Хочаш міру? Рыхтуйся да вялікай вайны
Еўрапейскія генералы спрабуюць абудзіць свае грамадствы і заклікаюць рыхтавацца да магчымага нападу Расіі. Грамадствы не вельмі ўсцешаныя такой перспектывай, піша «Бі-бі-сі».
Кіраўнік брытанскага Генштаба заклікаў краіну рыхтавацца да вялікай вайны і павялічваць рэзерв праз навучанне грамадзянскіх асоб. Пра рызыкі расійскага нападу зусім нядаўна папярэджвалі ўлады Германіі, Швецыі, Нарвегіі і прадстаўнікі NATO.
Іх словы адлюстроўваюць нарастаючую трывогу ў Еўропе, якая запанавала па выніках украінскага контрнаступлення і напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў у ЗША, кажуць эксперты.
Грамадзянская абарона для Брытаніі
Маладыя брытанцы — гэта перадваеннае пакаленне, і яны павінны падрыхтавацца да агульнанароднага подзвігу, які можа спатрэбіцца ў бліжэйшы час, заявіў на мінулым тыдні генерал Патрык Сандэрс, кіраўнік Генштаба Узброеных сіл Вялікабрытаніі.
Генерал прапанаваў павялічыць асабісты састаў да 120 тысяч чалавек з цяперашніх 73 тысяч праз стварэнне рэзерву з грамадзянскіх асоб — і спаслаўся на пагрозу канфлікту з Расіяй.
«[Вайна ва] Украіне з усёй жорсткасцю ілюструе тэзіс, што рэгулярныя арміі пачынаюць войны, а грамадзянскія арміі (citizen armies) на іх перамагаюць», — сказаў Сандэрс.
Прызыў у Брытаніі апошні раз праводзіўся ў 1960 годзе, і з тых часоў пытанні абароны цалкам зніклі з жыцця большасці насельніцтва.
Глядзіце таксама
Пад грамадзянскай арміяй генерал меў на ўвазе рэзерв з мірных жыхароў, якія маюць базавыя ўяўленні пра вайсковую справу і гатовыя быць мабілізаваныя ў выпадку вялікай вайны — як у Расіі ці Украіне.
З падобнымі папярэджаннямі нядаўна выступаў і міністр абароны Брытаніі, які заявіў пра пераход краіны «з пасляваеннага ў перадваенны свет». Але ад кіраўніка Генштаба гэтыя словы былі ўспрынятыя інакш, чым з вуснаў грамадзянскага палітыка.
Прамова генерала была ўспрынятая неадназначна. І хоць прэс-сакратар прэм'ер-міністра аператыўна растлумачыў, што аб вяртанні прызыву гаворкі не ідзе, прэса актыўна абмяркоўвала, ці гатовыя брытанцы да абавязковай службы ў войску.
Аддзел меркаванняў ліберальнай газеты «Guardian» палічыў, што мець эфектыўную армію важна, але сацыяльныя выдаткі і барацьба з глабальным пацяпленнем не менш важныя, так што вайскоўцы павінны ўстаць у чаргу за бюджэтнымі грашыма.
Кансерватыўная «Times», наадварот, падтрымала заклік генерала і нават абмалявала патэнцыйны сцэнар павелічэння рэзерваў. Паводле інфармацыі газеты, у аснову падрыхтоўкі будучага рэзерву можа легчы навучанне ўкраінскіх войскаў у Брытаніі.
З 2022 года больш за 30 тысяч салдат УСУ, учарашніх грамадзянскіх, прайшлі падрыхтоўку на базах брытанскай арміі ў рамках аперацыі «Interflex».
Постармейскае грамадства
Цяпер у гарантаванні нацыянальнай бяспекі ў любой форме ўдзельнічае абсалютная меншасць грамадзян — менш за 1%, кажа Фрэнк Ледвідж, старшы выкладчык вайсковай стратэгіі ў Портсмуцкім універсітэце, які раней служыў у брытанскай ваеннай выведцы.
Расійскае ўварванне ва Украіну — толькі падстава звярнуць увагу грамадства на праблему, якая ўзнікла ў выніку шматгадовай пагарды Узброенымі сіламі, лічыць ён.
Памер Каралеўскага ваенна-марскога флоту пастаянна змяншаецца, у арміі няма рэсурсаў, каб разгарнуць нават адну дывізію, а ў распараджэнні Ваенна-паветраных сіл — сем эскадронаў знішчальнікаў, што параўнальна з ВПС Сінгапура.
Глядзіце таксама
Як і ў астатняй Еўропе, пасля канца «халоднай вайны» абаронныя выдаткі Лондана паслядоўна зразаліся. Цяпер Узброеныя сілы Брытаніі налічваюць 73 тысячы чалавек і адчуваюць востры недахоп «кантрактнікаў».
«Ва Узброеных сілах пануе поўны хаос», — сказаў Ледвідж у размове з «Бі-бі-сі». Першачарговая задача, паводле яго слоў, — рашэнне праблем з пастаянным недаборам «кантрактнікаў» і стварэнне ўмоў для іх. Ён дадаў, што асабіста ведае дзеючых вайскоўцаў, у кватэрах якіх няма гарачай вады.
Іншая прычына клопату брытанскіх палітыкаў — усё больш рэальная перспектыва вяртання Дональда Трампа ў Белы дом, за чым можа рушыць услед адмова ад падтрымкі Украіны і нават паслабленне NATO.
«Паніка» — так апісвае Ледвідж настрою часткі стратэгаў.
Расійская агрэсія: спрэчка пра тэрміны
Падобныя настроі ёсць і ў Еўрасаюзе.
«У святле патэнцыйнага прэзідэнцтва Трампа пануе лёгкая паніка», — гаворыць Міна Аландер, навуковая супрацоўніца Фінскага інстытута міжнародных адносінаў.
Палітыкі задаюцца двума пытаннямі: як доўга ЕС зможа падтрымліваць Украіну без дапамогі ЗША і што будзе, калі Вашынгтон пакіне еўрапейскіх членаў NATO сам-насам з супернікамі.
На гэтым фоне растуць страхі прамога сутыкнення з Расіяй, нягледзячы на запэўніванні Уладзіміра Пуціна, што ён не збіраецца ваяваць з NATO.
Калі раней было прынята лічыць, што канфлікт паміж ядзернымі дзяржавамі азначае ядзерную вайну, то цяпер усё часцей разглядаецца больш шырокі набор сцэнарыяў, уключаючы сутыкненне расійскай арміі з еўрапейскімі без падтрымкі ЗША — і з выкарыстаннем усіх магчымых узбраенняў, акрамя ядзернага.
Глядзіце таксама
Еўрапейскія палітыкі ўсведамляюць, што Расія выкарыстала два гады вайны ва Украіне больш эфектыўна, чым Захад, і змагла нарасціць вытворчасць боепрыпасаў і дронаў, паралельна аднаўляючы ваенны патэнцыял, лічыць Міна Аландэр.
Трыумфалізм хутка выпараецца з кабінетаў улады
«Гаварыць, што Расія была ўсур'ёз аслабленая — несур'ёзна. Расія мацнейшая, чым была ў 2022 годзе, і становіцца яшчэ больш моцнай», — мяркуе Фрэнк Ледвідж.
У сярэдзіне студзеня міністр абароны Германіі Барыс Пісторыўс папярэдзіў пра рызыку нападу Расіі на NATO — і сказаў, што яго краіне патрабуецца 5-8 гадоў, каб падрыхтавацца да гэтага.
Раней нямецкі таблоід «Bild» апублікаваў выцеклы з нямецкага Мінабароны дакумент, у якім апісваецца магчымы сцэнар нападу Расіі на ўсходнія рубяжы NATO восенню 2024 года, напярэдадні амерыканскіх выбараў. У адказ на ўцечку ў ваенным ведамстве сказалі, што пралічваць усе магчымыя сцэнары — гэта іх праца.
Міністр грамадзянскай абароны Швецыі заявіў, што вайна можа прыйсці ў яго краіну, а галоўнакамандуючы Узброенымі сіламі заклікаў шведаў рыхтавацца да вайны. Як і ў Брытаніі, гэтыя папярэджанні выклікалі супярэчлівую рэакцыю ў грамадстве.
Кіраўнік Узброеных сіл Нарвегіі, між тым, заявіў, што ў Еўропы ёсць «два, можа, тры гады», каб падрыхтавацца да расійскага нападу.
Глядзіце таксама
Роб Баўэр, старшыня ваеннага камітэта NATO і адмірал каралеўскіх ВМС Нідэрландаў, сказаў, што мірныя жыхары Еўропы павінны быць гатовыя да поўнамаштабнай вайны з Расіяй у бліжэйшыя 20 гадоў.
«Правакацыйныя заявы — спроба абудзіць жыхароў гэтых краін і растлумачыць, што сітуацыя кардынальна змянілася», — кажа Міна Аландэр.
Рука аб руку з Украінай?
У Кіеве разлічваюць, што Еўропа зможа сумясціць дапамогу Украіне з інвестыцыямі ва ўласную абарону, кажа Алёна Гліўко, супрацоўніца брытанскага аналітычнага цэнтра Таварыства Генры Джэксана.
«Я вельмі спадзяюся, што гэтыя працэсы будуць ісці рука аб руку», — кажа палітолаг.
Агулам да кастрычніка мінулага года Еўрасаюз (як асобныя краіны, так і сумесныя праграмы) накіраваў больш за 133 млрд. еўра ваеннай і гуманітарнай дапамогі Украіне.
Але заходнія пастаўкі артылерыйскіх снарадаў значна зменшыліся за 2023 год, і гэта прывяло да «снараднага голаду» ва УСУ.
У брытанскіх Узброеных сіл у запасах засталося менш снарадаў, чым Расія выдаткоўвала за два дні самых напружаных баёў у Данбасе, згодна з дакладам Каралеўскага інстытута абаронных даследаванняў.
Вытворчасць новых снарадаў — і для Украіны, і для сябе — патрабуе маштабных інвестыцый і планавання, да чаго многія еўрапейскія краіны да гэтага часу не гатовыя.
«Еўропе будзе вельмі складана адначасова падтрымліваць Украіну і нарошчваць уласны абаронны патэнцыял, — упэўненая Міна Аландэр. — Заходнія лідары пачынаюць усведамляць, што эпоха міру пасля канца "халоднай вайны" была анамаліяй, а не новай рэальнасцю».