«Я хачу ў РФ жыць, але не пры гэтай уладзе». Як расійцы вяртаюцца дадому пасля ўцёкаў ад мабілізацыі
31 кастрычніка Уладзімір Пуцін вусна заявіў аб завяршэнні так званай «частковай мабілізацыі». Услед за гэтым у Расію паступова пацягнуліся людзі, якія раней вырашылі схавацца ад прызыву ў войска за мяжой. «Новая газета. Еўропа» пагаварыла з двума мужчынамі, якія вярнуліся ў РФ. Абодва не вераць абяцанням палітыкаў і асцерагаюцца «другой хвалі», але ўсё ж абодва — зноў у Расіі. Чаму?
«Не паеду зноў — пайду ў турму»
Аляксандр, 45 гадоў
— Я паляцеў у Душанбэ, сталіцу Таджыкістана, 12 кастрычніка. Я адтуль родам, але ў 90-х нам з сям'ёй давялося з'ехаць, таму што там вайна пачалася. Ад адной вайны з'ехалі да іншай, разумееце?
У Таджыкістане ў мяне знаёмыя, і я вырашыў паглядзець, як
там наогул справы ідуць. Паглядзеў — не вельмі спадабалася: даволі таталітарная
дзяржава, у якой таксама няма свабоды слова, кіруюць сілавікі — як і ў нас.
Там мяне людзі адразу папярэдзілі: «Лепш шмат не
балбатаць». Не дай бог лішняе слова сказаць, пост нейкі напісаць — можна знікнуць, і цябе не знойдуць. Гэта тычыцца як крытыкі ўлады ў краіне, так і
неўхвалення дзеянняў расійскіх улад. Там многія палітыку Уладзіміра Пуціна
падтрымліваюць. Многія глядзяць расійскія каналы. Напэўна, крытычнае мысленне ў
людзей адсутнічае. Але моўчкі можна жыць. Як, у прынцыпе, і ў Расіі.
Я працую з інжынернымі сістэмамі. У Таджыкістане атрымалася
папрацаваць па спецыяльнасці. Узровень жыцця ніжэйшы, чым у Маскве, а калі ўзяць
у цэлым па Расіі — прыкладна такі ж. За кваліфікаваную працу можна
атрымліваць $1000-1200, але гэта вельмі добрая зарплата. Сярэдні заробак — $100-200 долараў. Нармальную «двушку» можна зняць за 200$. За 100$ — аднапакаёвую кватэру ці пакой у прыватным сектары з нармальнымі ўмовамі. Да
расійцаў мясцовыя ў прынцыпе добра ставяцца. Зараз там адкрываюць прыватныя
школы з навучаннем на рускай. Многія вывучаюць рускую — з моўным бар'ерам вялікіх
праблем няма. Нават надпісы дублююцца на рускай.
Яны цэняць добрых спецыялістаў. Калі ты працаваў у Маскве, гэта своеасаблівы «знак якасці». Ва ўсялякім выпадку, гэта тычыцца сантэхнікі,
электрыкі і іншых складаных сістэм.
Я паехаў у Расію, бо паверыў уладам, што мабілізацыі
больш не будзе. Проста мне прыйшлося вярнуцца: ёсць неабходнасць вырашыць
сякія-такія справы. Я хачу ў Расіі жыць, але не пры гэтай уладзе, разумееце?
Мне вельмі балюча і крыўдна за тое, што адбываецца, за тое, што Украіну
бамбяць, там людзі, бедныя, паміраюць, гінуць. І нашы хлопцы, расійскія... Я
наогул гэтага не прымаю.
Не ведаю, ці паспею потым з'ехаць: кажуць, у снежні або пазней наогул усеагульную мабілізацыю абяцаюць. Ну, я хутчэй у турму пайду тады, людзей забіваць не буду.
Каб прыйсці да міру, усё павінна вярнуцца да меж 1991 года.
Каб у рамках гэтых меж усё засталося, як была дамова. І Расія павінна будзе
выплаціць рэпарацыі. Гэта для краіны велізарная ганьба, і гэта будзе надоўга.
«Дачка сказала: "Тата, едзь". А жонка была
супраць»
Рыгор, 35 гадоў
— Калі абвясцілі мабілізацыю, сябар прапанаваў узяць мяне з сабой на машыне ў Турцыю. Шлях ляжаў праз Уладзікаўказ. На двух блакпастах аддалі па пяць тысяч рублёў. Калі на трэцім запатрабавалі 30 тысяч, сябар адмовіўся ад ідэі ехаць на машыне: была яшчэ размова, што мяжу закрыюць, і ён пабаяўся, што на КПП страціць час, а машыну не выпусцяць. Вырашыў ляцець самалётам.
Я адправіўся да чаргі на Верхні Ларс адзін. Палову ручной
паклажы займалі прылады для рамонту камп'ютараў, смартфонаў, каб мець магчымасць
зарабіць рамонтам тэхнікі. За ноч прайшоў 17 км да расійскага КПП, з раніцы
выйшаў праз грузінскі прапускны пункт.
На раніцу, ужо знаходзячыся ў Грузіі, убачыў відэаролік
Валодзіна, які патрабаваў людзей, што перайшлі грузінскую мяжу, караць, бо яны
нібыта падпісвалі паперу, у якой было пазначана, што РФ — краіна-агрэсар, і што
Крым — украінскі. Не ведаю, з чаго ён гэта ўзяў, мне такую паперу ніхто
падпісваць не прапаноўваў. Але я не лічу Грузію бяспечнай краінай, таму вырашыў ехаць далей.
На 10 кастрычніка ў мяне быў набыты білет да Мексікі. Каб
перайсці там мяжу з ЗША і папрасіць палітычнага прытулку. Я не спрабаваў
уладкавацца ў Грузіі на працу, таму што ўвесь час траціў на пошук інфармацыі аб
перасячэнні меж паміж краінамі, але меў зносіны з іншымі, якія з'ехалі:
высветлілася, што падпрацаваць у Грузіі рэальна — рознарабочым прапаноўвалі
каля 1000 рублёў у дзень. Больш высокую зарплату знайсці складаней. Таварыш
уладкаваўся ў бар украінскі, у сувязі з тым, што сярод наведвальнікаў — адны
экспаты, ва ўстанове вялікі сярэдні чэк, і, адпаведна, зарплата персаналу
вышэй. У яго выходзіла дзесьці 2500 рублёў за змену. Мне распавядалі, што людзі
працуюць за 20-25 тысяч рублёў.
Я жыў у шэлтары, разам з 12 ці 13 людзьмі. Амаль палова
працу сабе знайшла. Хтосьці рушыў далей, а хтосьці пытаўся ў мяне, як я
дабраўся, ці ёсць праблемы.
Пытаюцца не проста так: я пражыў у Тбілісі крыху больш за
месяц. 7 кастрычніка выйшаў «павіншаваць» Пуціна з днём нараджэння.
Прыйшоў з плакатам, устаў адзін. Непадалёк былі дзве групы актывістаў, адна з
якіх выступала супраць прыезду рускіх у краіну. У мяне тады здарылася праблема
з мясцовай паліцыяй — адна з актывістак, супрацоўніца мясцовага СМІ, пагаварыла з
паліцыянтамі на грузінскай, і яны адсталі.
Пазней ад суайчыннікаў даведаўся, што частка з іх не выходзіць на пратэсты ў Грузіі, бо баяцца, што, калі яны захочуць часова пакінуць краіну, назад іх не пусцяць, а ў самой Расіі пачнуцца праблемы праз мітынгі ў іншай краіне.
У той жа час тая самая грузінская журналістка сказала, што
іх здзіўляе маўчанне рускіх: прыехаўшы ў Грузію, яны не ідуць на мітынгі, хоць
гэта і дазволена. І яны, актывісты, «менавіта супраць тых, хто прыязджае сюды
нават не турыстамі, а ўцякаючы ад сваёй улады на час, але потым
вяртаюцца».
Я жыў у шэлтары, да нас прыходзілі журналісты. Даў інтэрв'ю
для СМІ Германіі, ЗША, Польшчы і мясцовым, грузінскім. Быў маральна напружаны
момант, у мяне ўся радня па мамінай лініі ва Украіне — тое, што адбываецца,
вельмі закранае мяне. Цяпер баюся, што будуць праблемы: адна з публікацый
набрала пад два мільёны праглядаў.
Тут, у Расіі, у мяне жонка і трое дзяцей. Жонка не хоча
з'язджаць. Я вырашыў, што няма сэнсу ехаць у ЗША, калі я там буду адзін. Калі
зразумеў, што родныя не прыедуць, падумаў, што трэба вяртацца. Пры гэтым дзеці
хочуць з'ехаць. Яны хоць і маленькія, разумеюць усю сітуацыю. Калі вырашаў,
з'язджаць ці не, дачка падышла і сказала: «Тата, едзь». Ну, а жонка была
супраць, як я ўжо цяпер разумею. Але яна маўчала, нічога не казала.
Інтэрв'ю маё, не памятаю, у якой газеце... У сям'і ў мяне з-за
гэтага праблемы пачаліся. Жонка першапачаткова сказала: «Не вяртайся, я ўсё ж
такі перажываю: можа быць, не мабілізуюць, але за словы спытаюць». І
некаторыя сябры ўспрынялі сказанае адмоўна. Мяне «занадта рускія
людзі» знайшлі ў «ВКонтакте», пачалі пісаць непрыемныя рэчы.
Адвакат таксама сказала, што не рэкамендуе мне вяртацца.
Я вырашыў у такой сітуацыі, калі ў нас могуць быць прылёты
ракет, быць побач з сям'ёй, каб разумець, што магу ім тут чымсьці дапамагчы.
Мне па «ваенніку» — калі па законе разглядаць — мабілізацыя не
страшная была б. Але ўлічваючы, як яна праходзіла, правільна паступіў,
з'ехаўшы на некаторы час з Расіі. Хоць можна было і пераседзець у кватэры,
нікому не адкрываючы дзверы.
Ніхто не можа сказаць, ці будзе другая хваля мабілізацыі.
Усё будзе залежаць ад сітуацыі на фронце. Але, чытаючы навіны, я разумею, што
людзей пакуль хапае, не хапае забеспячэння.
Верагоднасць закрыцця меж ёсць. Пры паўторным аб'яўленні
мабілізацыі ехаць я нікуды не буду. Буду заставацца з сям'ёй, каб, калі будзе
адбывацца нейкі поўны хаос, паспрабаваць іх абараніць, выратаваць.
Трэба прыйсці да міру, але я не ведаю, як яго дасягнуць.
Маіх дзяцей у школе вучаць, што вайна — гэта дрэнна. Яны прыходзяць дадому і
перадаюць, што аднакласнікі сказалі, нібыта Украіна напала на Расію. Кажу ім: «Не спрачайцеся. Вы ж ведаеце праўду».