Праваабаронца Алег Арлоў: Я як патрыёт Расіі жадаю перамогі Украіне

Перамога пуцінскага рэжыму — гэта загніванне і знішчэнне культуры, эканомікі, усяго чаго заўгодна. Антыфашысты ў Германіі — яны жадалі перамогі Гітлеру? Не, вядома. Ці былі яны ворагамі Германіі? Не, менавіта іх цяпер у Германіі лічаць патрыётамі. Як займацца праваабарончай у выгнанні, што будзе пасля таго, як рэжым падзе, і ці можна жадаць паразы сваёй краіне, калі ты патрыёт? Праваабаронца Алега Арлова, абвешчаны ў Расіі «замежным агентам», распавёў пра гэта  Рускай службеВВС .

Сярод нядаўна абмененых расійскіх палітычных зняволеных быў Алег Арлоў, савецкі і расійскі праваабаронца, які шмат гадоў працуе ў «Мемарыяле» — тым самым, які расійскія ўлады назвалі «замежным агентам» яшчэ ў 2014 годзе, а ў 2023-м ліквідавалі паводле пазову Мінюста. За пару месяцаў да гэтага Нарвежскі нобелеўскі камітэт прысудзіў расійскаму «Мемарыялу» прэмію міру за абарону правоў чалавека. 

Алег Арлоў быў дысідэнтам пры савецкай уладзе, пры новай расійскай ездзіў назіральнікам у зоны ўзброеных канфліктаў на аскепках распалася імперыі. Арменія, Азербайджан, Таджыкістан, Малдова, інгушска-асецінскі канфлікт — падрабязнасці таго, што адбывалася там, мы ведаем шмат у чым з дакладаў «Мемарыяла». Сааўтарам многіх дакладаў быў Алег Арлоў. Ён браў удзел у перамовах аб абмене закладнікаў падчас Першай і Другой чачэнскіх войнаў і сам быў добраахвотным закладнікам падчас тэракту ў Будзёнаўску ў чэрвені 1995 года.

З Алегам Арловым судзіўся Рамзан Кадыраў — калі ў 2009 годзе праваабаронца ўсклаў на яго адказнасць за забойства ў Чачні супрацоўніцы «Мемарыяла» Наталлі Эстэміравай. Падчас двух судовых працэсаў абвінавачванне настойвала на рэальным турэмным тэрміне, але ўсё скончылася штрафам.

Тэрмін у турме — два з паловай гады за «паўторную дыскрэдытацыю Узброеных Сіл РФ» — Арлоў атрымаў у лютым 2024 года. З самага пачатку поўнамаштабнага ўварвання ён рашуча выступаў супраць вайны, выходзіў у пікеты і выказваўся публічна. Прадметам абвінавачвання стаў яго артыкул «Ім хацелася фашызму. Яны яго атрымалі», які асуджае вайну з Украінай.

У жніўні 2024 года падчас самага буйнога ў найноўшай расійскай гісторыі абмену зняволенымі з Захадам Алега Арлова вызвалілі і прывезлі ў Нямеччыну. Расійская служба ВВС сустрэлася з ім у Берліне, каб пагаварыць пра тое, як займацца праваабарончай у выгнанні, колькі гадоў, з ягонага пункту гледжання, засталося цяперашнямі рэжыму ў Расіі і што будзе пасля таго, як ён упадзе, а таксама пра тое, ці можна жадаць паразы сваёй краіне, калі ты яе патрыёт. Прапануем урыўкі з размовы.

— Важнае пытанне: Што мы будзем рабіць, калі ў Расіі адкрыецца магчымасць нешта мяняць? — разважае Алег Арлоў. — Якія крокі мы павінны рабіць першымі і другімі, трэцімі, чацвёртымі ў галіне змены прававой сістэмы? Элементарна: вось палітвязні — як будзем вызваляць? Амністыя? Пайменнае вызваленне? Адмена канкрэтных законаў?

— Вы працуеце над дарожнай картай? Вы думаеце, што змена рэжыму адбудзецца ў нейкай агляднай будучыні?

— Адбудзецца ці не адбудзецца — гэта трэба рабіць. Мы цяпер у значна лепшых умовах, чым, напрыклад, савецкая грамадзянская супольнасць на момант перабудовы. Мы пачыналі ў Расіі на выпаленым полі. За доўгія гады савецкай улады не было ніякіх структур, якія маглі б узяць на сябе гэтую вялікую працу. Цяпер сітуацыя іншая, і ёсць шмат людзей, якія гатовыя, умеюць і рабілі гэтую працу, людзей кваліфікаваных, выдатных!

У нас шмат напрацовак. Ужо сама форма існуе, і расійскае грамадства, на мой погляд, гатова да гэтага значна лепш, чым савецкае. Так, наша грамадства зараз задушана, людзі баяцца і не гатовыя гаварыць. Але што будзе, калі нават крыху паменшыць рэпрэсіўны ціск? Мы здзівімся таму, якая насамрэч невысокая падтрымка ў рэжыму, колькі людзей гатовыя працаваць.

Важнае пытанне — калі гэта адбудзецца. Я думаю, крайні тэрмін — гэта дзесяць гадоў, самы доўгі. Праз дзесяць гадоў вы, я, хто захоча, зможам вярнуцца дадому. Гэта будзе вельмі цяжка, не трэба думаць, што гэта будзе такое вяртанне героя на белым кані. Але мы зможам вярнуцца, каб працаваць.

— Гэта значыць, вы не разглядаеце варыянт, дзе вы не вяртаецеся?

— Не, усе варыянты трэба разглядаць, вядома, ёсць і такі. Але мне здаецца ён менш верагодным.

— Адно з пытанняў, якія расколваюць антываенную апазіцыю, заключаецца ў тым, ці можна жадаць паразы сваёй краіне. Радавацца таму, што адбываецца цяпер у Курскай вобласці?

— Гэта вельмі няпростае пытанне і вельмі важнае. Можа быць, самае галоўнае. Разумееце, мне здаецца, што тут выбар за кожным. Я цяпер таксама адказваю на гэтае пытанне не ад імя арганізацыі, не ад імя «Мемарыяла», а ад сябе асабіста. Я, Алег Арлоў, былы палітзэк.

Мне балюча і страшна чытаць, што цяпер адбываецца ў Курскай вобласці. Калі я сядзеў у СІЗА, да мяне даходзіла інфармацыя, што адбываецца ў Белгародскай вобласці. Балюча, страшна, сумна. Але мне не менш страшна і сумна чытаць пра тое, што адбываецца ў Харкаўскай вобласці.

Ці трэба жадаць перамогі Украіне? Так, трэба жадаць. Я гэта напісаў у сваім артыкуле, і мяне за гэта і пасадзілі: я ўпэўнены, што магчымая перамога пуцінскага рэжыму ва Украіне — гэта менавіта перамога рэжыму, а не Расіі. Як я магу жадаць яму перамогі? Гэты фашысцкі рэжым будзе закансерваваны ў такім выпадку на доўгія гады. І гэта дэградацыя Расіі не толькі як дзяржавы, а як краіны. Перамога пуцінскага рэжыму — гэта загніванне і знішчэнне культуры, эканомікі, усяго чаго заўгодна. Як можна не жадаць перамогі краіне, якая адбіваее агрэсію? І так, я як патрыёт Расіі жадаю перамогі Украіне.

Антыфашысты ў Германіі — яны жадалі перамогі Гітлеру? Не, вядома. Ці былі яны ворагамі Германіі? Не, менавіта іх цяпер у Германіі лічаць патрыётамі. На мой погляд, патрыятызм не ў тым, каб заўсёды, у любых умовах жадаць перамогі той дзяржаве, якая ўсталявалася на маёй Радзіме. Патрыятызм — гэта больш шырокая рэч. Я не хачу, каб мая Радзіма ператваралася ў монстра, які знішчае свабоды ў іншых краінах, і не хачу, каб фашысцкі рэжым быў назаўжды закансерваваны.

— А ці трэба фінансаваць Узброеныя Сілы Украіны? Як вы ставіцеся да гэтага тэзіса і якія метады лічыце дзейснымі?

— Што тычыцца дапамогі УСУ — я не думаю, што з нашага боку, з боку расійскай эміграцыі, такая дапамога можа аказаць нейкі рашучы ўплыў. У мяне асабіста, шчыра кажучы, пакуль наогул няма ніякіх грошай, але калі з'явяцца — я думаю, што я буду ахвяраваць іх на палітычных зняволеных.

Але я заўсёды казаў, кажу і буду казаць — дапамагайце Украіне. Гэта, калі хочаце, мае патрабаванні да краін Захаду: адбівайце агрэсію, дапамагайце, у тым ліку, і ваенным спосабам. Гэта ваш абавязак дапамагчы ў гэтым Украіне.

Але да гэтай пазіцыі ёсць важны дадатак. Тое, што адбываецца ў Белгародскай і Курскай абласцях, жудасна, сумна і страшна. І тут праваабаронцы не павінны маўчаць. Поўнае апраўданне любых дзеянняў не роўна адбіццю агрэсіі.

Нават у ходзе справядлівай вайны любыя ўдары па грамадзянскіх аб'ектах, наўмыснае забойства мірных жыхароў — ні ў найменшай ступені не апраўданае.

Я толькі што выйшаў з турмы, а ў гэтай інфармацыі трэба вельмі выразна і падрабязна разбірацца, але ці адбываецца цяпер на тэрыторыі Расіі аналагічнае таму, што расійскае войска творыць ва Украіне? Невыбарчыя ўдары па грамадзянскіх аб'ектах, па гарадах? Ваенныя злачынствы? Калі такое адбываецца з боку УСУ, мы будзем пра гэта казаць і ніякага апраўдання такім дзеянням быць не можа.

— У вас ёсць кантакт з украінскімі праваабаронцамі з гэтай нагоды?

— Так, вядома.

— Вы прыводзіце шмат гістарычных аналогій, і велізарная частка працы «мемарыяла» — гэта захаванне гістарычнай памяці. Як вам здаецца, знішчэнне помнікаў, здзеклівае стаўленне да памяці пра рэпрэсіі — гэта нейкая спланаваная кампанія дзяржавы ці гэта дзейнічае грамадства пад уплывам прапаганды? Чаму дзяржава наогул так хвалюе гістарычная памяць?

— Пуцінскі рэжым спрабуе выбудоўваць нейкую ідэалогію. Да пачатку ўварвання яна ўжо была больш-менш зразумелая, і важная частка — гэта «наша вялікае мінулае». Тут тэзіс пра тое, што «мы заўсёды маем рацыю», мае найважнейшую ролю. А яшчэ тэзіс аб тым, што «мы заўсёды знаходзіліся ў асяроддзі ворагаў, якія ўвесь час хацелі знішчыць менавіта Расію, тую дзяржаву, якая заўсёды правая».

Свабодная дыскусія пра наша мінулае?! Гэта нельга дапусціць ва ўмовах таталітарызму, які нараджаецца.

З пункту гледжання ўлады, гісторыя павінна быць без прызнання памылак. Пуцін жа не супраць, каб быў помнік ахвярам рэпрэсіі на праспекце Сахарава. Яго, хутчэй, раздражняе Салавецкі камень на Лубянскай плошчы. Проста насупраць вокнаў, дзе людзі збіраюцца самі, гэта ж проста неяк ужо нязручна і не добра для ўлады, праўда?

Таму яны не даюць там праводзіць ужо ніякіх мерапрыемстваў. Нейкі камень, на ім напісана слова «памятаць»... а для ўлады тут галоўнае слова «дараваць». Ну было «нешта». А ўспамінаць катаў — гэта не ўкладаецца ў новую ідэалогію. Ахвяр рэпрэсій належыць успамінаць, як ахвяр землятрясения або паводкі. «Нешта здарылася»…

А чаму гэта адбылося? А хто забіў? Давайце назавем імёны катаў? А давайце гэтую злачынную сістэму назавем злачыннай?

Уся ідэалогія «Мемарыяла», якая як раз пра гэта, — гэта непрымальна абсалютна для цяперашняй дзяржавы. «Мемарыял» кажа, што мы не пераадолелі наша мінулае, не ўсвядомілі яго, і менавіта таму мы тут і займаемся сучаснай праваабарончай. Ну як такое можна трываць? Ніяк дзяржава не можа гэта трываць.