«А мяне за што?!». Чаму Лукашэнку раззлавала абвінавачванне ў вывазе ўкраінскіх дзяцей

Аляксандр Лукашэнка пракаментаваў абвінавачванні ў свой адрас, звязаныя з вывазам украінскіх дзяцей у Беларусь. Падобна на тое, у яго сапраўды ёсць прычыны турбавацца.

27 чэрвеня кіраўнік Беларусі абурыўся заклікам Паўла Латушкі і НАУ да Міжнароднага крымінальнага суда вывучыць матэрыялы аб дачыненні Аляксандра Лукашэнкі ў вывазе ўкраінскіх дзяцей у нашу краіну.

— А мяне ў крымінальны суд! За што? Калі пачаўся гэты працэс дзяцей аздараўлення, я неяк выпусціў, не ведаў нават, за што туды вязуць. Мяне ўжо ў крымінальны суд за гэта. Гэта ўжо мярзотнікі далей няма куды. Гэта ўжо хапаюцца за што патрапіла, — заявіў дыктатар.

«Салідарнасць» тлумачыць, наколькі сур'ёзнымі выглядаюць прычыны для турботы Лукашэнкі.

Нагадаем, у сакавіку стала вядома, што Міжнародны крымінальны суд (МУС) падазрае прэзідэнта РФ Уладзіміра Пуціна і ўпаўнаважаную ў правах дзіцяці Марыю Львову-Бялову ў незаконнай дэпартацыі і незаконным перамяшчэнні дзяцей з акупаваных тэрыторый Украіны ў Расію.

Доказная база выглядае досыць сур'ёзнай: добра вядомыя выпадкі, калі ўкраінскіх дзяцей вывозілі ў РФ і ва Украіну не вярталі. У Расіі іх пасяляюць у дзіцячых дамах, усынаўляюць і ўдачараюць, даюць расійскае грамадзянства.

Адразу адзначым, што падобнай доказнай базы па дзеяннях беларускіх уладаў няма (ва ўсялякім выпадку, на дадзены момант у публічнай прасторы). Аднак ёсць наступныя пункты, па якіх да рэжыму Лукашэнкі праваабаронцы і валанцёры вылучаюць прэтэнзіі.

Барыс Грабеншчыкоў — «замежны агент». Дасье ў карыкатурах

1. Вываз украінскіх дзяцей на «аздараўленне»: пытанні па добраахвотнай згодзе і прапагандзе

Артыкул 49 IV Жэнеўскай канвенцыі абвяшчае: «Індывідуальныя або масавыя гвалтоўныя перамяшчэння, а таксама дэпартацыі абароненых асоб з акупаванай тэрыторыі на тэрыторыю дзяржавы-акупанта або на тэрыторыю любой іншай краіны, акупаванай ці не, забароненыя, незалежна ад іх матываў».

Прадстаўнікі беларускай улады падкрэсліваюць, што дзеці з «ДНР» і «ЛНР» прыязджалі ў нашу краіну на аздараўленне добраахвотна і са згоды бацькоў. Аднак Павел Латушка лічыць, што «для ўстанаўлення факта здзяйснення злачынства ў выглядзе незаконнага перамяшчэння грамадзянскага насельніцтва з акупаваных тэрыторый абсалютна не важна, ці ажыццёўлены гэтыя дзеянні з мэтай перамясціць такіх асоб назаўжды або часова».

Нагадаем, што міжнароднае права прызнае межы Украіны такімі, якімі яны былі да 2014 года. Беларускія ўлады неаднаразова прызнавалі, што забяспечваюць «аздараўленне» ўкраінскіх дзяцей з акупаванага Данбаса.

У траўні 2023-га прэс-сакратар беларускага МЗС Анатоль Глаз заявіў: «З 2016 года мы прымалі дзяцей з Украіны, у тым ліку з Данбаса і, у прыватнасці, з Данецка».

На самай справе дзяцей з Данбаса пачалі прывозіць яшчэ раней: у ліпені 2015 года па запрашэнні Навагрудскай і Лідскай епархіі Беларускай Праваслаўнай Царквы прывезлі на адпачынак дзяцей з Данецка і Горлаўкі.

Пазней да перавозак актыўна падключыўся паралімпіец Аляксей Талай і яго аднайменны фонд.

27 чэрвеня 2023-га Лукашэнка публічна пацвердзіў свой удзел у працэсе: «Ён (Талай) да мяне дзесяць разоў звяртаўся. Я выйшаў на Пуціна, кажу: давай мы частку саюзнага бюджэту выдаткуем на гэтых дзетак. Вось так і пачалі іх прывозіць. Аздаравілі — яны з'ехалі"»

Аднак фінансаванне ішло не толькі з бюджэту так званай «Саюзнай дзяржавы». У верасні 2021 года Лукашэнка падпісаў распараджэнне аб выдзяленні сродкаў са свайго рэзервовага фонду для адпачынку і аздараўлення дзяцей з Данецкай вобласці ў цэнтры «Зубраня».

У чэрвені гэтага года Талай заявіў: «Хоць мы і грамадскія дзеячы, дабрачынцы, але ў гэты няпросты час я павінен быў параіцца з кіраўніком дзяржавы... Атрымаўшы згоду і падтрымку кіраўніка дзяржавы, мы сталі прапрацоўваць магчымасць адпачынку дзяцей Данбаса ў Беларусі».

Аднак на адрас беларускіх уладаў, якія настойваюць, што ўкраінскія дзеці прыязджалі ў Беларусь на аздараўленне без прымусу, могуць быць значна больш сур'ёзныя прэтэнзіі.

У красавіку расійскія інфармагенцтва Sputnik паведаміла: дзеці-інваліды з Данбаса і Запарожжа прыбылі на аздараўленне ў Беларусь, «у зоне баявых дзеянняў некаторыя з хлопцаў пазбавіліся бацькоў».

Гэта значыць гаворка ўжо ішла не толькі пра дзяцей з даўно акупаванай тэрыторыі, але і з тэрыторыі, якую расійскія ўлады толькі захапілі. Яшчэ трэба будзе вывучыць, ці змаглі гэтыя дзеці, згодна з IV Жэнеўскай канвенцыі, вярнуцца ў родныя мясціны і ўз'яднацца са сваякамі. І вялікае пытанне, як яны маглі законна быць перамешчаныя ў Беларусь, калі некаторыя з іх «пазбавіліся бацькоў»?

Праваабаронцы і валанцёры таксама выказваюць прэтэнзіі на адрас беларускага рэжыму праз спробы «прамыць мазгі» дзецям.

Так летась падчас выступу перад імі спявачка Аляксандра Груздзева пажадала: «Каб мы жылі ў свеце, каб Байдэн здох, Зяленскі — таксама, а Пуцін квітнеў і ўзяў кантроль над усёй Украінай».

Між тым у Міжнароднай канвенцыі ААН аб правах дзіцяці гаворыцца (Артыкул 29) аб неабходнасці выхавання ў дзіцяці павагі «да нацыянальных каштоўнасцяў краіны, у якой дзіця пражывае, краіны яго паходжання і да цывілізацый, адрознай ад яго ўласнай».

Фяльшцінскі: Для прадухілення эскалацыі ёсць толькі адзін рэцэпт: вызваленне ад Расіі і Лукашэнкі

2. Вываз украінскіх дзяцей з часова акупаваных рэгіёнаў Украіны ў Беларусь у першай палове 2022 года

24 лютага 2022 года Расія пачала поўнамаштабную вайну супраць Украіны. Расійскія войскі напалі на суседзяў у тым ліку з тэрыторыі Беларусі — і часова акупавалі часткі Чарнігаўскай і Кіеўскай абласцей.

У Беларусь, а дакладней у санаторыі Гомельскай вобласці, сталі прыбываць тысячы «бежанцаў» — такую фармулёўку выкарыстоўвалі беларускія дзяржаўныя СМІ. У тым ліку дзеці са сваімі бацькамі.

Аднак у СМІ ёсць сведчанні, якія ставяць пад сумнеў добраахвотную згоду грамадзян Украіны на выезд у Беларусь: працэс быў арганізаваны пад кантролем расійскіх войскаў, прынамсі некаторым сем'ям не пакідалі права выбару.

Вернемся да 49 артыкула IV Жэнеўскай канвенцыі, дзе пасля тэзіса аб забароне гвалтоўнага перамяшчэння грамадзянскага насельніцтва з акупаванай тэрыторыі ў іншую краіну ідзе працяг: «аднак акупацыйная дзяржава зможа вырабіць поўную або частковую эвакуацыю якога-небудзь пэўнага акупаванага раёна, калі гэтага патрабуе бяспека насельніцтва або асабліва важкія меркаванні ваеннага характару. Пры такіх эвакуацыях абароненыя асобы могуць быць перамешчаныя толькі ў глыб акупаванай тэрыторыі, за выключэннем выпадкаў, калі гэта практычна немагчыма. Эвакуяванае ў такім парадку насельніцтва будзе вернута назад у свае дамы неадкладна пасля таго, як баявыя аперацыі ў гэтым раёне будуць скончаныя».

Згодна з гэтым артыкулам, у сувязі з вывазам украінскіх грамадзян у Беларусь узнікаюць пытанні: чаму іх не перамясцілі ў глыб акупаваных раёнаў Украіны і ці вярнулі іх назад пасля выхаду расійскіх войскаў з Чарнігаўскай вобласці?

31 траўня упаўнаважаны па правах чалавека ва Украіне Дзмітрый Лубінец заявіў, што ягоная краіна мае пацверджанне, што па тэрыторыі Беларусі пры ўдзеле ўладаў гэтай краіны адбывалася прымусовае перамяшчэнне ўкраінскіх дзяцей і ваеннапалонных.