Саша Філіпенка: Сілавікам няма месца ў будучыні
Пісьменнік Саша Філіпенка ў сваім інтэрв'ю расказаў, як ставяцца сёння да Беларусі ў Еўропе і чаму важна правільна правесці трыбуналы.
Саша Філіпенка. Фота з архіва пісьменніка
— Перамога Украіны ў гэтай вайне для мяне бачыцца адзіным спосабам усё калісьці разруліць. Я не бачу зараз аніякіх іншых рашэнняў для Расіі, акрамя поўнай безумоўнай паразы ў гэтай вайне, — адзначыў Саша Філіпенка ў інтэрв'ю на канале «Хадаркоўскі Live». — І рэжым Лукашэнкі, думаю, скончыцца ў тую ж хвіліну.
Іншая справа, што па Лукашэнку мы зможам зразумець, ці сапраўды скончыўся рэжым у Расіі.
Таму што Лукашэнка будзе першым чалавекам, які пераабуецца і скажа: «Глядзіце, я зрабіў усё, каб з боку Беларусі не ўвайшлі войскі». Ён стане такім «дэмакратам», і гэта будзе галоўны градуснік, па якім можна будзе зразумець, ці сапраўды разбурылася Расія, ці не.
Пісьменнік з шкадаваннем канстатуе тое, што на фоне вайны беларуская тэма сыходзіць з міжнароднай позвы, і бачыць сваёй місіяй усё, каб выправіць гэта.
— Сёння цалкам дакладна на Захадзе забыліся пра беларусаў. Я назіраю і за тым, як пад грузам вайны цяпер некаторыя беларусы становяцца больш украінцамі, чым беларусамі.
Швейцарская журналістка сказала мне: якое права вы маеце цяпер гаварыць пра Беларусь, калі ідзе вайна ва Украіне? Але тое, што пачалася вайна ва Украіне, што ёсць гэты жах і катастрофа, што я ўсяляк павінен дапамагаць украінцам, для мяне не адмяняе таго, што ў Беларусі нічога не вырашылася.
Нямецкі журналіст мяне амаль павіншаваў з тым, што «ну, у вас усё больш-менш нармалізавалася ў краіне». Я быў у шоку!
Паколькі мне пашчасціла і ў мяне ёсць голас у еўрапейскай прэсе, я магу ў любой газеце Еўропы напісаць калонку, і яна выйдзе, то мая місія роўна ў тым, каб працягваць расказваць, што Беларусь нікуды не знікла.
Я выступаю і паўсюль кажу пра Беларусь. Што яе нельга здаваць. Таму што калі пачынаецца абмеркаванне таго, што Расія, хутчэй за ўсё, прайграе, ад еўрапейскіх дыпламатаў, з якімі я размаўляю, чую адну і тую ж мантру: мы не можам даць Пуціну ні прайграць, ні выйграць, таму што і адно, і другое прывядзе да глабальнай катастрофы і нам трэба будзе, напэўна, раздаць яму нейкія трафеі.
Маўляў, Украіну ён не атрымае, але ёсць Беларусь, якую можна здаць з трыбухамі, каб Пуцін мог сказаць: «Глядзіце, затое ў нас...».
І тады я нагадваю, што гэта тыя выдатныя беларусы, у якіх вы ўсе былі закаханыя і захапляліся імі. А 24 лютага па пстрычцы пальцаў яны ў вашым разуменні сталі суагрэсарамі.
Філіпенка адзначыў, што да тэмы трыбуналу над сучаснымі дыктатарамі ён падыходзіць не проста як грамадзянін або пісьменнік, а як чалавек, які вывучыў мноства савецкіх і нямецкіх архіваў.
— Калі я думаю пра трыбунал, пра тое, што ён павінен здарыцца, мяне не вельмі цікавяць персаналіі. Безумоўна, людзі, якія аддавалі загады, павінны адказаць за ўсё.
Але мне важна, каб увесь гэты рэжым быў разабраны на дэталі, каб мы расклалі дэталі прыняцця рашэнняў, як аддаваліся загады, каб гэта быў трыбунал, які не будзе проста пакараннем смерцю і гільяцінай, пасля якой, па вялікім рахунку, нічога не зменіцца.
Мне б хацелася, каб гэты трыбунал быў сапраўды важнай інстытуцыяй, у якой будуць разбірацца, як працавалі гэтыя механізмы. Як велізарная 140-мільённая краіна магла дайсці да таго, што здарылася гэтая вайна, хто прымаў рашэнні, як яны прымаліся.
Мне б хацелася, каб гэтую краіну расклалі на запчасткі — і расклалі так, каб выкінуць тыя запчасткі, якія не павінны ў ёй быць. Выкінуць, каб зноўку мы ніколі гэтага не сабралі. Для мяне вось што важна ў трыбунале — зразумець, як гэта ўсё ўладкавана.
А гэтыя два хлопцы спрабуюць разгарнуць велізарную махіну ў мінулае роўна таму, што бачаць, ім няма месца ў будучыні. Сілавікам няма месца ў будучыні, яны разумеюць, што не патрэбныя там. Усе гэтыя людзі, і Пуцін, і Лукашэнка змагаюцца не з Украінай, не са сваім народам — яны змагаюцца з часам, — падкрэсліў пісьменнік.
Ён расказаў пра тое, што лічыць сваімі галоўнымі ўзнагародамі, і пра мару прыехаць у родны Мінск.
— Атрымліваецца, што я — беларускі пісьменнік, у якога праз розныя прычыны больш кніг прадаецца ў Еўропе, чым у Расіі.
Але ў Расіі ў мяне былі літаратурныя прэміі. А ў Беларусі ў мяне вельмі шмат самых важных узнагарод: там я забаронены, Нацыянальнай бібліятэцы настойліва рэкамендавалі не папаўняць маімі кнігамі фонды, забароненая не толькі пастаноўка, але і рэпетыцыі спектакля па маёй кнізе.
Але самая галоўная ўзнагарода, якую я атрымаў у сваім жыцці, — гэта калі даведаўся, што ў 2020 годзе затрыманыя людзі чыталі «Былога сына» (адзін з раманаў Сашы Філіпенкі. — Заўв. рэд.) у турмах уголас, перадаючы з камеры ў камеру.
Я ўяўляю, што вяртаюся ў свой родны горад Мінск. Я дакладна гэта зраблю, я вярнуся і буду тым жа чалавекам, які ёсць, буду пісаць, сустракацца з сябрамі. Дакладна не буду палітыкам.
Яшчэ вельмі хачу, каб у мяне з'явіўся дом пад Мінскам, у якім я змагу жыць, — сказаў Саша Філіпенка.
Паводле «Салідарнасці».