Сапраўднае контрнаступленне УСУ адбываецца не на поўдні Украіны, а ў Крыме?

Пра што могуць сведчыць апошнія ўдары УСУ ў раёне Крымскага паўвострава? 

У апошнія тыдні на фронце ўсталявалася адноснае зацішша, затое рэзка вырасла актыўнасць на Чорным моры і ў Крыме. Пасля таго, як 17 ліпеня другі раз быў падарваны Крымскі мост, ударам ракет або дронаў падвяргаліся танкер у Азоўскім моры, масты і склады на тэрыторыі анексаванага паўвострава і нават база расійскага Чарнаморскага флоту. Усё гэта можа быць часткай стратэгіі УСУ, якая ўжо спрацавала мінулым летам і восенню. Пра гэта расказвае «Люстэрка».

Што адбываецца

6 жніўня 2023 года ўкраінскія сілы нанеслі ўдар крылатымі ракетамі Storm Shadow адразу па двух мастах, якія злучаюць анексаваны Крым з кантынентам — пераправах праз Чангарскі і Генічаскі пралівы. У абодвух выпадках удалося дамагчыся траплянняў, у выніку якіх расіянам давялося закрываць рух па гэтых напрамках.

Аналітыкі Інстытута па вывучэнні вайны адзначылі, што пабітыя аб’екты — ключавыя аўтамабільныя масты, якія маюць важнае значэнне для сувязі Крыма з акупаванай РФ часткай Херсонскай вобласці. Эксперты дадаюць, што праз перакрыццё гэтых камунікацый расіянам давялося перанакіраваць рух у аб’езд праз заходнюю частку паўвострава — гэта ўскладняе лагістыку.

Усяго за дзень да гэтага, 5 жніўня 2023 года, на поўдзень ад Керчанскага праліва падвергнуўся ўдару надводнага дрона і атрымаў прабоіну расійскі танкер «Сіг» водазмяшчэннем больш за 6 тысяч тон — у момант атакі судна стаяла на якары.

4 жніўня надводныя дроны атакавалі расійскі флот у гавані Новарасійска — гэта другая па значэнні чарнаморская ваенна-марская база Расіі пасля Севастопаля. Падчас атакі адзін з беспілотных катараў пашкодзіў вялікі дэсантны карабель «Аленегорскі гарняк» — той не затануў, аднак судну відавочна спатрэбіцца рамонт. За некалькі дзён да гэтага расійскі бок паведамляў яшчэ як мінімум пра дзве спробы атакаваць ваенныя караблі РФ безэкіпажнымі катарамі.

Украіна падарвала рускі дэсантны карабель

29 ліпеня быў, імаверна, пашкоджаны ракетамі Чангарскі чыгуначны мост — праз яго ідзе адна з трох чыгуначных магістраляў на паўвостраў (другая — на захадзе праз Краснаперакопск, трэцяя — праз Крымскі мост). Кіраўнік акупацыйнай адміністрацыі Херсонскай вобласці Уладзімір Сальда прызнаў факт атакі на мост, аднак заявіў, што ўсе ракеты ўдалося збіць, а аб’ект не пашкоджаны («пацвердзіўшы» свае словы фатаграфіяй з ракурсу, на якім не відаць сам мост). Выданне «Агенцтва» апублікавала іншы здымак, на якім відаць значныя разбурэнні чыгуначнага палатна.

У самім Крыме таксама пачасціліся выпадкі атак — па складах боепрыпасаў і іншых вайсковых аб’ектах пачалі рэгулярна прылятаць дроны ці ракеты. Так, раніцай 22 ліпеня выбухі прагрымелі на тэрыторыі старога вайсковага аэрадрома ў пасёлку Акцябрскае (прычым крымскае падполле расказала пра канцэнтрацыю там ваеннай тэхнікі яшчэ ў чэрвені), а 19 ліпеня ў паветра ўзляцеў склад на Старакрымскім вайсковым палігоне.

Пра што гэта сведчыць

З папраўкай на маштабы тое, што адбываецца ў Крыме і каля яго, вельмі нагадвае сітуацыю гадавой даўніны, калі расійская армія яшчэ займала частку правабярэжжа Дняпра з горадам Херсонам. Перайшоўшы раку, расіяне адразу трапілі ў залежнасць ад стану трох мастоў праз Днепр і аднаго — праз драбнейшую раку Інгулец. Усё забяспечанне шматтысячнай групоўкі «павісла» на гэтых мастах.

Да ліпеня 2022 года вялікіх праблем гэта не абяцала, але да сярэдзіны лета УСУ атрымалі і засвоілі высокадакладныя сістэмы залпавага агню HIMARS — і іх ракеты, апроч іншага, пачалі метадычна апрацоўваць Антонаўскі мост ля Херсона і іншыя пераправы праз Днепр. Зусім разбурыць капітальныя збудаванні параўнальна невялікія ракеты не маглі, але яны ўвесь час пашкоджвалі і пашкоджвалі іх — і абстрэлы не спыняліся.

Будаўніцтва пантонных пераправаў у дадатак да мастоў расіянам у выніку не дапамагло: амаль адрэзаная ад сваіх сіл групоўка войскаў на правабярэжжы ў лістападзе вымушаная была ачысціць плацдарм — і Херсон, адзіны абласны цэнтр Украіны, захоплены Расіяй з пачатку поўнамаштабнай вайны, быў вызвалены УСУ без бою.

Пашкоджаныя два масты, якія злучаюць Крым з мацерыком

Мяркуючы з апошніх навінаў, цяпер сітуацыя, відаць, паўтараецца — але ў нашмат большых маштабах. У ролі ізаляванай ударамі па камунікацыях групоўкі, імаверна, аказваецца ўвесь Крым. Анексаваны дзевяць гадоў таму паўвостраў звязаны з Расіяй усяго некалькімі транспартнымі артэрыямі. Гэта мора вакол яго, Крымскі мост (аўтамабільны і чыгуначны), Чангарскі мост (аўтамабільны і чыгуначны), мост пад Генічаскам і аўтадарогі праз заходнейшыя Каланчак і Чаплінку. Яшчэ адзін лагістычны хаб, які не мае дачынення да Крыма, але важны для акупантаў, — порт акупаванага Бярдзянска, адкуль можа забяспечвацца групоўка войскаў на поўдні Украіны.

За апошнія тыдні УСУ паказалі сваю здольнасць наносіць множныя ўдары па большай частцы гэтых камунікацый. Расійскі танкер «Сіг» быў пабіты ля самага Керчанскага праліва — то-бок украінскія надводныя дроны тэарэтычна здольныя блакаваць гэтую водную артэрыю.

Яшчэ раней, 17 ліпеня, быў другі раз падарваны Крымскі мост — зноў жа з дапамогай надводных дронаў. Нават прарасійскія крыніцы пісалі, што адзін з сімвалаў пуцінскай эпохі «даб'юць рана ці позна».

Такім чынам, адзіным больш-менш бяспечным шляхам для расіян у анексаваны Крым застаюцца аўтамабільныя магістралі, якія праходзяць праз Каланчак і Армянск, а потым праз так званы сухапутны калідор — акупаваную тэрыторыю Украіны, што прылягае да ўзбярэжжа Азоўскага мора. Усе грузы ў гэтым выпадку давядзецца вазіць аўтатранспартам (гэта значна менш эфектыўна, чым перавозкі морам або чыгункай), бо адзіная прамая чыгунка ідзе акурат праз Чангар — і ў чыгуначны мост тут ужо прылятала ракета.

Аляксей Арастовіч: У планах расійскага камандавання — вайна на беларускім кірунку

Як УСУ ўдаюцца дзейсныя ўдары па расійскіх камунікацыях

Вырашальнае значэнне ў ізаляцыі раёна баявых дзеянняў мае наяўнасць дальнабойных і высокадакладных узбраенняў, якія дазваляюць біць па глыбокіх тылах праціўніка. Раней на ролю такой зброі магла прэтэндаваць супрацькарабельная ракета Harpoon, якая лётае амаль на 300 кіламетраў і якую ЗША пастаўлялі Украіне — але пра поспехі гэтай зброі за мінулыя месяцы амаль нічога не было чуваць. Ужо доўгі час ідуць перамовы пра пастаўкі Украіне аператыўна-тактычных ракет ATACMS для РСЗА HIMARS — аднак пакуль справа не рухаецца.

У выніку там, дзе дапамагчы не змаглі ЗША, выручыла Вялікабрытанія — вясной Лондан адправіў Кіеву малапрыкметныя крылатыя ракеты Storm Shadow. Першапачаткова яны былі прызначаныя для запуску з брытанскіх самалётаў, але ўкраінцы здолелі адаптаваць іх да сваіх бамбардзіроўшчыкаў Су-24, якія засталіся з часоў СССР.

Storm Shadow — вельмі сучасныя крылатыя ракеты. Іх вартасцямі можна назваць далёкасць (ад 250 кіламетраў), прыстойную баявую частку на 450 кілаграмаў і малапрыкметнасць. Ракеты могуць ляцець над самай зямлёй, што ўскладняе іх перахоп нават вельмі моцнай СПА (а расійская супрацьпаветраная абарона, безумоўна, не са слабых).

Ужо ў чэрвені ўкраінцы праверылі гэта на практыцы, нанёсшы ўдар па тым самым аўтамабільным Чангарскім мосце. Цікава, што пасля трапляння расіяне аператыўна навялі паблізу, мяркуючы са спадарожнікавых здымкаў, пантонную пераправу — то-бок зрабілі дакладна гэтак жа, як падчас бамбардзіровак Антонаўскага моста пад Херсонам.

Мяркуючы з усяго, досвед выкарыстання крылатых ракет быў прызнаны ўдалым — 11 ліпеня пра пастаўку французскіх ракет SCALP-EG, ідэнтычных Storm Shadow, заявіў прэзідэнт Францыі Эмануэль Макрон. А 6 жніўня з’явілася першае сведчанне, што ракеты SCALP-EG ужо ва Украіне — на адной з іх нават распісаўся прэзідэнт Уладзімір Зяленскі.

Украінскае абароннае выданне Defense Express звярнула ўвагу, што SCALP-EG падвешаная пад крылом на пілоне ад спісанага брытанскага самалёта Tornado — відавочна, «здружыць» ракеты з Вялікабрытаніі і Францыі і самалёты з СССР удалося менавіта дзякуючы гэтым камплектавальнікам. Так ці інакш, цяпер украінцы ўпершыню атрымалі па-сапраўднаму «доўгую руку» з далёкасцю на сотні кіламетраў і пачалі эфектыўна выкарыстоўваць яе.

Расіяне гэта, хутчэй за ўсё, разумеюць і спрабуюць процідзейнічаць — 6 жніўня Мінабароны РФ дало справаздачу пра чарговы ракетны ўдар па авіябазе каля Стараканстанцінава, дзе нібыта базуюцца Су-24, якія могуць несці Storm Shadow. Пасля з’явіліся спадарожнікавыя здымкі пабітага аэрадрома — нават прарасійскія крыніцы прызналі, што поспеху аперацыя не мела.

Між тым неўзабаве ўкраінцы могуць атрымаць яшчэ больш дальнабойную зброю — уплывовая група нямецкіх дэпутатаў ужо заклікала ўлады ФРГ хутчэй адправіць Кіеву крылатыя ракеты Taurus: яны падобныя да SCALP-EG і Storm Shadow, але маюць яшчэ большую далёкасць — да 500 кіламетраў.

Другой «доўгай рукой» УСУ сталі надводныя дроны. Невялікія безэкіпажныя катары-камікадзэ з зарадамі выбухоўкі ўпершыню былі выкарыстаныя яшчэ летась — напрыклад, у кастрычніку імі атакавалі ваенна-марскую базу ў Севастопалі. Аднак сістэмай на той момант такія атакі не сталі, і доўгі час пра надводныя дронах ўспаміналі толькі зрэдку. Усё змянілася гэтым летам — цяпер катары-беспілотнікі наносяць удары ледзь не штодня. Імаверна, рэч у тым, што канструкцыю надводных дронаў атрымалася ўдасканаліць — так, OSINT-аналітык, вядомы пад нікам H I Sutton, падрыхтаваў матэрыял пра тое, як мянялася аблічча ўкраінскай марской зброі.

Цікава, што якраз у канцы ліпеня ўкраінцы ўпершыню паказалі свае надводныя дроны «афіцыйна», пусціўшы на паказ журналістаў CNN, якія і зрабілі пра іх сюжэт. Паводле апошняга, дроны маюць прыкладна пяціметровую даўжыню, выкананыя ў выглядзе лодкі і могуць рухацца з хуткасцю 80 кіламетраў у гадзіну на адлегласць да 800 кіламетраў. Падабраўшыся да варожай цэлі, беспілотны катар падрывае яе баявой часткай вагой прыкладна 300 кілаграмаў.

Вельмі высокая далёкасць ходу беспілотнікаў дазваляе ўкраінцам наносіць удары ў раёне Керчанскага праліва, Крымскага моста і нават Наварасійска — то-бок расіяне практычна нідзе ў Чорным моры не могуць адчуваць сябе ў бяспецы. А ў спалучэнні з пастаяннымі ўдарамі крылатымі ракетамі ізаляцыя Крыма ўжо не выглядае такой неверагоднай.

Уладзімір Пастухоў: Пазбегнуць вайны з Расіяй пасля распаду СССР было цяжэй, чым не пазбегнуць

Як могуць пайсці падзеі далей

Гэта залежыць ад таго, ці здолее Украіна далей наносіць удары па расійскіх аб’ектах з ранейшай інтэнсіўнасцю. Абстрэл Антонаўскага і іншых мастоў ракетамі HIMARS доўжыўся месяцы — але цяпер УСУ трэба каардынаваць ўдары з паветра і мора на адлегласцях сотняў кіламетраў. Ці здолее Расія, якая адправіла большую частку ваеннай тэхнікі, уключаючы СПА, на фронт, абараніць масты і склады ў Крыме ад атак, невядома.

Тое ж датычыць і вайны на моры. У знішчэнні асобна ўзятага беспілотнага катара для расійскага флоту нічога складанага няма — аднак гэты катар трэба своечасова выявіць (мяркуючы з паводзінаў караблёў РФ падчас атакі дронаў на Новарасійск, з гэтым вялікія праблемы). Калі ж украінскія надводныя беспілотнікі зладзяць блакаду, знішчаючы расійскія судны, што перавозяць вайсковыя грузы, іх давядзецца неяк канваяваць ваенным флотам. Наколькі гэта магчыма цяпер, сказаць цяжка.

Украінскі ваенны аналітык Аляксандр Каваленка таксама адзначаў, што становішча расійскіх войскаў на поўдні Украіны і ў Крыме падобнае да сітуацыі, у якую трапілі вайскоўцы РФ на правым беразе Дняпра. Паводле яго, як і год таму, УСУ пачынаюць з разведкі боем, потым прасоўваюцца ўглыб першай лініі абароны — а пасля ў паветра пачынаюць узлятаць масты. «Нешта здараецца з Крымскім мостам, Чангарскім мостам, і гэта толькі прэлюдыя. У той жа час будзённа і руцінна штодня гараць склады з БК [боекамплектамі], ГЗМ [гаруча-змазачнымі матэрыяламі], падрываецца МТЗ [матэрыяльна-тэхнічнае забяспечанне], парушаецца забяспечанне перадавых падраздзяленняў і іх кіраванне, прасядае лагістыка», — піша ён.

Зрэшты, пакуль гэта толькі тэорыя — многае залежыць і ад таго, ці здолеюць расіяне прыдумаць эфектыўны адказ. У гэтай вайне ўжо здараліся эфектныя ўдары, што наносілі ворагу страты, але пазней не паўтараліся — як падрыў верталётаў у Пскоўскай вобласці або ўдары савецкімі беспілотнікамі па стратэгічнай авіяцыі Расіі. Ці здолеюць украінцы скарыстацца перавагай і забяспечыць ізаляцыю анексаванага паўвострава, стане зразумела ў наступныя тыдні.