Прыносілі мільёны, але пасля пачатку вайны сышлі. Шэсць кампаній, якія пакінулі Беларусь

Аўстрыйская «мама» «Прыёрбанка» паведаміла пра запланаваны сыход з Беларусі і продаж сваёй долі ў бізнесе. Для гэтага інвестару, магчыма, нават давядзецца заплаціць беларускаму ўраду пэўную суму «адкупных». Гэта не першы выпадак, калі буйны міжнародны бізнес вырашае згарнуць сваю дзейнасць у Беларусі. «Люстэрка» ўзгадала іншыя гучныя гісторыі сыходу замежных інвестараў за апошнія два гады.

Raiffeisen Bank прадае актывы ў Беларусі эмірацкай кампаніі

Больш за 87% акцый беларускага «Прыёрбанка» належаць аўстрыйскай групе Raiffeisen Bank International (RBI), якая заявіла пра намер прадаць сваю долю ў бізнесе пакупніку з ААЭ. Такім чынам аўстрыйцы хочуць сысці з беларускага рынку.

Не выключана, што аўстрыйскаму інвестару прыйдзецца заплаціць ураду 25% ад рынкавага кошту прадаваных акцый. Правіла водкупу ўвёў Лукашэнка для тых замежных інвестараў, якіх не ўдаецца пераканаць працягнуць працаваць на беларускім рынку. Тым не менш група Raiffeisen Bank лічыць, што сыход з Беларусі мінімальна паўплывае на фінансавую ўстойлівасць міжнароднага бізнесу, нягледзячы на шматмільённыя страты ад здзелкі па продажы беларускіх актываў.

Акрамя банка ў інвестараў таксама быў бізнес у сельскай гаспадарцы. Сярод іх гаспадаркі «Лакнея», «Грозава», якімі кіравалі праз кампаніі «Прыёртрансагра» і «Прыёрлізінг». Аўстрыйцы маюць намер пазбавіцца і ад гэтых актываў.

Kronospan перадаў актывы эмірацкаму фонду і расійскім кіраўнікам

Крыху раней, восенню 2023 года, без шуміхі з Беларусі сышоў іншы буйны аўстрыйскі інвестар — дрэваапрацоўчы холдынг Kronospan. У гэтым выпадку новым уладальнікам таксама стаў бізнес з ААЭ. Гаворка пра фонд Causa Foundation. Пры гэтым кіраванне бізнесам перададзена расійскім менеджарам.

Аўстрыйскі дрэваапрацоўчы холдынг працаваў у Беларусі каля 20 гадоў. Агульны аб'ём інвестыцый Kronospan у эканоміку Беларусі ацэньваўся прыкладна ў 1 млрд еўра. Два дзесяцігоддзі прадпрыемствы кампаніі выраблялі ў Беларусі драўняныя пліты, падлогавыя пакрыцці, смолы, лакі, спецыяльную паперу, сталёвыя канструкцыі. Значная частка прадукцыі прызначалася для экспарту.

Раніцай у Мінску адкрыўся не «McDonald's», а невядома што

Kesko Senukai спыніла працу з Беларуссю пасля пачатку вайны

У 2022 годзе, праз менш чым тры месяцы пасля пачатку вайны ва Украіне, аб выхадзе са складу акцыянераў гандлёвай сеткі ОМА, якая спецыялізуецца на продажы будаўнічых матэрыялаў і інструментаў, заявіла фінска-літоўская кампанія Kesko Senukai. За месяц да гэтага кампанія спыніла гандлёвыя адносіны з Беларуссю.

Інвестары паспелі сысці з рынку да таго, як урад увёў абмежаванні супраць амаль 190 беларускіх кампаній з замежнымі акцыянерамі (пазней гэты пералік прыкметна пашырылі). Гэтым фірмам забаранілі распараджацца акцыямі без ведама ўладаў.

Неўзабаве пасля прыпынення дзейнасці ў офісы гандлёвай сеткі ОМА прыйшлі сілавікі. Тады абышлося без затрыманняў, але, хутчэй за ўсё, такі адказ дзяржавы ўзмацніў жаданне інвестараў згарнуць дзейнасць у нашай краіне.

Пры пашырэнні на рынку Беларусі ў 2013 годзе Kesko Senukai інвеставаў каля 85 млн долараў (каля 73,4 млн дэнамінаваных рублёў па курсе Нацбанка на красавік 2013 года). Як і многія іншыя кампаніі, пры запуску бізнесу інвестар атрымаў у нагрузку як мінімум адно сельгаспрадпрыемства. Яно заставалася ў ліку актываў фінска-літоўскай кампаніі да самага сыходу з Беларусі.

JYSK сышоў без тлумачэння прычын

У красавіку 2022-га дацкая гандлёвая сетка JYSK паведаміла аб прыпыненні дзейнасці ў Беларусі. Улетку таго ж года ў крамах сеткі зладзілі вялікі распродаж рэшткаў тавару перад канчатковым сыходам з Беларусі.

Тады ж латвійская кампанія Do it, якая развівала франчайзінг вядомага брэнду на беларускім рынку, трапіла ў спіс кампаній, якім забаронена выводзіць замежныя актывы. Аднак фірма, якая прапрацавала ў Беларусі каля сямі гадоў, была канчаткова ліквідаваная ў лістападзе 2023 года. Усе дзесяць крам сеткі дацкага брэнда адзення да таго моманту ўжо не працавалі.

Пасля прыходу на беларускі рынак кампанія нарошчвала партнёрскія адносіны з шэрагам фабрык Беларусі. Першым з іх сталі вытворца матрацаў Vegas і гродзенскі вытворца пасцельных прыналежнасцяў «Каміса». Яна таксама працавала з «Дыванамі Брэста», вытворцамі мэблі «Ольса» і «Інвалюкс».

У 2016 годзе былі чаканні, што на працягу пяці гадоў агульны абарот ад прадукцыі, вырабленай у Беларусі, складзе звыш 7 млн долараў у год (22,6 млн рублёў па курсе Нацбанка на 27 кастрычніка 2016-га).

«Хацелі зрабіць найбуйнейшы хаб у Еўропе»: Вядомы распрацоўшчык анлайн-казіно таксама сыходзіць

Mcdonald's сышоў, а бізнес «адціснулі»

Аб сыходзе вядомай сеткі рэстаранаў хуткага харчавання «МакДональдс» стала вядома ў лістападзе 2022 года. Але ў адрозненне ад пералічаных вышэй кейсаў, кампанія «КСБ Віктары рэстараны», якая прадстаўляла міжнародную сетку Mcdonald's у Беларусі, працягнула працаваць. Спачатку там анансавалі пераход беларускай сеткі рэстаранаў пад крыло расійскай «Смачна — і кропка». Расійцы тады пацвердзілі, што «завяршаюць працэдуру перадачы выключных правоў па дамове франчайзінгу беларускай сеткі прадпрыемстваў хуткага абслугоўвання пад кіраваннем «КСБ Вікторыі рэстараны».

Але неўзабаве, мяркуючы з усяго пад ціскам чыноўнікаў і асабіста Лукашэнкі, перадумалі і сталі развівацца пад уласным брэндам. Ужо на наступны дзень пасля заявы аб развіцці сеткі расійцамі, работнікі беларускіх пунктаў грамадскага харчавання паведамілі, што зліцця можа не адбыцца.

Неўзабаве, каментуючы сыход «МакДональдс», Лукашэнка выказаўся: «Сышлі гаспадары — да пабачэння, мы вас не ведаем, вы нас ведаць не хочаце, з гэтага моманту прадпрыемства нацыяналізаванае» і назваў «Mcdonald's» «нашым прадпрыемствам». Аднак паводле даных на 2023 год, сеткай працягвала кіраваць «КСБ Віктары рэстараны», якая ў сваю чаргу належыць сінгапурскай «КСБ Віктары Ресторантс ПТЕ. ЛТД», звязанай з казахстанскім бізнесменам Кайратам Баранбаевым і дырэктарам беларускай сеткі Вікторыяй Данько.

Нядоўгі час рэстараны працавалі пад брэндам «Мы адкрытыя», а вясной 2023 года ў сеткі з'явілася новая назва Mak.by.

У канцы 2023-га і пачатку 2024-га гісторыя набыла новы паварот — чыноўнікі сталі ціснуць на ўладальнікаў з патрабаваннем прыпыніць дзейнасць. А Аляксандр Лукашэнка выхваліўся тым, як удалося ператварыць сетку ў беларускую. Хутчэй за ўсё, дзяржава канчаткова і практычна цалкам «адціснула» бізнес у інвестараў. На гэта паказвае ціск з боку ўрада, нягледзячы на тое, што фармальна кампанія яшчэ лічыцца ў дзяржрэгістрацыі як прыватная. У самой фірме сітуацыю ніяк не каментуюць.

H&M распрадала рэшткі і закрыла крамы

H&M Group была сярод кампаній, якія практычна адразу заявілі аб згортванні бізнесу ў Расіі і Беларусі ў адказ на ваенную агрэсію супраць Украіны. У Беларусі крамы брэнду прыпынілі дзейнасць на некалькі месяцаў, а потым адкрыліся для таго, каб распрадаць рэшткі тавару і канчаткова сысці з беларускага рынку.

Летась у адным з гандлёвых цэнтраў Мінска на месцы, дзе працавалі крамы шведскай кампаніі, адкрыўся расійскі пункт.

Як паведамлялі раней беларускія медыя, толькі на адкрыццё адной з крам брэнда ў Беларусі кампанія ў свой час інвеставала каля 100 млн долараў. На згортванне бізнесу ў дзвюх краінах было выдаткавана каля 176 млн долараў.