«Мы ўсіх вернем дадому, але на гэта спатрэбіцца час»
Паўтара года ідзе гарачая фаза вайны Расіі супраць Украіны, і ўвесь гэты час многія ўкраінскія жанчыны шукаюць сваіх мужоў і дзяцей, якія зніклі без вестак, — у спадзеве, што яны жывыя.
Фота мае ілюстрацыйны характар. Крыніца: unian.net
«Тут расійцы дапытвалі нашых хлопцаў. Тут яны елі, там хадзілі ў прыбіральню – усё адбывалася тут», – кажа Ганна Муштакова, стоячы ў кацельні мясцовага ліцейнага цэха ў Дымеры, невялікім мястэчку, які знаходзіцца ў 46 км на поўнач ад Кіева.
«Сведкі пацвердзілі, што яны стралялі ў столь, каб запалохаць нашых хлопцаў», – расказвае яна, паказваючы на спярэшчаную выбоінамі сцяну кацельні ліцейнага цэха.
Ганна Муштакова гаворыць, што не бачыла свайго мужа Івана з другога дня ўварвання расійскіх войскаў. Арышты пачаліся праз дзень пасля таго, як расійцы занялі Дымер, піша прэс-служба ААН.
«Яны ўвайшлі ў горад 25 лютага і ўжо на наступны дзень пачалі хапаць людзей», — успамінае Ганна.
Апошні раз яна бачыла Івана перад тым, як ён вырашыў адвезці свайго брата ў суседнюю вёску.
«Нікуды не хадзі, там вайна», — сказала яна яму, але ён усё роўна пайшоў.
Глядзіце таксама
Ганна з мужам жылі на ўскрайку Дымера. Яна ездзіла ў цэнтр горада кожныя два-тры дні, адчайна спрабуючы даведацца, што здарылася з яе мужам.
«На КПП мяне абшукалі, але што яны маглі знайсці? — кажа Ганна. — Я хадзіла па ваколіцы, пыталася суседзяў, вешала запіскі на дзверы, але ўсё безвынікова. Суседзі нічога не бачылі».
Муштакова згадвае, што на пачатку красавіка, у дзень вызвалення раёна ўкраінскімі войскамі, усе кінуліся ў ліцейны цэх, ператвораны расійцамі ў імправізаваную турму, у пошуках інфармацыі пра тое, што здарылася з іх блізкімі.
Падчас нядаўняй сустрэчы з прадстаўнікамі місіі ААН па назіранні за сітуацыяй з правамі чалавека ва Украіне, якая адбылася ў чэрвені, Муштакова і яшчэ дзве мясцовыя жыхаркі расказалі, што пазней знайшлі дакументы і пасведчанні асобы сваіх мужчын у сейфе ліцейнага цэха, які расійцы пакінулі некранутым, ратуючыся ад надыходзячых украінскіх войскаў.
Місія ААН ажыццяўляе маніторынг і публічнае асвятленне сітуацыі з правамі чалавека ў краіне з мэтай узмацнення абароны людзей, пашырэння доступу да правасуддзя і прыцягнення да адказнасці вінаватых у парушэннях. Прадстаўнікі місіі сустракаюцца з ахвярамі і сведкамі парушэнняў правоў чалавека і дакументуюць факты парушэнняў.
Паводле слоў жанчын, яны шукалі падказкі ў надпісах, надрапаных на карычнева-шэрай бетоннай сцяне часовага памяшкання для ўтрымання зняволеных. Калі праз 15 месяцаў назіральнікі ААН наведалі гэты закінуты цэх, надпісы ўсё яшчэ былі бачныя.
«10 чалавек вывелі, цяпер нас 28», — абвяшчае радок, выдрапаны на сцяне, магчыма, вострым каменем.
Жыхарка Дымера Вольга Манухіна, 43-гадовая маці траіх дзяцей, чые муж і сын былі захопленыя расійскімі салдатамі больш за 15 месяцаў таму, пазнала почырк свайго мужа.
«У ніжнім куце быў надпіс, напісаны маім мужам, што яны там былі. Прозвішчы, адрасы, нумары тэлефонаў – на выпадак, калі хтосьці ўбачыць гэта і зможа паведаміць мне, што яны тут, што яны жывыя», — сказала яна.
Глядзіце таксама
Паводле даных ААН, цягам некалькіх дзён пасля акупацыі часткі Усходняй Украіны расійскія войскі затрымалі вялікую колькасьць цывільных асоб. Місія ААН апытала 1136 чалавек. У дакладзе місіі гаворыцца, што за першыя 15 месяцаў пасля ўварвання Расіі ва Украіну было зафіксавана больш за 900 выпадкаў адвольнага затрымання грамадзянскіх асоб, уключаючы дзяцей і пажылых людзей.
У большасці выпадкаў вінаватымі у такіх злачынствах былі вайскоўцы Расійскай Федэрацыі. Затрыманыя часта падвяргаліся катаванням і жорсткаму абыходжанню, некаторыя з іх былі пакараныя.
Паводле слоў мясцовых жыхароў, толькі ў адным Дымеры з насельніцтвам 5,5 тысяч чалавек расійскія вайскоўцы затрымалі 44 чалавекі розных узростаў.
Для Муштаковай першая рэальная зачэпка прыйшла з сацыяльных сетак — ад чалавека, які быў затрыманы разам з яе мужам. Яна даведалася, што Іван быў захоплены на расійскім блокпосце.
«Яго без тлумачэння прычын павалілі на зямлю, збілі і змясцілі ў ангар на сем дзён. Затым яго яшчэ на сем дзён перавялі ў іншы ангар. Пасля гэтага яго вывелі», — кажа яна.
Паводле слоў Манухінай, яе 20-гадовы сын Даніла працаваў на тым самым ліцейным заводзе, які пасля стаў для яго турмой.
«Яны прыйшлі і забралі майго мужа і сына, – кажа яна, сціскаючы ў руках фотаздымак сваіх зніклых мужчын. — Ім не спадабалася тэкставае паведамленне, якое яны знайшлі ў тэлефоне сына. Іх было сямёра. Шасцёра засталіся з сынам на вуліцы, а яшчэ адзін зайшоў з мужам у дом. Ён агледзеў дом, праверыў усе тэлефоны, а тыя, хто стаяў звонку, прымусілі маё дзіця распрануцца, каб праверыць, ці ёсць у яго татуіроўкі».
«Мы забіраем і бацьку, і сына для допыту», – абвясціў расійскі вайсковец.
Пасля больш чым 15 месяцаў пакутлівага чакання жанчыны з Дымера да гэтага часу не ведаюць, дзе ўтрымліваюцца іх блізкія і як з імі абыходзяцца. Паводле чутак, іх блізкіх вывезлі спачатку ў Беларусь, а затым размеркавалі па розных турмах у Расіі.
Паводле слоў жанчын, яны паведамілі пра знікненне мужчын украінскім уладам адразу ж пасля таго, як украінскія войскі аднавілі кантроль над тэрыторыяй. Тыя папрасілі іх набрацца цярпення.
Глядзіце таксама
Большасць жыхарак Дымера атрымлівалі лісты ад сваіх блізкіх праз Нацыянальнае інфармацыйнае бюро Украіны, але з гэтых лістоў складана было зразумець, як насамрэч ідуць справы ў затрыманых, не кажучы ўжо пра тое, дзе яны знаходзяцца. Паводле слоў Манухінай, адзіны ліст, які яна атрымала ад свайго мужа, утрымліваў скупое апісанне распарадку дня ў турме і ўмоў утрымання.
Нядаўна ў горад прыязджала высокапастаўленая чыноўніца з Кіева, згадвае адна з жанчын. Яна спытала, як у іх справы. Узяўшы яе за руку, Вольга расказала, што справы дрэнныя і што яе сын знаходзіцца ў палоне.
«Мы ўсіх вернем дадому, але на гэта спатрэбіцца час», – паабяцала госця.