Аляксандр Фрыдман: Крамлю няма сэнсу цяпер мяняць Лукашэнку

І ў самой Расіі, і за мяжой разглядалі расійскія «выбары» як фармальнасць, у «перамозе» Пуціна ніхто не сумняваўся. Чаго цяпер чакаць ад «новаабранага» прэзідэнта Расіі і як гэты факт адаб'ецца на лёсе Лукашэнкі і Беларусі?

BGMedia пагаварыла з гісторыкам, палітычным аглядальнікам Аляксандрам Фрыдманам.

— Ніхто не чакае кардынальных змен ад пераабрання Пуціна. З практычнага пункту гледжання, мабыць, цікавая толькі выніковая лічба, якую намалююць Пуціну. Калі Лукашэнка будзе балатавацца на наступных прэзідэнцкіх выбарах, ён паспрабуе намаляваць лічбы вышэй, чым у Пуціна. У Расіі мяркуюць, што Пуцін «праб'е» 80% і ў канчатковым выніку набярэ 80-85%, што для беларускіх рэалій наогул нічога.

Кароткатэрміновых эфектаў я не бачу. Што тычыцца сярэднетэрміновых і доўгатэрміновых планаў, то Пуцін настроены працягваць вайну і дасягнуць усіх задэклараваных мэтаў. Пакуль Пуцін вядзе вайну супраць Украіны, над Беларуссю вісіць дамоклаў меч далейшага ўключэння ў вайну, прычым не толькі ў расійска-украінскую, але і магчымую вайну ў Еўропе.

Не думаю, што «выбары» неяк падштурхнуць да эскалацыі вайны. Але Пуцін ва ўсякім выпадку будзе паводзіць сябе больш упэўнена: яму не прыйдзецца азірацца на нейкія «выбары» і фармальнасці, якія заўсёды ўтойваюць пэўныя рызыкі.

Для Беларусі нічога добрага ў гэтым няма: захоўваецца пастаянная рызыка ўцягвання краіны ў вайну.

Больш за тое, Беларусь чакае катастрафічны сцэнар у тым выпадку, калі Расія дасягне сваіх мэтаў ва Украіне і паставіць яе пад свой кантроль. Тады ў Крамля з'явіцца час і магчымасці ўшчыльную заняцца Беларуссю і рэалізаваць свае планы: паспрабаваць уключыць яе ў склад Расіі ці яшчэ больш зрэзаць беларускі суверэнітэт, які і так абмежаваны. Да таго ж, само значэнне Беларусі ў вачах Пуціна сур'ёзна ўпадзе. Цяпер Лукашэнка — адзіны сапраўдны хаўруснік Крамля, з аднаго боку, ён карыстаецца ўсялякай расійскай падтрымкай, з другога — Крамлю цяпер не да Лукашэнкі, бо ў яго іншыя прыярытэты. Скончыцца вайна перамогай Расіі, тады ўпадзе значэнне асаблівых стасункаў з Беларуссю, можна будзе больш старанна і настойліва заняцца «беларускім пытаннем». Натуральна, тады ўпадзе і значэнне падтрымкі Лукашэнкі.

Думаю, Лукашэнка зацікаўлены ў тым, каб цяперашняя сітуацыя працягвалася. Як гэта парадаксальна ні гучыць, якая працягвае вайна без выразнага пераможцы — гэта самае лепшае, што можа пажадаць сабе Лукашэнка. Вядома, існуе рызыка, што яго прыцягнуць да ўдзелу ў вайне, але пасля заканчэння вайны існуе куды большы рызыка, што зоймуцца ім. І тады ён сапраўды нічога супрацьпаставіць ужо не зможа.

Якое стварэнне можа з'явіцца ў выніку, складана сказаць: неабавязкова ўваходжанне ў склад Расіі, але поўнае падпарадкаванне інтарэсам Расіі — так.

— Лукашэнка ўсведамляе рызыкі, якія стаяць перад краінай?

— Думаю, Лукашэнка вельмі адэкватна ўспрымае сітуацыю. Ён чалавек дасведчаны, і скласці два і два здольны. Ён разумее ўсе рызыкі, і ўся яго рыторыка, і ўсе рухі цела, якія ён здзяйсняе, з гэтым звязаныя. Ён разумее ўсе рызыкі, але таксама разумее, што ён пешка ў гэтай гульні.

Давайце паглядзім на абвастрэнне, якое адбываецца на літоўскім кірунку: беларускі рэжым адпраўляе войскі да літоўскай мяжы, закрывае транзіт тавараў. Яшчэ трэба разбірацца: у якой ступені гэта ініцыятыва Лукашэнкі, а ў якой — выкананне ўказанняў з Крамля.

А ў вайсковых пытаннях Лукашэнка проста статыст, які выконвае загады. Проста цяпер Лукашэнка з'яўляецца важным хаўруснікам для Крамля: вайна не выйграная. Для Пуціна ўжо ўсе дзверы зачыненыя, а ў Лукашэнкі ёсць яшчэ магчымасці — тэарэтычна яшчэ можа праціснуцца ў шчыліну. І ён гэта разумее, роўна як і тое, што набліжацца да гэтых дзвярэй не рацыя: нават калі ты захочаш адкрыць гэтыя дзверы, не факт, што дадуць.

Што будзе з Беларуссю, калі Пуцін не спыніцца на Украіне?

— Гэта значыць, у Лукашэнкі застаўся адзін варыянт, які можа гарантаваць яму захаванне статус-кво: замарозка вайны.

— Думаю, нават замарозка вайны Лукашэнку асабліва не парадуе. Замарозка вайны ва Украіне (калі такая здарыцца) усё роўна дазволіць Расіі займацца іншымі. Я думаю, што самы лепшы для Лукашэнкі варыянт — вялая вайна, якая працягваецца. Ён па-ранейшаму бенефіцыяр сітуацыі. З аднаго боку, ён атрымаў заходнія санкцыі, якія шмат у чым кампенсуе Расія, але эканамічнага абвалу, якога ён баяўся, не адбылося; так, санкцыі непрыемныя, але не смяротныя; так, ён фармальна персона нон-грата на Захадзе, але ордэра на яго арышт усё ж такі няма. З тэрыторыі Беларусі тэрыторыю Украіны больш не абстрэльваюць, беларускае войска не задзейнічанае ў вайне.

З іншага боку, Украіна выпрацавала статус-кво з беларускім рэжымам: не адпраўляюць Полк Каліноўскага на тэрыторыю Беларусі, як робяць расійскія добраахвотнікі (легіён «Свабода Расіі», «Расійскі Добраахвотніцкі корпус» і «Сібірскі батальён») на тэрыторыі Расіі. Калі б прыйшла навіна пра тое, што Полк Каліноўскага размясціўся ў памежным Чарнігаве, у Мінску тут жа перагарэлі б засцерагальнікі.

У сітуацыі, якая склалася, Лукашэнка можа даволі спакойна існаваць: на рэпрэсіі ён атрымаў карт-бланш, за рэпрэсіі ніхто санкцыі не ўводзіць, сітуацыя даволі стабільная.

Таму вайна на знясіленне цалкам задаволіла б Лукашэнку. Ці ж калі б яго паклікалі міратворцам. Але міратворчая місія яму не пагражае, а ўсё астатняе за межамі вайны нясе прамыя і сур'ёзныя рызыкі.

Зразумела, што сітуацыя для Лукашэнкі нядобрая: калі ты знаходзішся ў прыфрантавой зоне, і займаеш не нейтральную пазіцыю, а падтрымліваеш Расію, можа адбыцца што заўгодна. Але цяпер Украіна не зацікаўлена ў абвастрэнні адносін. А калі раптам сітуацыя зменіцца, то хто перашкодзіць ударыць ракетамі па тэрыторыі Беларусі, як наносіліся ўдары па Белгародскай вобласці?

— А ў электаральным плане «перавыбары Пуціна» могуць паўплываць толькі на выніковы адсотак «элегантнай перамогі»?

— Думаю, так. Я не бачу прычын, па якіх ён не павінен мусіць задавальняць сёння Пуціна. Крэмль не ў той сітуацыі, каб мяняць шыла на мыла. Лукашэнка-з усімі сваімі праблемамі, са сваім складаным характарам — цяжкі, але звыклы партнёр: ён з Пуціным у адной лодцы ўжо добрых 25 гадоў. І Лукашэнка выканаў усё, што Крэмль патрабаваў ад яго ў кантэксце вайны.

Любая замена Лукашэнкі цяпер можа пагражаць дэстабілізацыяй Беларусі. Нават калі мы разгледзім самы абсурдны варыянт — Качанава ў якасці пераемніка — нават за ёй не цягнецца такі шлейф: Качанаву не абвінавачваюць у выкраданні ўкраінскіх дзяцей.

Любы чалавек, які можа прыйсці на месца Лукашэнкі, можа стаць патэнцыйным перабежчыкам, ён можа перабегчы на Захад. А ў Лукашэнкі значна менш магчымасцяў перабегчы на Захад. Так што Крамлю няма сэнсу мяняць Лукашэнку.

Як пасварыць Аляксандра Рыгоравіча з Уладзімірам Уладзіміравічам і што з гэтага выйдзе?