Украінскі гісторык: Трэба мець план на выпадак смерці Лукашэнкі і Пуціна

Гісторык Аляксандр Алфёраў да вайны вывучаў гісторыю Украіны часоў Германшчыны, а цяпер ваюе з Расіяй. Ён адзначае, што украінцы, паводле культуры — адна з самых мілітарызаваных краінаў свету.

Навуковы супрацоўнік Інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Украіны Аляксандр Алфёраў раней шмат часу праводзіў у архівах, вывучаў дакументы. Таксама гісторык супрацоўнічаў з палком «Азоў», у 2014–2015 гадах быў кіраўніком іх прэс-службы.

Да 24 лютага 2022 года ён з калегамі пераклаў тры тысячы старонак дзённіка Піліпа Орліка з польскай, часам французскай і лацінскай моў на ўкраінскую. На жаль, поўнамаштабная вайна прыпыніла гэтую працу.

Цяпер Алфёраў — афіцэр Узброеных Сіл, адказны за матывацыю асабовага складу 3-й дэсантна-штурмавой брыгады.

Гісторык фанатычна ставіцца да перыяду казацтва, можа гадзінамі распавядаць пра палітыку і эканоміку Войска Запарожскага, цытаваць Івана Мазепу.

У інтэрвію «Украінскай праўдзе» Аляксандр Алфёраў распавядае пра тое, як цяжкае геаграфічнае становішча Украіны паўплывала на ўкраінскі народ. Гісторык таксама развенчвае расійскія наратывы пра ўкраінскую гісторыю і параўноўвае Уладзіміра Пуціна з Кацярынай II. Прапануем урыўкі з размовы.

«Паводле нашай культуры мы — адна з самых мілітарызаваных краінаў свету»

— Раней вы шмат часу праводзілі ў архівах , каб знайсці новыя гістарычныя факты пра Украіну. Цяпер вы афіцэр Узброеных сіл Украіны. Якія задачы выконваеце?

— У мае абавязкі ўваходзіць падтрымка і кантроль матывацыі персаналу.

Так, уласна, і называлі харунжую службу ў палку «Азоў». Адным словам, зараз я на такой кепскай працы.

Наша задача якраз тлумачыць каштоўнасці, матывацыі, культурныя рэчы, братэрства. 

Так што калі ўспомніць «Азоўсталь» і азоўцаў , то гэтыя байцы былі не толькі суперпрафесійна падрыхтаваныя, але пры гэтым мелі ў галаве тое, што дазваляла ім трымаць не толькі зброю, але і сілы, каб перажыць тыя падзеі. 

Гэта маральная ўстойлівасць, якая вельмі патрэбна асабістаму складу ў цэлым.

— Ці змяніла гэтая поўнамаштабная вайна ваша разуменне, магчыма, нейкіх гістарычных падзей? 

— Я добра ведаў, хто такія рускія. Але я да канца не верыў, што могуць быць пагромы, не мог уявіць, як можна знішчыць, напрыклад, Батурын.

Я, як гісторык, ведаў пра гэтыя падзеі, але не бачыў гэтага ў жыцці. Але цяпер я зразумеў гэта для сябе чыста на эмацыйным узроўні.

— У адным з інтэрв’ю вы сказалі: «Для дзяржавы няма горшага геаграфічнага становішча, чым Украіна». Ці можаце вы патлумачыць сваё выказванне?

— Калісьці гетман Іван Мазепа сказаў: «Ой, гора той чайцы, нябога, што звіла гняздо пры бітай дарозе». І я б крыху перафразаваў: «Горе тій чайці, небозі, що на битій дорозі, на шляху». 

А цяпер паглядзім на тэрыторыю Украіны. Украіна — еўрапейская краіна. Не таму, што так гавораць у парламенце ці з трыбуны Адміністрацыі прэзідэнта. А таму, што мы частка еўрапейскай культуры. 

На ўсход ад нас, за плотам нашага былога прэм'ера, зараджаецца іншая цывілізацыя — еўра-азіяцкая. На поўдзень ад нас ісламская цывілізацыя. То-бок з двух бакоў нас атачаюць розныя цывілізацыі. 

Другі момант: давайце паглядзім на тое, што нашу краіну падзяляе велізарная водная артэрыя — Днепр. У Еўропе на адным беразе была б адна дзяржава, а на другім — другая. Умоўна кажучы: Францыя і Германія. Бо гэта натуральная мяжа. Тысячу гадоў таму — як кантраляваць другі бераг Дняпра без мабільных тэлефонаў, без мастоў? І нейкім чынам людзі кантралявалі сітуацыю і палітычна, і эканамічна. 

Таксама горы звычайна з'яўляюцца натуральнай мяжой паміж дзяржавамі. Чамусьці нашы продкі не проста хадзілі ў Карпаты, а пераходзілі Карпаты. 

Таму наша зямля гадуе ваенізаваных людзей. 

Далей стэп на поўдні пачынаецца ў Кітаі за многія тысячы кіламетраў. І гэты стэп быў да нас варотамі. А калі нейкі качэўнік ідзе кудысьці ў стэп Манголіі, то, аказваецца, клін пад намі. 

Нашы продкі жылі з гэтым стэпам тысячы і тысячы гадоў, ён пастаянна прыносіў нам ворага з іншымі каштоўнасцямі. Але ў той жа час стэп даў нам шматграннасць. Гэтая ўніверсальнасць дазволіла вам узяць рэчы і зрабіць іх сваімі. 

Напрыклад, мы чамусьці гаворым пра тое, што казакі сабраліся на Майдане, а не на плошчы. Майдан — гэта турэцкае слова, якое азначае круг. Таму што на плошчы гэта ў горадзе, а не ў лесе. Мы шмат пазычаем, і гэтыя запазычанні зрабілі нас унікальным народам. 

Таму гэтая самая нязручная зона на еўрапейскім кантыненце дала нам велізарную колькасць бонусаў.

— Адпаведна, геаграфія вымушае нас быць ваеннай краінай?

— Дык вось. Мы адна з самых мілітарысцкіх краін у свеце з пункту гледжання нашай культуры. 

І гэтая вайсковая культура ў нас з дзяцінства, яна тут (паказвае на сэрца — Рэд.). 

Бо ваш вораг можа з'явіцца тут літаральна апоўдні. А трэба схавацца, хутчэй дабрацца да хаты, далажыць. Вось адкуль гэта. 

У адрозненне ад іншых краін, тут мы маем імгненнасць нападу, таму што стэп падводзіць ворага маментальна. 

А калі мы гаворым, што некалькі бабуль у вёсцы сядзяць пад акном і аб нечым размаўляюць, яны кажуць: «Галя выйшла з хаты з тэлефонам і з кімсьці там размаўляла, а Мікола прыйшоў з нейкім гарадскім, яны глядзелі на калодзеж». Гэта выглядае як плёткі. Але па сутнасці, гэта збор інфармацыі, фіксацыя падзей. 

Бо калі вы бачылі незнаёмца на сваёй тэрыторыі гадоў 300-500 таму, навошта ён прыйшоў? Навошта камусьці ўтойваць нейкую інфармацыю? Можа, гэта вораг?

Гэтыя традыцыі захоўваюцца, так мы і жывём.

«Пуціна не будзе, будзе іншы Пуцін з прозвішчам Хуцін, Муцін, Буцін»

— Прабачце за такую недарэчнасць, але некалькі пытанняў пра расійскага дыктатара Уладзіміра Пуціна. Пуцін даволі часта параўноўвае сябе з Пятром I. Што гэта значыць і чаму ён гэта робіць?

— У Пуціна вялікі комплекс знаходжання ў гістарычнай капсуле Расійскай імперыі. У свой час Пётр I хацеў быць падобным да Аляксандра Неўскага, і нават дзень нараджэння Неўскага перанеслі на дзень нараджэння Пятра I. 

Пуцін таксама паспрабаваў параўнаць сябе з Аляксандрам Неўскім. Не атрымалася. Тады ён звязаў сябе са Сталіным. 

Я быў у шоку, калі ў 2008 годзе ўпершыню, у свядомым узросце, трапіў у Маскву і прайшоўся па кнігарнях. У розных выданнях на паліцах я бачыў творы Сталіна. Я падумаў: «Якога чорта?».

Тады ў Расіі склаўся культ Сталіна. Пуцін пачаў асацыяваць сябе з ім і актыўна раскручваць гэты міф напярэдадні поўнамаштабнай вайны. Відавочна, што еўрапейцы сказалі Пуціну: «Слухай, Валодзя, ад Сталіна дрэнна пахне, ён забойца», — і ён пераходзіць на Пятра I. 

Але з Пятром не атрымліваецца, бо Пуцін не робіць рэформаў. Ён прабівае зброяй вакно ў Еўропу. 

Насамрэч, Пуцін мог нацэліцца на Кацярыну II.

— Навошта?

— Таму што Кацярына ІІ, помнік якой нядаўна знялі ў Адэсе, — гэта жанчына, якая забіла мужа, каб прыйсці да ўлады. Ельцына прыбралі? Ліквідавалі. 

Кацярына нас знішчыла: Запарожская Сеч, прыгон, украінская культура. 

А тут пастаянная змена гісторыі. То-бок, для Пуціна Кацярына ІІ — куды больш блізкі прататып.

— Смерць Пуціна роўная распаду імперыі?

— Зусім не. Для нас гэта будзе вельмі круты варыянт — раптоўная смерць Пуціна. Гэта дасць нам некалькі дзён. Спадзяюся, у нашай дзяржавы ёсць план на гэтыя некалькі дзён. 

У нас павінен быць план на выпадак смерці Лукашэнкі, Пуціна, Кадырава. 

Смерць Пуціна фактычна дасць некалькі дзён, каб рацыянальна выкарыстаць гэтую сітуацыю. 

Пуціна падтрымлівае велізарная колькасць расійскага насельніцтва. Пуцін — гэта не што іншае, як тое, што яны хочуць бачыць. Не будзе Пуціна, будзе іншы Пуцін з прозвішчам Хуцін, Муцін, Буцін. Хто заўгодна! Яны хочуць гэтага. 

І мы павінны разумець гэта цвяроза. 

«Русь — сярэднявечная ўкраінская дзяржава. Уладзімір Вялікі — украінец»

— Ваша цытата: «Мы доўгі час пісалі гісторыю пераможаных, дзе ўкраінцы — нацыя-ахвяра. І па інерцыі працягваем гэта рабіць і сёння. Больш за тое, нават навучыліся святкаваць свае паразы». Як мы пішам нашу гісторыю сёння?

— Дрэнна пішам (робіць паўзу). На жаль, нас, як на лодцы, кідае з боку на бок. 

Мы былі пад уплывам камуністаў, дзе нехта пісаў гісторыю за мяжой. Цяпер нас кінулі ў іншы бок, і мы пачынаем пераглядаць гісторыю: ці была яна такой, як напісана раней? 

«У Святаслава Храбрага не было аселядца, а 2 косы над вушамі». Ну, трэба яшчэ раз паглядзець: не тое, не тое. 

Трэба браць сярэдзіну і ісці. У той жа час, вы павінны быць адважнымі. Трэба сказаць: Русь — сярэднявечная ўкраінская дзяржава. Уладзімір Вялікі — украінец. 

— Хто, на ваш погляд, самая недаацэненая фігура ў гісторыі Украіны?

— Я б паглядзеў на постаці ўкраінскіх гетманаў. Я б звярнуў увагу на караля Русі Яраполка Ізяслававіча. Безумоўна, трэба глядзець на постаці Х стагоддзя, пераацэньваць княжацкі род. Гэта значыць, ёсць над чым працаваць. Дзякуй Богу, цяпер усё выраўноўваецца.

Раман Кравец, Назарый Мазілюк (фота, відэа) — УП