Палітолаг: Лукашэнка адправіць войскі ва Украіну, але гэта яму не дапаможа

Удзел беларускіх вайскоўцаў у вайне ва Украіне непазбежны, лічыць палітолаг, навуковы супрацоўнік Карлава ўніверсітэта (Чэхія) Аляксандр Марозаў. 

У інтэрв'ю «Лампе» ён распавёў, чаму Лукашэнка аддасць адпаведны загад, чаму мяжа з ЕС неўзабаве можа быць цалкам зачынена, чаму акумулятар у беларускага грамадства зараз на падзарадцы, а пераход нашай краіны да дэмакратыі непазбежны.

— Цяпер гарачы момант, — адзначыў палітолаг. — Многія лічаць, што другі год вайны не абыдзецца без удзелу Лукашэнкі ў больш актыўнай форме. Сама логіка вайны да гэтага вядзе. Незалежна ад таго, хоча ён уступаць у вайну, ці гатовае беларускае войска ваяваць і якія яго магчымасці. Крэмль вядзе кампанію ўсё горш і вельмі доўга знаходзіцца ў стане парытэту з УСУ. Значыць, ён будзе выкарыстоўваць нейкія дадатковыя магчымасці. Беларусь — адна з такіх магчымасцяў.

— Гэта значыць, Лукашэнка аддасць загад на ўваходжанне беларускіх войскаў ва Украіну?

— Мой прагноз дрэнны. Думаю, аддасць. Ён не хоча гэтага, яго аргументацыя даўно вядомая. Пра гэта шмат напісана. Тым не менш сама логіка вайны, на жаль, робіць уваходжанне беларускага войска ў вайну, на мой погляд, стоадсоткавым.

— Беларускія вайскоўцы падпарадкуюцца загаду наступаць на Украіну, ці могуць пачацца бунты?

— Істотным з'яўляецца сам факт абмежаванага ўдзелу беларускіх войскаў у вайне. Несумненна, беларусы не хочуць ваяваць. У тым ліку для значнай часткі камандзіраў атакаваць Украіну непрымальна. Яны выдатна разумеюць, што гэта выклікае наступствы на дзесяцігоддзі наперад. Але каб гэты ўдзел адбыўся, дастаткова аднаго батальёна спецназа. Такія сілы ў Лукашэнкі, вядома, ёсць. Беларускія войскі не ўяўляюць сабой важнага элементу стратэгіі Крамля. На гэта, відавочна, разліку няма. Але сімвалічны ўдзел аднаго батальёна зменіць усю карціну.

— Польшча закрыла амаль усе пункты пропуску на мяжы з Беларуссю. Поўнае спыненне транспартных зносін з ЕС магчыма?

— Мабыць, гэта адбудзецца. Тут таксама ёсць свая логіка, незалежна ад таго, хто што робіць. Гэта як з вайной. Крэмль ідзе на разрыў з Еўрасаюзам настолькі татальна, што ў будучыні гэта наогул не прадугледжвае адкрытых межаў. Больш за тое, цяпер вайна ўвайшла ў самую небяспечную фазу — Расія цярпіць паразу. Праз два-тры месяцы можна чакаць такіх экстрэмальных падзей, якія закрыюць межы з ЕС цалкам.

— Беларусь яшчэ можа геапалітычна адарвацца ад Расіі? Або працэсы гніення трэба будзе перажываць разам?

— Гэта самае драматычнае пытанне. Безумоўна, мы б усе хацелі, каб Беларусь адарвалася ад Расіі. Больш таго, беларусы абсалютна гатовыя існаваць у еўрапейскім свабодным фармаце. Нягледзячы на тое, што ў 2020 годзе грамадства пацярпела паразу, а перамагла горшая, кансерватыўная частка гэтага грамадства — тым не менш краіна застаецца гатовай да рэспубліканскай формы праўлення.

Я не веру, што Крэмль ажыццявіць сваю вар'яцкую, ілюзорную праграму стварэння дзяржавы нейкага трыадзінага народа. Не магу сабе ўявіць, што вайна можа скончыцца перамогай Пуціна. Гвалтоўна, з дапамогай ваеннай агрэсіі і эканамічнага шантажу можна сканструяваць новую дзяржаву? Не, нельга. На маю думку, у нейкай кароткай гістарычнай перспектыве і Саюзная дзяржава рассыплецца. Ну, гэта непазбежна. Няма альтэрнатывы ў такога сцэнару.

— Чаму Украіна пазбягае кантактаў са Святланай Ціханоўскай?

— Гэта дрэнная сітуацыя ў тым сэнсе, што ў палітыцы прынята раскладваць яйкі ў два кошыкі. Ніхто не сумняваецца, што Кіеў павінен падтрымліваць тэхнічныя кантакты з Мінскам нават ва ўмовах вайны. Але што паралельна з гэтым Украіна не пабудавала камунікацыю з Ціханоўскай, з майго пункту гледжання, гэта недальнабачна. Хоць гэта зразумела — падчас вайны складана думаць на доўгатэрміновую перспектыву. Нядрэнна ўжо тое, што Кіеў наўпрост падтрымлівае полк Каліноўскага, нейкія формы беларускага супраціву.

— Украінскія ўлады дагэтуль лічаць, што з Лукашэнкам можна пра нешта дамовіцца?

— Так, вядома. З прагматычных меркаванняў. Няма сумненняў, што ў Кіеве ніхто не цешыць сябе ілюзіямі. Там даўно ведаюць пра цынізм Лукашэнкі, што ён схлусіць — нядорага возьме, ягоную рыторыку. Але іншай стратэгіі ўласнай бяспекі ва Украіны сёння няма, акрамя як працягваць у нейкай форме ўзаемадзейнічаць з Мінскам.

Тут трэба падкрэсліць наступнае. Калі б не было расійскай агрэсіі, Лукашэнка заставаўся б галоўнай болевай кропкай у рэгіёне. Больш за тое, ён працягваў бы паяснічаць, ствараючы праблемы ўсходняму флангу НАТА. І тады ў Кіева сфармавалася б іншая пазіцыя. Таму што, як ні круці, калі побач з вамі адбываецца вар'яцтва, масавыя рэпрэсіі, то павінен быць план дзеянняў у альянсе з іншымі краінамі. Вайна змяніла сітуацыю. Яна прыцягнула ўвагу да Масквы, адсунуўшы Беларусь на другі план. Гэта велізарная праблема не толькі для Ціханоўскай, але і для ўсіх беларусаў, якія знаходзяцца ў Еўропе.

Пры гэтым я ўпэўнены, што Украіна яшчэ зменіць пазіцыю ў дачыненні да беларускага рэжыму. Як Лукашэнка можа ўхіліцца ад далейшага ўдзелу ў вайне? Мяркую, што ніяк. Такім чынам, Кіеў апынецца перад неабходнасцю разарваць кантакты з Мінскам і больш шчыльна працаваць у еўрапейскай кааліцыі супраць Пуціна і Лукашэнкі. Вось так гэта будзе, напэўна.

— Якія засталіся шанцы скінуць Лукашэнку і Пуціна?

— Лукашэнка і Пуцін, вядома, рухаюцца да катастрофы. Па адной простай прычыне. Таму што гэтую вайну выйграць нельга. Ці ёсць шанец, прайграўшы вайну, закансервавацца? Гэта цікавае пытанне.

З аднаго боку, Лукашэнка старэе, і з улікам гэтага фактару ён можа проста схіляцца ў абдымкі Масквы, губляць здольнасць выбудоўваць суверэнітэт, як ён яго разумее. Ці будзе ён падаць у абдымкі Крамля — пытанне адкрытае. Я б не ўзяўся гэта прадказваць.

З іншага боку, Лукашэнка паказаў сябе абсалютна цынічным палітыкам, без чырвоных ліній. Забіць сваіх апанентаў, бессаромна хлусіць, дайсці да сімулявання крызісу з бежанцамі… У гэтым сэнсе, як бы парадаксальна ні гучала, Пуцін шануе Лукашэнку. Таму што ён такі ж беспрынцыповы. Ты такі ж гад, як і я сам.

З пункту гледжання гісторыі Усходняй і Цэнтральнай Еўропы канца XX — пачатку XXI стагоддзя, беларускі 2020 год стаў каласальнай падзеяй. Гэта была відавочная дэманстрацыя гістарычнага выбару, намераў цэлага народа. Гэта паўторыцца. Напэўна, мае рацыю адзін з маіх калегаў, які сказаў, што цяпер беларусы так пачуваюцца... Так, рухавічок цяпер не працуе, акумулятар выдыхся. Але акумулятар яшчэ падзарадзіцца. Магчыма, трыгерам стане параза Крамля ў вайне. У будучыні Беларусі я ўпэўнены. З Расіяй усё значна складаней.

— Ці змогуць беларусы і ўкраінцы аднавіць добрасуседскія адносіны?

— Так, канешне, прычым даволі хутка па гістарычных мерках. Усім вядома, што, калі няма палітычнага канфлікту, то, напрыклад, прыгранічнае эканамічнае супрацоўніцтва вельмі хутка аднаўляецца і моцна ўплывае на атмасферу адносін. Гісторыя мінулага стагоддзя гэта пацвердзіла цалкам. Максімум на працягу паўтара года адбудзецца поўнае аднаўленне камунікацыі паміж украінцамі і беларусамі.