Эксперт: Галоўнае, каб лекі для школы не апынуліся горш за хваробу

Навучальныя праграмы занадта складаныя і іх трэба мяняць — кіраўнік дзяржавы ў чарговы раз раскрытыкаваў адукацыйны працэс. Чым гэта пагражае школе?

Што робіць школьную праграму складанай

Ганна Севярынец — настаўніца рускай мовы і літаратуры. Адна яе дачка — студэнтка, другая — вучыцца ў старэйшай, а сын — у малодшай школе. Таму Ганна ведае школьныя праграмы і як педагог, і як мама.
— Я бачу ня складанасць, а нелагічнасць і дурасць у праграмах з-за таго, што ў іх ўмешваюцца некампетэнтныя людзі, — лічыць настаўніца.
Напрыклад, зараз не вывучаюць віды аднаскладовых сказаў, і дзеці шукаюць няісны дзейнік. Таксама ў ходзе спрашчэння праграмы па рускай мове з яе прыбралі разрады займеннікаў. Дзевяць разрадаў вывучыць няпроста, але без іх дзеці прымаюць за прыметнікі такія словы, як «кожны», «іншы», «кожны».
— Мае вучні ведаюць разрады займеннікаў, таму што я не разумею, як па-іншаму можна даць марфалагічных сістэму мовы, — кажа Ганна.
Яе меркаванне — праграмы трэба зрабіць лагічнымі.
Рэпетытар матэматыкі і фізікі Яўген Лівянт кажа, што па ўзроўні складанасці задач па фізіцы і матэматыцы праграмы значна складаней, чым былі ў савецкай школе.
— Навука ўсё тая ж, а задачы складаней, — прызнае рэпетытар. — Хоць развіццё ІТ-тэхналогій патрабуе не ўскладнення задач, а рашэнні большага іх ліку па інфарматыцы і па тэорыі верагоднасці.
Вось і кіраўнік дзяржавы нядаўна заявіў, што «нам, напэўна, менш за ўсё ў краіне трэба матэматыкаў».
— Школьную праграму па матэматыцы можна спрасціць, напрыклад, у частцы рашэння задач, — згаджаецца Яўген Лівянт.
Паводле яго ацэнкі, па хіміі, біялогіі, геаграфіі патрабаванні ў школе сталі вышэй, а дзеці ўсё роўна не валодаюць базавымі ведамі.
— Праблемай з’яўляецца тое, што ў сістэме школьнай адукацыі то ўводзяць, то адмяняюць, то зноў уводзяць профільнае навучанне ў старэйшых класах, а цяпер, па сутнасці, гімназіі спрабуюць ператварыць у звычайныя школы, — канстатуе эксперт.
Яшчэ адна прэтэнзія Аляксандра Лукашэнкі да адукацыі, што дзеці з-за няправільнага выкладання вырастаюць непрыстасаваныя да жыцця.
Калі б школа была больш аўтаномнай, то было б разумна даць ёй магчымасць выбраць, у якой форме праводзіць урокі працы так, каб навучыць і хлопчыкаў, і дзяўчынак базавым жыццёвым навыкам, лічыць Яўген Ливянт.
— У рэшце рэшт, гладзіць і ўкручваць лямпачку трэба ўмець і тым, і іншым, — кажа ён.

«Зразумелай адукацыйнай палітыкі няма, а кіраўнік дзяржавы ўсё крытыкуе»

Так ці інакш, калі словы кіраўніка дзяржавы ўспрыняць як кіраўніцтва да дзеяння, навучальныя праграмы ў школе трэба мяняць. Яўген Лівянт падкрэслівае, што важна зрабіць гэта, падумаўшы, а не раптам да 1 верасня. Ганна Севярынец асцерагаецца, што сферу адукацыі могуць пачаць ламаць толькі дзеля таго, каб мяняць.
— У мяне свой узровень — клас. Я прыйшла ў клас і дала дзецям веды. Аднак пры тым, што ў Мінадукацыі сярод метадыстаў ёсць шмат вельмі таленавітых людзей, падобна, у іх няма іншага выйсця, як толькі браць пад казырок, — кажа настаўніца.
І чыноўнікі гэта ўжо прадэманстравалі — праз некалькі дзён пасля заявы кіраўніка дзяржавы віцэ-прэм’ер Ігар Петрышэнка на выніковым пасяджэнні калегіі Мінадукацыі сказаў, што 1 верасня дзеці павінны вучыцца па абноўленых праграмах і падручніках. Ён паўтарыў за кіраўніком дзяржавы, што трэба будзе зрабіць падручнікі больш простымі для ўспрымання.
А міністр адукацыі Ігар Карпенка паведаміў аб працы над увядзеннем новых навучальных праграм. Паводле яго слоў, вучні з 1-га па 8-ы клас ўжо займаюцца па новых праграмах. Пераход усіх класаў на новыя праграмы завершыцца толькі ў 2021-2022 навучальным годзе.
— Нягледзячы на ​​гэта, мы гэтыя праграмы ўсё роўна аналізуем, — запэўніў міністр.
Ён таксама выказаў меркаванне, што крытыка кіраўніка дзяржавы была абгрунтаванай, калі ён казаў, што дзеці перагружаныя.
— Калі ў сістэме арганізацыі школьнай адукацыі будуць нешта мяняць, галоўнае, каб лекі не аказаліся горш за хваробу, — лічыць эксперт Грамадскага Балонскага камітэта, прафесар Уладзімір Дунаеў.
Зрэшты, як бы Ігар Карпенка ні браў пад казырок, відавочна, што словы кіраўніка дзяржавы не стануць тут жа ўвасабляць у жыццё. Напрыклад, у 2017 годзе кіраўнік дзяржавы таксама выказаў незадаволенасць якасцю навучальных праграм, выступаючы 21 красавіка са штогадовым пасланнем народу і парламенту. І ўжо ў верасні 2017 гады Мінадукацыі заявіла аб тым, што новыя праграмы ўведзеныя. Праўда, як аказалася, тыя, якія распрацоўваліся з 2015 года.
Чаму так раз за разам адбываецца? Уладзімір Дунаеў звязвае гэта з тым, што беларуская сістэма адукацыі досыць устойлівая да ўсякіх эскападаў, эмацыйных экзэрсісаў:
— Устойлівасць сістэмы добрая тым, што дазваляе нейтралізаваць нейкія зусім дзіўныя ідэі, — лічыць эксперт. — Аляксандр Лукашэнка кажа як бацька, які бачыць, што сістэма адукацыі неэфектыўная і неактуальная. Яго словы трэба чуць, як і голас любога аднаго з бацькоў, але ператвараць гэта ў дырэктыву небяспечна.
Да таго ж, заўважае эксперт, у кіраўніка дзяржавы ёсць спосабы змяніць сістэму адукацыі. Бо менавіта ён па законе фармуе адукацыйную палітыку. — Пакуль жа выразнай адукацыйнай палітыкі няма, а ён усё крытыкуе. Але не крытыка можа нешта змяніць, а яго ўказ, — кажа Уладзімір Дунаеў.

Без грошай і выбару не можа быць якасці

Што рабіць? Трэба будзе знайсці адказы на галоўныя пытанні
— Дзе ў Беларусі тое асяроддзе, у якім могуць пачуць розныя пункты гледжання? Дзе публічная экспертыза і канкурэнцыя стратэгій? Няўжо ў нас стратэгія фармуецца ў выніку капрызаў і здольнасці ім супрацьстаяць, нічога не мяняючы? — пералічвае Уладзімір Дунаеў.
Прафесар лічыць неабходным казаць пра сур’ёзныя праблемы адукацыі ў экспертнай супольнасці з прыцягненнем усіх зацікаўленых асоб, а не зацыклівацца на дробязях. Сярод сур’ёзных выклікаў — скарачэнне фінансавання адукацыі. Напрыклад, вышэйшая адукацыя за апошнія пяць гадоў у даляравым эквіваленце страціла 45% фінансавання, а выдаткі на аднаго студэнта зменшыліся на чвэрць. Фінансаванне сярэдняй школы — гэта, перш за ўсё, выдаткі на сціплыя заробкі настаўнікаў. Без грошай не можа быць якасці, кажа эксперт.
Ганна Севярынец бачыць выйсце ў тым, каб было шмат розных школ, сістэм і падручнікаў, каб бацькі разам з дзецьмі мелі выбар. Камусьці падыдзе школа са строгай дысцыплінай тыпу класічных англійскіх каледжаў, камусьці свабодная ў фінскім стылі.
— Калі настаўнік самым строгім чынам прытрымліваецца праграм і метадычных рэкамендацый, у гэтым ёсць свой плюс, як і ў тым, калі ён падыходзіць да працы больш творча. Што б ні спусцілі зверху, настаўнік, які з’яўляецца асобай са стрыжнем, у стане што-то даць вучням, — упэўненая Ганна.
Аднак пры гэтым трэба разумець, што гэта багата рознымі цяжкасцямі — некаторым даводзіцца пісаць у часопіс адно, а выкладаць іншае.
— Калі ёсць мэта даць нейкія веды, якіх няма ў падручніку, трэба знайсці інфармацыю, падумаць, як яе падаць дзецям. Гэта ўскладняе працэс, — заключае настаўніца.
Паводле Заўтра тваёй краіны