Што за Эрытрэя, якая пасьлядоўна падтрымлівае агрэсараў?

Усе былі сьведкамі, як на Генэральнай Асамблеі ААН некалькі краінаў-ізгояў падтрымалі Расею ў вайне супраць Украіны. Адной зь іх была Эрытрэя, якая сьвяткуе свой дзень незалежнасьці. Пазнаёмімся з гэтым дзівосным краем.

3_601.jpg

Доўгі шлях да свабоды

Шлях Эрытрэі да незалежнасьці не быў ні хуткім, ні гладкім. Наадварот, гэта быў зацяжны крывавы канфлікт, які цягнуўся тры дзесяцігодзьдзі.

Перш чым паглыбляцца ў вайну за незалежнасьць, трэба зразумець перадгісторыю, якая прывяла да яе. Эрытрэя была першапачаткова калянізавана Італіяй напрыканцы ХІХ стагодзьдзя і заставалася пад уладай гэтай краіны да канца Другой сусьветнай вайны, калі Італія была пазбаўленая сваіх калёній. Затым Эрытрэя была перададзеная пад брытанскае ваеннае кіраваньне.

У 1952 годзе Арганізацыя Аб'яднаных Нацый вырашыла аб'яднаць Эрытрэю з Эфіопіяй. Эфіопіі надалі суверэнітэт над Эрытрэяй пры ўмове, што Эрытрэя захавае заканадаўчую, выканаўчую і судовую аўтаномію. Аднак гэтага не адбылося.

Да 1962 года Эфіопія сістэматычна разваліла федэрацыю і анэксавала Эрытрэю. Гэта выклікала вайну за незалежнасьць. Фронт вызваленьня Эрытрэі (ELF) пачаў узброены напад на ўрад Эфіопіі 1 верасьня 1961 года. З часам Народны фронт вызваленьня Эрытрэі (EPLF), які адкалоўся ад ELF, стаў дамінуючай паўстанцкай групай.

5_519.jpg

Вайна абвастрылася ў 1980-х гадах, калі ўрад Эфіопіі пры падтрымцы савецкіх вайскоўцаў распачаў серыю наступальных аперацый супраць EPLF. Але гэтыя кампаніі ў выніку праваліліся праз ўпарты супраціў EPLF і крызіс усярэдзіне Эфіопіі.

У 1991 годзе ўрад Эфіопіі быў зрынуты кааліцыяй паўстанцкіх груповак, у якую ўваходзілі EPLF і Народны фронт вызваленьня Тыграя. EPLF убачыў гістарычную магчымасьць і захапіў кантроль над Асмэрай (сталіцай Эрытрэі). Такім чынам фактычна яны забясьпечылі дэ-факта незалежнасьць Эрытрэі.

Праз два гады, у 1993 годзе, незалежнасьць Эрытрэі была афіцыйна прызнаная пасьля рэферэндуму пад наглядам ААН, на якім 99,83% эрытрэйцаў прагаласавалі за незалежнасьць. З тых часоў 24 траўня штогод адзначаецца як Дзень незалежнасьці ў Эрытрэі.

Пасьля атрыманьня незалежнасьці

Эрытрэя сфармавала адметную палітычную сістэму. З самага пачатку нацыя стварыла палітычную структуру, якая адыходзіла ад традыцыйнай шматпартыйнай дэмакратычнай мадэлі.

Краіна зьяўляецца аднапартыйнай дзяржавай з Народным фронтам за дэмакратыю і справядлівасьць (PFDJ) у якасці кіроўнай партыі. Гэтая партыя зьяўляецца пераемнікам Народнага фронту вызваленьня Эрытрэі (EPLF), што вёў пасьпяховую барацьбу за незалежнасьць.

Прэзідэнт Ісаяс Афэвэркі, лідэр EPLF, стаў лідэрам PFDJ і займае пасаду прэзідэнта з моманту здабыцьця Эрытрэяй незалежнасьці. Нягледзячы на пляны распрацаваць новую канстытуцыю і абяцаньні правесьці выбары неўзабаве пасьля абвяшчэньня незалежнасьці, да сёньня гэтага не адбылося.

Ісаяс Афэвэркі

Ісаяс Афэвэркі

Канстытуцыя, якая была ратыфікаваная ў 1997 годзе, застаецца невыкананай. Яна забясьпечвае дэмакратычныя прынцыпы, такія як шматпартыйнасьць, свабода слова і роўныя правы. Аднак па стане на 2023 год нацыянальных выбараў не было, і PFDJ застаецца адзінай легальнай палітычнай партыяй.

Адным з найбольш супярэчлівых аспектаў палітычнай сістэмы Эрытрэі зьяўляецца палітыка нацыянальнай службы.

Рэалізаваная ў 1995 годзе праграма нацыянальнай службы патрабуе ад усіх грамадзянаў Эрытрэі, як мужчынаў, так і кабетаў, ва ўзросьце ад 18 да 50 гадоў служыць у войску або працаваць на дзяржаўнай службе. Першапачаткова гэтая палітыка стваралася як стратэгія нацыянальнага разьвіцьця і абароны ў пасьляваенным грамадзтве. Тэарэтычна кожны эрытрэец павінен быў унесьці свой уклад у нацыянальнае разьвіцьцё на працягу 18 месяцаў, што ўключала шэсьць месяцаў ваеннай падрыхтоўкі і год службы ў розных праэктах разьвіцьця або ваенных абавязкаў.

6_390.webp

Аднак у 1998-2000 гадах памежны канфлікт з Эфіопіяй прымусіў урад працягнуць нацыянальную службу з першапачатковага 18-месячнага тэрміну на нявызначаны перыяд для шматлікіх прызыўнікоў. Гэта працяглы прызыў, які часта цягнецца гадамі і нават дзесяцігодзьдзямі.

Зьявіліся паведамленьні пра тое, што прызыўнікі знаходзяцца ў страшэнных умовах. Праваабарончыя арганізацыі раскрытыкавалі нацыянальную службу, зьвяртаючы ўвагу на факты прымусовай працы і іншыя парушэньні правоў чалавека.

Несвабодная свабода

У Эрытрэі назіраецца ўнікальная карціна свабоды прэсы, дакладней, яе адсутнасьці. З моманту атрыманьня незалежнасьці Эрытрэя нязьменна ўваходзіць у лік краінаў з найменшай свабодай прэсы, такімі арганізацыямі як "Рэпарцёры без межаў".

4_564.webp

Сёньня ўсе вяшчальныя СМІ ў Эрытрэі належаць дзяржаве. Міністэрства інфармацыі кіруе адзіным нацыянальным тэлеканалам «Эры-ТБ» і адзінай радыёстанцыяй «Радыё Дзімцы Хафаш». Акрамя таго, у краіне ёсць некалькі дзяржаўных газэтаў.

У 2001 годзе некалькі журналістаў былі арыштаваныя, а ўсе незалежныя газэты былі забароненыя. Урад абгрунтаваў гэтыя дзеяньні неабходнасьцю для нацыянальнай бясьпекі, спасылаючыся на памежны канфлікт з Эфіопіяй. Доступ у Інтэрнэт таксама моцна абмежаваны. Эрытрэя знаходзіцца сярод краінаў з самым нізкім узроўнем прасоўваньня Інтэрнэту ў сьвеце.

Сітуацыя ў Эрытрэі выклікала асуджэньне з боку некалькіх міжнародных арганізацый, у тым ліку ААН і Human Rights Watch.

Зьнешнія адносіны

Мабыць, найбольш вызначальным аспектам вонкавых адносінаў Эрытрэі зьяўляюцца яе адносіны з Эфіопіяй. Пасля атрыманьня незалежнасьці ад Эфіопіі ў 1991 годзе пасьля 30-гадовай вайны адносіны паміж дзвюма краінамі заставаліся напружанымі. Памежная вайна з 1998 па 2000 гады, выкліканая тэрытарыяльнымі спрэчкамі, прывяла да дзясяткаў тысячаў ахвяраў і яшчэ больш абвастрыла адносіны. У 2000 годзе было падпісанае мірнае пагадненьне, але напружанасьць працягвалася з-за рознагалосьсяў па дэмаркацыі мяжы.

Аднак у 2018 годзе адбыўся значны прарыў, калі Эфіопія і Эрытрэя падпісалі мірнае пагадненьне, афіцыйна спыніўшы два дзесяцігоддзі варожасьці. Дзьве краіны дамовіліся аднавіць дыпляматычныя адносіны, адчыніць межы і аднавіць авіязносіны паміж сваімі сталіцамі.

1_726.jpg

Адносіны Эрытрэі з іншымі суседзямі на Афрыканскім Рагу таксама былі складанымі. Адносіны з Суданам вагаліся на працягу шматлікіх гадоў, вагаючыся паміж супрацоўніцтвам і напружанасьцю. У Эрытрэі таксама былі напружаныя адносіны з Джыбуці з-за тэрытарыяльных спрэчак і абвінавачаньняў Эрытрэі ў падтрымцы паўстанцкіх рухаў. З Джыбуці была абвешчаная нават кароткая вайна.

На міжнароднай арэне адносіны Эрытрэі з заходнімі краінамі былі таксама напружанымі, галоўным чынам праз занепакоенасьць правамі чалавека і дэмакратычным кіраваньнем. Краіна сутыкнулася з санкцыямі з боку ААН і жорсткай крытыкай з боку ЗША і Эўразьвязу.

Эрытрэя наладзіла больш шчыльныя сувязі з такімі краінамі, як Кітай і краіны Пэрсідзкай затокі, асабліва Саўдаўская Арабіяй і Аб'яднанымі Арабскімі Эміратамі.

Эрытрэя і Крэмль

Гістарычна Эрытрэя ўзаемадзейнічала з Крамлём падчас вайны за незалежнасьць Эрытрэі (1961–1991). У той час Расея ў першую чаргу падтрымлівала ўрад Эфіопіі, які змагаўся з сепаратысцкімі рухамі Эрытрэі ў часе халоднае вайны. Аднак пасьля заканчэньня халоднай вайны і наступнай незалежнасьці Эрытрэі адносіны пачалі разьвівацца.

Расея праявіла цікавасьць да інвеставаньня ў прыродныя рэсурсы Эрытрэі, у прыватнасьці ў горназдабыўны сектар. Той факт, што Эрытрэя багатая карыснымі выкапнямі, такімі як золата, медзь і калій, робіць яе прывабным ласункам для крамлёўскіх прыслужнікаў.

У 2018 годзе краіны абмяркоўвалі магчымасьць паставак Расеяй ваеннай тэхнікі ў Эрытрэю, і Расея выказала зацікаўленасьць у будаўніцтве лягістычнага цэнтра ў адным з партоў Эрытрэі. Такі крок забясьпечыў бы Расеі пляцдарм у стратэгічна істотным рэгіёне Чырвонага мора.

Міністр замежных справаў Расеі і прэзідэнт Эрытрэі

Міністр замежных справаў Расеі і прэзідэнт Эрытрэі

Адносіны паміж Эрытрэяй і Расеяй, безумоўна, вызначаюцца іх агульнымі поглядамі на сьвет. Абедзве краіны часта выступалі за так званы шматпалярны сьвет. Эрытрэя пасьлядоўна выказваецца супраць паўсюднай “гегемоніі Захаду”.

У самой Эрытрэі ідзе бясконцай прапаганда ідэі, што ЗША зьяўляюцца самай вялікай пагрозай для краіны. Гэта ўключала аказаньне падтрымкі «Аш-Шабаб» у Самалі. Эрытрэя дала прытулак самалійскім піратам, прызнаных ЗША тэрарыстамі.

Эрытрэя пачала супрацоўніцтва з міжнароднымі дзеячамі, якія знаходзяцца пад пільнай увагай за злачынствы супраць чалавечнасьці, што прывяло да санкцый ААН супраць Эрытрэі ў 2009 годзе, падтрыманых як ЗША, так і Расеяй.

Прарасейская пазыцыя Эрытрэі застаецца пасьлядоўнай, нягледзячы на абмежаваныя сувязі з Масквой у галіне бясьпекі і эканомікі. Такая пазыцыя разглядаецца як сродак падтрыманьня ўнутранай варожасьці ў адносінах да ЗША і пазьбяганьня вонкавага ўмяшаньня.

Пасьля нападу на Ўкраіну

Сьвет назіраў, як Генэральная Асамблея Арганізацыі Аб'яднаных Нацый прагаласавала за рэзалюцыю, якая патрабуе спыненьня расейскіх ваенных аперацый. Сярод мора кансэнсусу адна афрыканская нацыя вылучылася сваім галасаваньнем супраць: Эрытрэя.

Падтрымка Эрытрэі Расеі абмяркоўвалася падчас дыпляматычных перамоваў з удзелам міністра замежных справаў Эрытрэі Асмана Салеха ў Маскве ў 2022 годзе. Міністр замежных справў краіны-агрэсара Лаўроў падкрэсліў стратэгічную зацікаўленасьць Расеі ў стварэньні лягістычнага цэнтра ўздоўж берагавой лініі Эрытрэі.

Супрацоўніцтва распаўсюдзілася на розныя галіны, уключаючы энэргетыку, інфраструктуру, медыцыну, сацыяльную сферу і транспарт. Расейскі вытворца грузавікоў КАМАЗ і Gazprombank Global Resources ужо трапілі на рынак Эрытрэі.

Што тычыцца адукацыйных сувязяў, Эрытрэя праявіла зацікаўленасьць у стварэньні катэдры расейскай мовы ва ўнівэрсітэце ў Асмары. Братэрскія народы Эрытрэі і Расеі.

Сёньня ўрад Эрытрэі сьцьвярджае, што яго ўнікальная палітычная структура неабходная для стабільнасьці і разьвіцьця краіны.