Рэпетыцыя Вялікай вайны. 10 гадоў таму пачалася вайна на Данбасе
Як развіваліся падзеі і што яны распавядаюць нам пра перспектывы сёлетняй вайны?
Украінскія войскі стрымліваюць наступ прарасійскіх баевікоў на Дэбальцава, 2015. Фота AFP
12 красавіка 2014 года ўзброены атрад пад камандаваннем экс-палкоўніка ФСБ Гіркіна-Стралкова захапіў Славянск. Праз два дні, 14 красавіка, выканаўца абавязкаў прэзідэнта Украіны Аляксандр Турчынаў аб'явіў пра пачатак антытэрарыстычнай аперацыі (АТА), нагадвае «Политика страны».
Гэтаму папярэднічала анэксія Крыма, падзеі так званай «рускай вясны» на паўднёвым усходзе Украіны, стварэнне ў Данецку 7 красавіка «ДНР». Аднак ні адна з гэтых падзей не суправаджалася баявымі дзеяннямі, хаця зброя ў ход ужо пускалася. Рэальныя баі пачаліся менавіта са Славянска, калі туды прыйшоў Гіркін.
Як узгадвалі потым удзельнікі падзей, гэты рэйд быў узаемазвязаны з абвяшчэннем «ДНР», ён з'яўляўся часткай агульнага плана арганізацыі «паўстання» на ўсходзе Украіны (працэс гэты тады курыраваў расійскі «праваслаўны алігарх» Канстанцін Малафееў).
Вайна на Данбасе стала свайго роду рэпетыцыяй сёлетняй вялікай вайны. Прычым, што характэрна, пайшлі яны амаль па адным і тым жа сцэнары.
І ў тым, і ў іншым выпадку расійцы пачалі дзейнічаць авантурна, не разлічыўшы ні ўласныя сілы, ні сілу супраціву Украіны.
Глядзіце таксама
Аднак на першым этапе, за кошт эфекту нечаканасці, яны мелі поспех. У красавіку-маі 2014 года «ЛДНР» змаглі ўсталяваць кантроль над найбуйнейшымі гарадамі Данбаса. Таксама як і ў пачатку ўварвання ў 2022 годзе расіяне змаглі захапіць значныя тэрыторыі.
Але ўжо ў траўні 2014 года супраціў украінскіх войскаў узмацніўся і стала зразумела, што наспявае паўнавартасная вайна, у якой сепаратысцкія фармаванні не здолелі б супрацьстаяць УСУ, а ў Крамлі наўпрост умешвацца сіламі расійскага войска гатовыя не былі (калі б супраць РФ тады былі б уведзеныя тыя ж санкцыі, што і зараз, то расійская эканоміка была б знішчана).
І ў чэрвені 2014 года было заключана перамір'е, Парашэнка ўпершыню сустрэўся з Пуціным у «Нармандскім фармаце», пачаліся перамовы аб нейкай форме аўтаноміі для Данбаса. Тады абмяркоўваліся пагадненні накшталт мінскіх, якія будуць заключаныя пазней. Аднак Парашэнка, пасля некаторых ваганняў, вырашыў пайсці іншым шляхам — не згаджацца на кампрамісы, а пачаць з 1 ліпеня маштабнае наступленне з мэтай поўнага разгрому «ЛДНР». ЗША рашэнне падтрымалі.
Гэтак жа і ў сакавіку 2022 года ў Крамлі ўбачылі, што першапачатковы план не спрацаваў, а таму вырашылі хутка выйсці з вайны, прапанаваўшы Украіне мір паводле «стамбульскіх пагадненняў». Але Зяленскі ад прапановы адмовіўся, разлічваючы на поўны вайсковы разгром РФ. І ЗША з Брытаніяй яго падтрымалі (а, па адной з версіяў, і самі настойвалі на такім варыянце).
У ліпені 2014 года УСУ дасягнулі сур'ёзных поспехаў. Былі вызваленыя вялікія тэрыторыі. Аднак гэтым разам ужо Парашэнка недаацаніў сілу супраціву суперніка. А галоўнае — гатоўнасць РФ няхай абмежавана, але ўмяшацца ў вайну. Па выніку, ужо да 10-х дзён жніўня ўкраінскі наступ, акрамя некаторых участкаў, быў спынены, УСУ пацярпелі паражэнне ў прыгранічнай бітве («Ізварынскі кацёл»), а потым, пасля ўводу «абмежаванага кантынгенту» расейскіх войскаў, здарыўся Ілавайск. Пасля гэтага Парашэнка пагадзіўся падпісаць Мінскія пагадненні.
Увосень 2022 года УСУ дабіліся вялікіх поспехаў у Херсонскай і Харкаўскай абласцях. А летам 2023 года пайшлі ў маштабнае наступленне на поўдні Украіны з мэтай перарэзаць сухапутны калідор у Крым, але недаацанілі суперніка. Наступленне было адбіта, а затым УСУ самі былі вымушаныя адыходзіць, страціўшы Аўдзееўку.
І цяпер, калі працягваць аналогію, сітуацыя знаходзіцца як бы ў сярэдзіне жніўня 2014 года: калі «ізварынскі кацёл» (няўдача контрнаступу ў 2023 годзе, Аўдзееўка ў 2024 годзе) ужо быў, але новага «Ілавайска» (стратэгічнай паразы) з наступнымі новымі. мінскімі пагадненнямі» яшчэ не здарылася. І не факт, што здарыцца, канешне.
Таму што сітуацыя ўсё ж такі вельмі розная — і паводле маштабу вайны, і па ступені ўцягнутасці вядучых сусветных сіл. А таму і выніковы сцэнар можа быць зусім іншы, чым у 2014 годзе.