КАП: усе публікацыі па тэме

17 верасня 1939 года. Вайна, якая прыйшла з усходу

Праз 17 дзён пасля нападу Германіі на Польшчу савецка-польскую мяжу перайшлі часці Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі. На доўгі час тая вайна была выкрасленая з гістарычнай памяці беларусаў і замененая на кандовыя фармулёўкі савецкіх ідэолагаў пра «руку дапамогі братам-беларусам», «вызваленне», «вызвольны бяскроўны паход», пра «небаяздольнае Войска Польскае», а таксама «яблыкі, кветкі ды павітальныя брамы», якімі сустракалі жыхары паўночна-усходніх ваяводстваў Другой Рэчы Паспалітай войска «першай краіны працоўных і сялян».

Беларуская брама ў «імперыю Сталіна»

Абмежаванні пры перасячэнні беларускай мяжы, паглыблены дагляд нешматлікіх пасажыраў у аэрапорце, прымусілі мяне ўзгадаць падзеі 1930-х гадоў, калі беларусы жылі на «мяжы цывілізацый».

Сталінская галгофа каталіцкіх святароў

На савецкай тэрыторыі праводзіліся арышты найбольш уплывовых каталіцкіх святароў. Іх абвінавачвалі ў рэлігійнай агітацыі, накіраванай на звяржэнне камуністычнага строю, шпіянажы на карысць буржуазных выведак (перш за ўсё польскай), кантактах з замежжам, неданясенні пра тую ці іншую антысавецкую дзейнасць.

«Грошы, паперу і алоўкі трымаць у камерах забаронена»

Падчас працы ў польскіх архівах я знайшоў шэраг дакументаў, звязаных з затрыманнем у 1920–1930-я гады на мяжы з БССР польскіх вайскоўцаў, памежнікаў і выведнікаў. Гэтых людзей звычайна чакаў цяжкі лёс і перспектыва знікнуць у Курапатах ці ГУЛАГу. Аднак бывалі і гісторыі, якія заканчваліся не так трагічна.

Уцёкі з «бальшавіцкага раю»

У міжваеннае дваццацігоддзе на тэрыторыю Другой Рэчы Паспалітай з БССР нелегальна беглі і савецкія вайскоўцы, і бальшавіцкія дыпламаты.

Як польскія шпіёны пад носам НКУС працавалі

З 1924 года ў Мінску працавала Генеральнае консульства Польшчы. Установа размяшчалася ў двухпавярховым будынку (былым гатэлі), амаль у цэнтры горада па вуліцы Савецкай, 84. Там, пад прыкрыццём дыпламатычнай недатыкальнасці, былі і супрацоўнікі Другога аддзела Галоўнага штаба Войска Польскага (выведкі).

Дубрава. Людзі, трагедыі, артэфакты

Калі едзеш з Ракава ў Радашковічы, то немагчыма абмінуць вёску Дубрава. У даваенны час яна адыгрывала важную стратэгічную ролю на мяжы з БССР, а падчас Другой сусветнай вайны і пасля яе там адбываліся падзеі, пра якія варта памятаць і сёння.

Як польскія памежнікі зберагалі гістарычную спадчыну Заходняй Беларусі

У 1930-я гады польскі Корпус аховы памежжа (КАП) быў адной з самых добра падрыхтаваных службаў Польшчы. Гэта тычылася як вайсковага складніку, так і грамадска-палітычнага, і культурнага. Перад памежнікамі ставіўся шэраг задач, з якімі, збольшага, яны спраўляліся.

Лёс авантурыста

Лідскі пракурор 3 верасня 1926 года выпісаў прадпісанне аб перадачы абвінавачаных у злачынным нападзе Сяргея Пясецкага і яго змоўшчыка, Антона Невяровіча, у распараджэнне суда Вільні. Іх арыштавалі пасля здзяйснення нападу на гандляроў. «Сярожу», як называлі будучага таленавітага пісьменніка, свяціла смяротнае пакаранне. Аднак удача любіла гэтага неардынарнага чалавека: ён выкруціўся.

«Брацтва рускай праўды». Рускія манархісты ў беларускім Палессі

Аддзел бяспекі Віленскага ваяводскага кіраўніцтва 10 студзеня 1930 года праінфармаваў палітычны дэпартамент Міністэрства ўнутраных спраў Другой Рэчы Паспалітай, што на тэрыторыі ваяводства распаўсюджваюцца ўлёткі арганізацыі «Брацтва рускай праўды».

«Я ніколі не прабачу бальшавікам іх злачынстваў»

Падзеі верасня 1939 года і саветызацыя заходніх абласцей БССР па сёння застаюцца малавядомымі старонкамі айчыннай мінуўшчыны. У гэтым кантэксце вялікую ролю адыгрываюць успаміны сведак эпохі, якія нягледзячы на свой узрост, могуць распавесці факты злачынстваў савецкай сістэмы. Адным з такіх людзей з’яўляецца 88-гадовы жыхар вёскі Малэйкаўшчына, што пад Лідай, Станіслаў Алаізавіч Ушакевіч.

Савецкі шпіянаж на «мяжы цывілізацый»

За крок да вайны

Баявыя дзеянні паміж Польшчай і Савецкім Саюзам маглі распачацца за дзесяць гадоў да пачатку Другой сусветнай вайны.

Праметэізм. Польская зброя супраць Сталіна

У 1920–1930-я гады ў Еўропе распаўсюдзіўся грамадска-палітычны і культурна-інтэлектуальны рух, накіраваны супраць імперскіх памкненняў Савецкага Саюза. Адным з галоўных цэнтраў праметэйскага руху была міжваенная Другая Рэч Паспалітая.

Абараніць Хэль

Увесну 1939 года стала зразумела, што ваяваць Польшчы давядзецца з суседам на Захадзе. Пачалася мабілізацыя найбольш баяздольных падраздзяленняў польскага Корпуса аховы памежжа. Яна закранула і памежнікаў з Заходняй Беларусі.

Козел-Паклеўскія: род змагароў

Гісторыка-краязнаўчы гадавік «Віленскі павет» прыйшоў да мяне выпадкова, праз знаёмага. Краязнаўца і патрыёт Вілейшчыны ведаў, што я пішу дакументальную кнігу пра Лагойскі раён. Маўляў, мы ж з вамі суседзі, раю прачытаць. Ва ўспамінах Козел-Паклеўскага пра бацьку (абодва Тадэвушы) я знайшла шмат цікавага і раней не вядомага.

КАП. Выведнікі на мяжы цывілізацый

На працягу 1927–1931 гадоў польская выведка нармалізавала працу на ўсходнім кірунку. Асаблівую ўвагу надавалі агентам Камінтэрну і ДПУ, якія дзейнічалі «на крэсах», а таксама вывучэнню вайскова-палітычнай сітуацыі ў БССР. Так, летам 1929 года камандзір штаба 2-й брыгады КАП маёр Крамарчык...

Паміж двух агнёў: адступіць, але не здацца

29–30 верасня 1939 года ў раёне Шацка памежнікі з брыгады «Палессе», разам з байцамі Войска польскага і маракамі Пінскай рачной флатыліі нанеслі вялікія страты падраздзяленням 52-й стралковай дывізіі РСЧА пад камандаваннем палкоўніка (удзельніка абароны Мінска ў чэрвені 1941 года) Івана Русіянава.

Шпіёнаманія. Пачатак адной хваробы

Грамадзянам СССР у 1930-я гады моцна ўбілі ў галаву ідэю пра тое, што кожны замежнік у той ці іншай ступені з’яўляецца агентам заходніх спецслужбаў. Гэты стэрэатып часам нагадвае пра сябе і сёння.