«Калі вырашыце і далей ухіляцца — не крыўдуйце». Дзмітрый Навоша — пра санкцыі і важнасць публічнага асуджэння вайны
Працягласць вайны, інтэнсіўнасць вайны, колькасць ахвяр вайны наўпрост залежаць ад рэсурсаў агрэсара, у тым ліку прапагандысцкіх, медыйных, мабілізацыйных. Чым менш рэсурсаў — тым менш ахвяр, піша журналіст на «Тр*буне».
Пятая ракетка свету беларуска Арына Сабаленка на прэс-канферэнцыі перад «Australian Open» на зыходзе першага года вайны выціснула-ткі з сябе пару слоў з асуджэннем вайны супраць Украіны: «Гэта сапраўды жудасна, таму што ніхто не падтрымлівае вайну, ніхто».
Алілуя.
Кажа гэта Арына, заўсёдніца мерапрыемстваў з Лукашэнкам (у тым ліку пасля крывавага падаўлення тым пратэстаў па выніках прайграных выбараў у 2020-м) відавочна вымушана і ў пасіўна-агрэсіўнай манеры: «Праблема ў тым, што мы павінны гаварыць пра гэта ўслых... Але чаму мы павінны крычаць пра гэта на кожным кроку? Гэта зусім не дапаможа».
Я адкажу на пытанне Арыны і пракаментую другую сентэнцыю крыху ніжэй, а пакуль звярнуся да першай. Каму цяпер не зразумела, навошта санкцыі супраць спартсменаў, якія падтрымліваюць вайну і дыктатуру, што развязалі яе? Можна пракаментаваць і на прыкладзе расійскай хакейнай суперзоркі Аляксандра Авечкіна, заснавальніка «Putin Team», прапагандысцкага аб'яднання расійскіх спартсменаў у гонар правадыра. Жаданне захаваць кантракт у НХЛ вымусіла і яго буркнуць нешта злёгку антываеннае. Хутчэй за ўсё, як і Сабаленка, прабурчаў гэта Авечкін няшчыра і не ад душы. Але гэта значна лепш, чым калі б Авечкін нёс у сваіх шматмільённых акаўнтах усю гэтую людаедскую прапагандысцкую галімаццю, красаваўся на рэкламных плакатах з літарай «Z», уручаў імянныя швэдры з аўтографам расійскім ваенкамам, якія налавілі ў сеткі мабілізацыі больш за ўсё.
І Пуцін, і Лукашэнка даўно і інтэнсіўна выкарыстоўваюць спартсменаў для зацвярджэння сваіх рэжымаў, гэта стары дыктатарскі playbook. Проста ў гэтай канкрэтнай вайне — не Арыну Сабаленка з Вікторыяй Азаранка (апошняя таксама выдала нейкія антываенныя словы тонам чалавека, якога да гэтага прымусілі) і не Аляксандра Авечкіна. Гэта ўсё не дарэмна. Так, ніхто ў адзіночку не спыніць самыя таталітарныя рэжымы з часоў Сталіна і самую страшную прапагандысцкую машыну з часоў Гебельса. Але працягласць вайны, інтэнсіўнасць вайны, колькасць ахвяр вайны наўпрост залежаць ад рэсурсаў агрэсара, у тым ліку прапагандысцкіх, медыйных, мабілізацыйных. Чым менш рэсурсаў — тым менш ахвяр.
Цяпер Сабаленка і Азаранка крыўдзяцца на грамадскі ціск, але, не выключана, яшчэ будуць пасля ўдзячныя, што ён не дазваляў ім зрабіцца рэсурсам гэтай жахлівай мясарубкі.
««Чаму мы павінны гаварыць пра гэта ўслых?» — усклікае ў адказ на пытанне аўстралійскага журналіста Арына Сабаленка. Азаранка падобным чынам адбівалася ад заклікаў больш выразна асудзіць расійскую агрэсію і саўдзел у ёй Беларусі: скардзілася на «ўцягванне ў палітыку». Вядучыя ўкраінскія тэнісісткі дагэтуль не ціснуць руку пасля матчаў турніраў WTA ім абедзвюм.
Адказ на іх пытанні даецца рэгулярна. Нешта перашкаджае Сабаленка і Азаранка гэтыя адказы пачуць ці зразумець.
Напрыклад, украінскімі тэнісісткамі. «Не хочацца падтрымліваць тых, хто публічна не асудзіў вайну ва Украіне. Пры яе статусе магла б зрабіць больш» (Марта Касцюк).
Ці, напрыклад, іншымі беларускімі спартсменкамі. «Не трэба набору абстрактных выразаў і кучы слоў, скажы проста: перастаньце забіваць украінцаў, прыбярыце войскі акупантаў з нашай краіны!» (чэмпіёнка свету, алімпійская медалістка Надзея Астапчук).
(Надзея Астапчук, адна з самых тытулаваных спартсменак у гісторыі незалежнай Беларусі, нядаўна была схоплена лукашыстамі і кінута ў турму. Калі вы загадзя апраўдваеце вілянне дзвюх топавых беларускіх тэнісістак магчымымі рэпрэсіямі супраць іх, то Азаранка ўжо шмат гадоў жыве ў ЗША, ды і Сабаленка называе сваім домам ужо Маямі).
Не ўпэўнены, што мае словы будуць больш даходлівымі за словы Астапчук або Касцюк, і ўжо сапраўды менш аўтарытэтнымі. Але дадам крыху і ад сябе таксама.
Глядзіце, Арына і Вікторыя, спартсмены ў ЗША, дзе вы жывяце, цалкам адчуваюць сябе паўнавартаснымі грамадзянамі, рэгулярна выказваюцца па шырокім спектры грамадскіх пытанняў, у тым ліку за і супраць палітыкаў, у тым ліку супраць дзеючых (часам за гэта даводзіцца і пакутаваць — як Махамеду Алі за антываенную пазіцыю падчас вайны ў В'етнаме). Але ЗША, бадай што, выдатна б справіліся са сваімі выклікамі і без саўдзелу спартыўных селебрыці — там ёсць законы, палітычная канкурэнцыя, незалежныя СМІ, інстытуты. Усё тое, што шмат гадоў знішчаў у Беларусі гэты вусаты тып, з якім вы рэгулярна ручкаліся і ў прапагандысцкіх сюжэтах якога рэгулярна здымаліся. Садзіў або забіваў наогул усіх рэальных палітыкаў. Знішчаў медыя.
Таму так, і Астапчук, і Касцюк вышэй маюць рацыю: калі б вы, сусветныя зоркі, выказаліся з асуджэннем ваеннай агрэсіі і супраць удзелу ў вайне, напрыклад, беларусаў — у вашых слоў былі б выдатныя шанцы аказацца пачутымі. Украінцы да гэтага часу не ведаюць, ці кінуць на іх яшчэ і беларускую армію. Не ведаюць гэтага і беларусы — у тым ліку самі вайскоўцы і чальцы іх сем'яў. У такім вакууме, да якога лукашысты зачысцілі Беларусь, не пачуць вас будзе складана. Больш за 3000 сайтаў заблакаваныя, тысячы беларускіх журналістаў, палітыкаў, актывістаў у турме. 778 медыя і тэлеграм-каналаў прызнаныя экстрэмісцкімі (у тым ліку тыя, якім вы давалі інтэрв'ю) — гэта значыць нават за перасылку іх інфармацыі пагражае тэрмін. За перасылку вашых слоў аніякага тэрміну няма. У вас праўда нейкія сумневы, што іх будуць перасылаць?
Ці ў вас ёсць сумневы ў тым, што калі ваяваць на баку агрэсара не пойдуць лішнія тысяча, сто, ды нават адзін нейкі чалавек, то загіне менш людзей і скончыцца вайна хоць бы крышачку раней?
«Мы не займаемся палітыкай», — адбівалася ў Аўстраліі ад нязручных пытанняў Сабаленка, літаральна паўтараючы апраўданні Азаранка.
Арына, Вікторыя, гэта не палітыка, цяпер не ідуць аніякія выбары, адбываецца нешта зусім іншае. Самая варварская вайна ў Еўропе за многія дзесяцігоддзі. Жахлівая серыя ваенных злачынстваў. Рэальны генацыд.
Вырашыце і далей прыбядняцца, ухіляцца — не крыўдуйце на ігнор украінцаў, асуджэнне беларусаў, пытанні, якія паўтараюцца паўсюль у цывілізаваным свеце, аж да Аўстраліі. Але, можа, больш не варта? Тым больш, што ўсё роўна вам давялося пра гэтую вайну гаварыць.
Гэта занадта важная тэма. Занадта шмат жыццяў на коне. Занадта шмат дрэннага яшчэ можа здарыцца.
Працягвайце.