Дзярждэп: Расія выкарыстоўвае гвалт супраць украінцаў як інструмент вайны

Забойствы, згвалтаванні, выкраданні людзей і незаконная мабілізацыя на акупаваных тэрыторыях — усё гэта злачынствы, якія здзяйсняюцца Расіяй на акупаваных украінскіх тэрыторыях. Пра гэта гаворыцца ў штогадовай справаздачы Дзярждэпартамента ЗША аб сітуацыі з правамі чалавека ў свеце.

Сёлета ў прадмове да гэтага дакумента асаблівая ўвага нададзеная Украіне і Расіі. Значнае месца ў дакуменце таксама належыць ахопленым вайной рэгіёнам, у тым ліку Судану і Ізраілю.

«Ігнараванне і пагарда правамі чалавека з боку Крамля ў поўнай меры выяўляецца ў яго вайне супраць Украіны. Расійскія войскі выкарыстоўваюць гвалт супраць мірнага насельніцтва ў якасці наўмыснага інструмента вядзення вайны», — гаворыцца ў прадмове да дакладу.

Выкраданне дзяцей

У дакладзе, у прыватнасці, гаворыцца, што цывільнае насельніцтва, у тым ліку ўкраінскія дзеці, зазналі жудасны пераслед з боку расійскіх узброеных сіл і іншых расійскіх афіцыйных асобаў. «Дзясяткі тысяч украінскіх дзяцей» былі пераселеныя ў акупаваныя Расіяй часткі Украіны або дэпартаваныя ў Расію, у многіх выпадках адабраныя ў бацькоў або законных апекуноў і вымушаныя прыняць расійскае грамадзянства.

У перыяд з лютага 2022 года па ліпень 2023 года Расія «ўдачарыла» прыкладна 4,8 мільёна жыхароў Украіны, больш за 700 тысяч з якіх былі дзецьмі, гаворыцца ў паведамленні.

Даследаванне, праведзенае ў лютым Лабараторыяй гуманітарных даследаванняў Ельскай школы грамадскай аховы здароўя, паказала, што федэральны ўрад Расіі сістэматычна перамяшчаў не менш за 6000 дзяцей у сетку ўстановаў для перавыхавання і ўсынаўлення ў акупаваным Расіяй Крыме і ў самой Расіі.

У дакладзе Дзярждэпартамента спасылаюцца на звесткі Усходнеўкраінскай праваабарончай групы, якая паведаміла, што з сакавіка 2023 года расійскія акупацыйныя войскі ўсё часцей выкарыстоўваюць новы метад выкрадання ўкраінскіх дзяцей. Мясцовыя суды пазбавілі бацькоў правоў апекі «ў сувязі з немагчымасцю матэрыяльна ўтрымліваць дзяцей».

У дакладзе адзначаецца, што жыхары акупаваных тэрыторый сутыкнуліся з шырокімі фінансавымі праблемамі, паколькі Расія заблакіравала выплаты з Украіны, а расійскія працадаўцы не плацяць мясцовым заробкам.

Мабілізацыя на акупаванай тэрыторыі

Праваабаронцы выявілі шматлікія выпадкі, калі суды забіралі дзяцей з сем'яў, дзе мужчыны былі гвалтоўна мабілізаваныя ў расійскую армію, на падставе таго, што гэтыя сем'і не могуць забяспечыць сваіх дзяцей.

У дакладзе таксама паведамляецца пра гвалтоўную мабілізацыю на акупаваных украінскіх тэрыторыях. Падкрэсліваецца, што расійскія ўлады мабілізавалі ў шэрагі ўзброеных сіл непрапарцыйна вялікую колькасць прадстаўнікоў нярускіх этнічных груп для ўдзелу ў вайне супраць Украіны.

У прыватнасці, на 30 верасня 2023 года Крымскататарскі рэсурсны цэнтр падлічыў, што з пачатку 2014 года ў расійскую армію было прызвана больш за 60 тысяч крымчан. У дачыненні да тых, хто адмаўляецца ад службы, узбуджаюцца крымінальныя справы і адміністратыўныя правапарушэнні.

Маніторынгавая місія ААН па правах чалавека ва Украіне падкрэслівае, што прызыў людзей на акупаваных тэрыторыях з'яўляецца сур'ёзным парушэннем артыкула 147 Жэнеўскай канвенцыі аб абароне ахвяр вайны.

Пераслед журналістаў ва Украіне

У дакладзе Дзярждэпартамента ЗША таксама адзначаюцца значныя праблемы з правамі чалавека ва ўкраінскім урадзе, «хоць іх нельга параўнаць з маштабам парушэнняў з боку Расіі».

Некаторыя з гэтых праблем вынікаюць з ваеннага становішча, якое па-ранейшаму абмяжоўвае дэмакратычныя свабоды, уключаючы свабоду перамяшчэння, свабоду прэсы, свабоду мірных сходаў і прававую абарону, гаворыцца ў дакладзе.

Асабліва падкрэсліваецца праблема пераследу журналістаў. Згадваюцца выпадкі, калі супрацоўнікі СБУ пагражалі журналістам прызывам у войска ў якасці помсты за рэпартажы з крытыкай улады.

Таксама ў дакуменце ўрада ЗША ёсць гісторыя, калі СБУ сачыла за незалежнымі следчымі Bihus.info і The Kyiv Independent.

Розніца паміж правамі чалавека ва Украіне і Ізраілі

«Пры зборы інфармацыі... мы выкарыстоўвалі шэраг надзейных, заснаваных на фактах крыніц, у тым ліку справаздачы дзяржаўных устаноў, няўрадавых арганізацый і СМІ», — заявіў дзяржсакратар Энтані Блінкен на прэс-канферэнцыі.

Журналісты пацікавіліся ў Блінкена, ці старанна Дзярждэпартамент расследуе парушэнні правоў чалавека ў сектары Газа, як гэта было ў выпадку Украіны.

«Кожная сітуацыя ў кожнай краіне адрозніваецца. Напрыклад, ва Украіне, дзе мы прымалі пэўныя рашэнні, сітуацыя зусім іншая, чым у Газе. Па-першае, самі ўкраінцы ні ў якім разе не былі легітымнай мішэнню (для Расіі. — Рэд.), якім ёсць, як вядома, ХАМАС (для Ізраілю) у Газе. Украінцы таксама не прыкрываліся мірнымі жыхарамі, якія хаваліся ў жылых дамах, мячэцях, шпіталях», — сказаў Блінкен.

Акрамя таго, у выпадку з Украінай, калі расійскія войскі адышлі з Бучы, «мы змаглі ўбачыць, свет вельмі ясна ўбачыў, што адбылося, і мы змаглі атрымаць доказы», ​​удакладніў дзяржсакратар ЗША.

Канфлікт паміж Ізраілем і групоўкай ХАМАС, па словах Блінкена, выклікае «глыбокую занепакоенасць правамі чалавека». Дзяржсакратар ЗША дадаў, што ЗША асудзілі тэрарыстычныя атакі ХАМАС на Ізраіль 7 кастрычніка, адначасова заклікаўшы Ізраіль мінімізаваць шкоду мірным жыхарам Палесціны ў адказ.