Кітайская армія — найбуйнейшая ў свеце. Але гэта не гарантуе ёй перамогу над Тайванем

Пекін непакоіцца з-за сваіх ваенных магчымасцяў. Уварванне Расіі ва Украіну гэты неспакой толькі ўзмацніла.

Адзін з асноўных напрамкаў кітайскай палітыкі ў апошнія гады — падрыхтоўка Узброеных сіл да магчымага ўварвання на Тайвань і наступнага канфлікту з ЗША. Але старшыня КНР Сі Цзіньпін і многія эксперты з Кітая і ЗША па-ранейшаму сумняваюцца ў тым, што найбуйнейшая армія ў свеце здолее дамагчыся поспеху. Сярод асноўных яе праблем называюць адсутнасць вопыту ў прызыўнікоў, праблемы з лагістыкай і каардынацыяй, карупцыю і партыйную бюракратыю. «Медуза» пераказвае матэрыял Bloomberg пра тое, чаму, нягледзячы на пастаянную крытыку кіраўніка дзяржавы, кітайская армія ўсё яшчэ не гатовая да поўнамаштабнай вайны.

Кітайская армія па многіх паказчыках адна з самых моцных у свеце. І на яе трацяцца велізарныя грошы

Пад кіраўніцтвам Сі Цзіньпіна Кітай даўно нацэліўся на стварэнне Узброеных сіл, якія змаглі б перамагчы любога праціўніка. Колькасць дзеючых вайскоўцаў у краіне перавышае два мільёны чалавек — па гэтым паказчыку КНР займае першае месца ў свеце. Паводле ацэнак Пентагона, Нацыянальна-вызваленчая армія Кітая валодае амаль 400 судамі і падлодкамі (найбуйнейшы флот у свеце) і больш чым 3100 самалётамі (трэцяе месца ў свеце). Колькасць ядзерных боегаловак у арсенале КНР перавышае 500 (гэта менш, чым у Расіі і ЗША).

У 2022 годзе ўлады Кітая апублікавалі бюлетэнь, у якім назвалі «ўз'яднанне» Кітая і Тайваня непазбежным — і не выключылі прымянення сілы. Адной з асноўных прычын мілітарызацыі КНР у апошнія гады стала менавіта жаданне кіраўніцтва краіны падрыхтавацца на выпадак ваеннага канфлікту за востраў. Імавернасць гэтага падвышаецца з улікам таго, што, паводле звестак Bloomberg, і дэмакраты, і рэспубліканцы ў ЗША ў асноўным падтрымліваюць Тайвань і нацэленыя на тое, каб бараніць яго незалежнасць.

Але, нягледзячы на велізарныя выдаткі на ваенную сферу, кітайскае кіраўніцтва, уключаючы старшыню КНР Сі Цзіньпіна, сумняваецца ў тым, што армія ў бліжэйшыя гады будзе гатовая да ўдзелу ў баявых дзеяннях. Інтэрв'ю з амерыканскімі і кітайскімі дыпламатамі, афіцыйныя публікацыі і крытычныя заўвагі лідара краіны дазваляюць выказаць здагадку, што, як бы імкліва кітайскае ваеннае ведамства ні нарошчвала моц, яно па-ранейшаму не ўяўляе, як эфектыўна рэалізаваць свае магчымасці на поле бою.

«Дамоўленасці няма»: Як прайшлі канструктыўныя перамовы Байдэна і Цзіньпіна?

Сі Цзіньпін — галоўны крытык арміі КНР. За паўгода ён адправіў у адстаўку міністра абароны і змяніў двух камандзіраў ракетных войскаў

Кітай ужо некалькі дзесяцігоддзяў не ўдзельнічаў у буйных сутыкненнях, ваенная сфера ў краіне схільная да карупцыі, а яе розныя галіны дрэнна ўзаемадзейнічаюць паміж сабой.

Адным з найбольш рэзкіх крытыкаў кітайскай арміі апошнія 10 гадоў застаецца яе галоўнакамандуючы Сі Цзіньпін. Яго заклікі да вайскоўцаў рыхтавацца да баявых дзеянняў яшчэ ў 2013-м дазвалялі выказаць здагадку, што кіраўнік дзяржавы сумняваецца ў магчымасцях падначаленых. У тым жа годзе Сі згадаў пра «дзве негатоўнасці» ў арміі КНР: негатоўнасці салдат весці сучасную вайну і негатоўнасці камандзіраў весці за сабой салдат. У розныя перыяды старшыня КНР казаў аб «двух прабелах», «пяці празмернасцях» і «чатырох дрэнных падыходах», вылучаючы розныя слабасці свайго ваеннага ведамства.

Крытыка з боку Сі працягваецца і ў 2023 годзе. У ліпені кітайскі лідар на працягу двух тыдняў тройчы заклікаў падначаленых да ўмацавання ваеннай сферы. Яго выступленні супалі з перастаноўкамі ў кіраўніцтве ракетнымі войскамі, якое адказвае за прымяненне ядзерных і звычайных балістычных ракет.

Паводле даных СМІ, улады пачалі расследаванне па падазрэнні ў карупцыі супраць генерала Лі Ючао, які ўзначальваў ракетныя войскі, і яго намесніка Лю Гуанбіня. Да моманту адстаўкі летам 2023-га яны абодва ўжо некалькі месяцаў не з'яўляліся на публіцы. А ў кастрычніку 2023-га ў адстаўку адправіўся міністр абароны Лі Шанфу, якога прызначылі ў сакавіку таго ж года. Пекін не распаўсюджваўся аб прычынах перастановак, але, на думку кітайскіх аналітыкаў, на якіх спасылаецца Bloomberg, Сі па-ранейшаму незадаволены станам арміі.

«Любімую не аддаюць» па-кітайску. КНР і непазбежнасць «ўз'яднання» з Тайванем — нават сілай

Уварванне Расіі ва Украіну магло паказаць кіраўніцтву КНР магчымыя наступствы нападу на Тайвань

Адной з верагодных падстаў для трывогі кітайскага кіраўніцтва стаў ход ўварвання РФ ва Украіну, які паказаў, як могуць разгортвацца падзеі ў выпадку, калі КНР паспрабуе захапіць Тайвань. Афіцыйнае выданне Народна-вызваленчай арміі ў пачатку 2023 года адзначыла, што ў расійскіх Узброеных Сіл не атрымліваецца сінхранізаваць працу розных падраздзяленняў. Паводле ацэнак кітайскіх аналітыкаў, ключавым фактарам няўдач расійскага войска ва Украіне стала «абмежаваная каардынацыя ВПС і войска».

Сі доўгі час імкнецца да таго, каб розныя падраздзяленні яго арміі дзейнічалі разам. У 2016-м ён запатрабаваў прыкласці максімальныя намаганні да навучання камандзіраў, здольных арганізоўваць сумесныя аперацыі. У іншы раз Сі нават заклікаў вайскоўцаў «прыняць надзвычайныя меры» дзеля «сур'ёзнага прарыву». Але ў аналітычных матэрыялах арміі Кітая праз некалькі гадоў па-ранейшаму гаварылася, што сумесныя аперацыі ўяўляюць сур'ёзную цяжкасць для ваеннай сферы.

«Імаверна, Сі глядзіць на тое, што адбываецца ва Украіне, і кажа сабе: праводзіць маштабныя вайсковыя аперацыі складаней, чым здаецца, — разважае ў размове з Bloomberg міністр войска ЗША Крысцін Вормут. — Неабходна турбавацца пра ўсё, звязанае з лагістыкай. Гэта можа быць не вельмі весела, але на прыкладзе таго, што адбываецца ва Украіне мы ўбачылі, наколькі гэта важна».

Што сказаў Сі Цзіньпін на адкрыцці з'езду Камуністычнай партыі Кітая?

Як і ў Расіі, у арміі КНР праблемы з падрыхтоўкай войскаў

Яшчэ адной цяжкасцю, з якой расійскае войска сутыкнулася ва Украіне, стала дрэнная падрыхтоўка вайскоўцаў. Да ўдзелу ў баявых дзеяннях прыйшлося прыцягваць недавучаных рэзервістаў. КНР у выпадку ўварвання на Тайвань можа сутыкнуцца з той жа праблемай. Паводле дадзеных даследавання аналітычнай платформы War on the Rocks, прыкладна траціну кітайскіх Узброеных сіл складаюць прызыўнікі, тэрмін службы якіх — два гады. Да таго моманту, як чарговы набор прызыўнікоў аказваецца хоць трохі падрыхтаваны да баявых дзеянняў, ён ужо завяршае службу.

У апошні раз Народна-вызваленчая армія Кітая паўнавартасна ваявала супраць В'етнама ў 1979 годзе. Тады канфлікт скончыўся шматтысячнымі стратамі і тым, што абодва бакі абвясцілі аб сваёй перамозе. Ні ў каго з дзеючых кітайскіх генералаў няма баявога вопыту — выключэнне складаюць пажылыя ветэраны канфлікту з В'етнамам. У найбліжэйшым атачэнні Сі сітуацыю, калі вышэйшае камандаванне ніколі не ўдзельнічала ў рэальных баявых дзеяннях, называюць «вірусам міру».

Для кітайскага флоту асноўнай крыніцай вопыту сталі антыпірацкія аперацыі ў ваколіцах Афрыканскага Рога — паўвострава, дзе размяшчаецца Самалі. З 2008 года КНР арганізавала больш за 40 ваенна-марскіх эскортаў і задзейнічала нават шматмэтавыя падлодкі і дэсантныя караблі, якія звычайна не выкарыстоўваюцца ў падобных місіях. А яшчэ КНР пачала больш актыўна ўдзельнічаць у міратворчых аперацыях ААН — напрыклад, адправіла цэлы пяхотны батальён у Паўднёвы Судан, каб адпрацоўваць лагістыку забеспячэння на заморскіх тэрыторыях.

Праўда, эксперты сумняваюцца, што барацьба з пірацтвам і ўдзел у аперацыях ААН з нізкай ступенню рызыкі падрыхтуюць кітайскую армію да поўнамаштабнай вайны. «Так, у вас ёсць караблі, але ці гатовыя вы ажыццяўляць комплекснае кіраўніцтва імі ва ўмовах бітвы? — пытаецца былы супрацоўнік амерыканскай выведкі Лоні Хенлі. — Вам важна, каб усе салдаты не спрабавалі збіць адну ракету. У такім выпадку іншая ракета проста падаб'е ваша судна». Паводле слоў Хенлі, з такімі ж цяжкасцямі сутыкаюцца кітайскія ВПС: іх пілотаў рэдка навучаюць з прыцэлам на ўдзел у рэальных бітвах.

Кітай рэпетаваў напад на Тайвань. І яму спадабалася

Партыйная іерархія тармозіць прыняцце рашэнняў

Адна з унікальных асаблівасцяў арміі Кітая палягае ў тым, што фармальна яна ўяўляе сабой Узброеныя сілы не краіны, а партыі. Гэта значыць, што ў ёй, як і ў іншых партыйных структурах, захоўваецца строгая іерархія, якая можа перашкодзіць камандзірам прымаць хуткія рашэнні ў палявых умовах.

У адпаведнасці з партыйнай структурай КНР, якая шмат у чым нагадвае СССР, на кожнага афіцэра заводзяць палітычнае дасье, у якім ацэньваецца яго надзейнасць. Камандзірам даводзіцца дзяліць паўнамоцтвы з паліткамісарамі, адказнымі за «партыйнае будаўніцтва» ва Узброеных сілах. Праз гэта іерархія ў войску ўскладняецца і заблытваецца. Мяркуецца, што паліткамісары будуць гуляць другарадную ролю ў выпадку баявых дзеянняў, але сістэма па-ранейшаму не правераная ў рэальных умовах.

Мэтай Кітая ў выпадку ўварвання на Тайвань стане вокамгненная перамога. Калі яе не будзе, можа паўтарыцца сітуацыя Расіі ва Украіне

Многія з верагодных слабасцяў кітайскай арміі могуць не аказаць ніякага ўплыву на ход ўварвання, калі ў сіл КНР атрымаецца хутка зламаць супраціў Тайваня. Але калі гэтага не адбудзецца і Тайваню пры падтрымцы ЗША ўдасца адбіць першапачатковы націск, для Кітая сітуацыя будзе станавіцца ўсё больш напружанай. У такім выпадку можа паўтарыцца сітуацыя, аналагічная ўварванню Расіі ва Украіну, якое, па задумцы, павінна было завяршыцца за некалькі дзён, але перарасло ў зацяжны канфлікт.