветлілі асобы, склалі пратакол, зрабілі дактыласкапію і г. д. але я аказалася адной з першых затрыманых, чыю маёмасць арыштавалі ў міліцыі. Мабыць, не ўсе пакараныя штрафамі па адміністрацыйцы, спяшаюцца іх аплачваць, таму зараз перад перавозкай на Акрэсціна, у РУУС бяруць пад арышт тваю самую дарагую рэч (у мяне — тэлефон), якую потым адбіраюць, калі не аплаціш штраф на працягу нейкага перыяду.
Самым лепшым момантам ва ўсіх гэтых трохдзённых прыгодах быў супрацоўнік РУУС, які суправаджаў нас у бусіку па дарозе на Акрэсціна. Ён быў ветлівы і дзяліўся парадамі, як нам сябе паводзіць на Акрэсціна або Жодзіна, каб там не было праблем. «Там супрацоўнікі не такія як мы. Лепш не ўзнікайце», — параіў ён. І меў рацыю. На Акрэсціна супрацоўнікі мацюкаліся, груба рэагавалі на кожны наш лішні з іх пункту гледжання рух. Хоць там мы прабылі нядоўга. Ледзь толькі размясціліся ў камерах, як за намі прыйшлі, сказалі: «З рэчамі на выхад, тварам уніз», і павезлі ў Жодзінскі ізалятар.
Мой вопыт у Жодзіна не быў такім пазітыўным, як у тых хлопцаў, якія радуюцца, што патрапілі туды, а не на Акрэсціна. У пэўным сэнсе на Акрэсціна было нават лепш — цяплей і туалет быў аддзелены перагародкай. У Жодзіне супрацоўнікі былі нашмат больш грубыя, нават дзікія, кожную секунду мацюкаліся, абражалі за кожную дробязь («вы ўсе прастытуткі, шлюхі, пачвары») і пагрозліва стукалі палкай у сцяну ці сабе па руцэ.
«Ты што калека?», — крыкнуў супрацоўнік, які нас вёў па нейкіх вузкіх праходах да камеры, калі я спатыкнулася. Я патлумачыла, што ў мяне звальваюцца чаравікі, таму што без шнуркоў. Калі я спатыкнулася зноў, ён ткнуў мне ў рэбры палкай папераджальна, а ў наступны раз ударыў.
У камеры жудасна смярдзела і было вельмі холадна, з прыемнага — кампаніі выдатных дам — барыста, юрысты, шматдзетныя маці. Я вельмі шмат смяялася і мацюкалася. За апошняе пастаянна прасіла ў дзяўчат прабачэнне. Я проста была ў шаленстве, таму што ў галаве не ўкладвалася, што людзі, якія нас затрымалі і трымаюць тут, лічаць усіх гэтых выдатных дам злачынцамі. Лепш бы яны заняліся сапраўднымі злачынцамі.
У мяне пачалася вельмі моцная алергія на наступны дзень, думаю, што на пасцельнага кляшча. А наогул адзіным сродкам гігіены на ўсю камеру ў нас была ўпакоўка пракладак, таму што ў некалькіх дзяўчат былі месячныя. Ні вільготных сурвэтак, ні нават паперы не было.
На сняданак нам засунулі ў камеру тры брудныя алюмініевыя кубкі гарбаты на шасцярых і зацвілы хлеб. Лепш бы зусім не кармілі — у камеры дастаткова моцна смярдзела і без гэтага хлеба. Кубкі былі бруднымі таму, што, як аказалася, посуд там мыюць не кухонныя рабочыя, а самі зняволеныя ў камеры пад халоднай вадой.
Я прабыла ў Жодзіне амаль тры дні — у панядзелак быў так званы суд, на якім мяне пакаралі штрафам, а не суткамі, як мне здаецца, толькі дзякуючы майму адвакату.
Я выйшла, убачыла неба і ўпершыню за гэтыя тры дні заплакала. Цяпер мне ўжо прасцей аб гэтым распавядаць, але наогул гэта быў балючы вопыт. Пакуль я там знаходзілася, мне здавалася, што ўсё гэта проста сніцца. Я да гэтага часу адчуваю сябе дрэнна фізічна — алергія, герпес, гаймарыт, часам здараюцца панічныя атакі і засынаю я ў 4-5 раніцы, толькі таму што арганізм адключаецца. Псіхалагічны стан у мяне таксама няпросты — я як быццам хачу быць адна, але не хачу быць адна.
Гэты досвед не стане прычынай перастаць выходзіць на пратэст. Зараз майму арганізму трэба аднавіцца, і, калі гэта адбудзецца, я буду выходзіць зноў. А пакуль буду падтрымліваць людзей іншымі спосабамі, як магу.
Іншыя гісторыі чытайце тут.