«Глядзіце, у нас ёсць сябры». Як Сі Цзіньпін з'ездзіў у Еўропу
«Еўропе было што прад'явіць Сі, але той склаў маршрут еўрапейскага турнэ так, што ўсе пяць дзён хадзіў па дывановых дарожках і абедаў у шатрах пад ваенныя аркестры і фальклорныя ансамблі».
Фота: AP Photo/Aurelien Morissard, Pool
Кітайскі кіраўнік Сі Цзіньпін наведаў Еўропу пасля пяцігадовай адсутнасці. Яго візіт паказаў, як радыкальна змяніўся свет за гэты кароткі час і як далёка разышліся Захад і Усход пасля ўварвання Расіі ва Украіну, піша Бі-бі-сі.
Кітай ператварыўся з партнёра і канкурэнта Еўропы ў суперніка, які пагражае яе бяспецы. За пяць гадоў кітайская эканоміка абыйшла еўрапейскую, а Сі кансалідаваў усю ўладу ў сваіх руках і стаў фактычна пажыццёвым кіраўніком насуперак сучаснай кітайскай традыцыі.
Ён не адвярнуўся ад «дарагога сябра» Уладзіміра Пуціна, калі той стаў ізгоем на Захадзе, і не асудзіў развязаную ім першую маштабную вайну на тэрыторыі Еўропы з часоў Другой сусветнай.
Еўропе было што прад'явіць Сі, але той склаў маршрут еўрапейскага турнэ так, што ўсе пяць дзён хадзіў па дывановых дарожках і абедаў у шатрах пад ваенныя аркестры і фальклорныя ансамблі, і толькі ў адзін з гэтых дзён — самы першы — выслухоўваў ад еўрапейцаў прэтэнзіі наконт перакосаў у гандлі і падтрымкі Расіі, якая напала на Украіну.
Астатні час ён альбо меў зносіны прыватна з пачцівым французскім прэзідэнтам Эмануэлем Макронам, альбо публічна – з «вернымі сябрамі» Кітая ў асобе двух галоўных сяброў Пуціна ў Еўропе: венгерскага прэм'ера Віктара Орбана і сербскага прэзідэнта Аляксандра Вучыча.
Сі з'явіўся еўрапейцам у вобразе кітайскага імператара, гатовага слухаць, але не прыслухоўвацца да прэтэнзій Еўропы, якую ён лічыць васалам ЗША — адзінага ваеннага, геапалітычнага і эканамічнага суперніка Кітая, кажуць эксперты. А харэаграфія візіту падказвае, што ён быў накіраваны не на еўрапейскую, а на ўнутраную кітайскую аўдыторыю.
«Візіт закліканы паслаць выразны сігнал для ўнутранага спажывання: глядзіце, у нас ёсць сябры ў Еўропе», – ацаніў вынікі паездкі Сі французскі эксперт Філіп Ле Карэ з Asia Society France.
Дзве бутэлькі каньяку
Як і ў леташняй паездцы ў Пекін, французскі прэзідэнт адыграў для Сі ў Парыжы добрага паліцыянта, а ролю дрэннага даверыў кіраўніку Еўракамісіі Уршулі фон дэр Ляйен.
Фота Reuters
У адпаведнай манеры абодва выказалі Сі дзве галоўныя прэтэнзіі Еўропы. Першая — нядобрасумленная, на думку ЕС, канкурэнцыя з боку Кітая ў гандлі. Другая — падтрымка Кітаем Расіі, якая ваюе з Украінай.
На першую прэтэнзію Сі адказаў у традыцыйнай манеры — ніякіх перакосаў няма, мы проста вырабляем тавары лепш і танней вашых. А вайну ён, як заўсёды, назваў «крызісам» і выказаўся ў тым духу, што нас гэта не датычыць, не трэба з намі сварыцца з-за Украіны.
«Мы супраць таго, каб крызіс ва Украіне выкарыстоўваўся для абвінавачання або ачарнення трэцяй краіны і распальвання новай халоднай вайны, — сказаў Сі на сумеснай з Макронам прэс-канферэнцыі. — Кітай не пачынаў гэты крызіс і не ўдзельнічае ў ім».
На глебе гандлёвых спрэчак Макрон дасягнуў такіх жа няўдач, як у спробе ўгаварыць Сі зрачыся ад Пуціна.
Французскі прэзідэнт падарыў кітайскаму кіраўніку дзве бутэлькі каньяку — Hennessy XO і Louis XIII ад Remy Martin (ад 3000 еўра за бутэльку). Але Сі толькі паабяцаў часова не спаганяць пошліны на імпарт французскага брэндзі — пакуль не скончыцца антыманапольнае расследаванне, якое Пекін пачаў у адказ на аналагічны крок ЕС у дачыненні да кітайскіх электрамабіляў, якія апанавалі еўрапейскі рынак.
Гандлёвая вайна працягваецца, а бітву за кітайскія інвестыцыі пакуль выйграюць тыя, хто не мучыць Сі пытаннямі аб Пуціне, не ловіць кітайскіх шпіёнаў і не патрабуе доступу на кітайскі рынак для ўхілення перакосаў у гандлі.
Да іх Сі паехаў пасля абеду з Макронам на туманным і заснежаным горным перавале ў Пірэнэях, дзе француз падарыў кітайцу яшчэ адну бутэльку — на гэты раз гасконскі арманьяк, гасконскі ж бярэт і майку велагоншчыка «Тур дэ Франс», адзін з этапаў якога праходзіць па гэтым перавале.
Два сябры Пуціна
У наступныя дні еўрапейскага турнэ Сі быў пазбаўлены крытыкі і прэтэнзій — яму спявалі хвалу, дзякавалі і абходжвалі па вышэйшым разрадзе.
У Сербіі і Венгрыі ён знайшоў еўрапейцаў, гатовых не проста сябраваць з Кітаем, але падзяляць яго непрыязнасць да ЗША, палітычным уладам Еўрасаюза і ваеннаму блоку НАТА.
Тут гаварылі ўжо не аб вайне і гандлёвых спрэчках, як у Францыі, а аб кітайскіх інвестыцыях у Венгрыю і Сербію, аб заводах электрамабіляў і хуткаснай чыгунцы Бялград-Будапешт.
Фота Reuters
Але калі Венгрыя сапраўды паступова становіцца галоўным хабам для кітайскіх кампаній на адзіным рынку ЕС, то мікраскапічнае ў маштабах кітайскай эканомікі значэнне гандлю і бізнесу з Сербіяй ніяк не магло прыцягнуць Сі. Ён прыехаў у Бялград зусім з іншай прычыны.
«Сі Цзіньпін прыязджае ў Сербію другі раз за восем гадоў не з-за эканомікі, а з-за палітыкі», — сказаў Сербскай службе Бі-бі-сі Рычард Турчані з Цэнтральнаеўрапейскага інстытута азіяцкіх даследаванняў.
Сі прызямліўся ў Бялградзе 7 мая, у гадавіну бамбардзіроўкі кітайскага пасольства амерыканцамі. Гэта здарылася чвэрць стагоддзя таму, але кітайцы памятаюць да гэтага часу.
«25 гадоў таму НАТА вераломна разбамбіла кітайскае пасольства ў Югаславіі. Мы ніколі не забудземся пра гэта. Кітайскі народ шануе мір, але мы ніколі не дапусцім паўтарэння гэтай трагічнай гісторыі», — напісаў Сі ў артыкуле для сербскай газеты перад візітам.
Па прыездзе ён звярнуўся да Вучыча «мой дарагі сябар», а Сербію назваў «цудоўнай і прыязнай краінай».
Сі падтрымаў «незалежныя дзеянні» Сербіі ў галіне бяспекі і «тэрытарыяльную цэласнасць у пытанні Косава», а ў адказ пачуў ад Вучыча: «Тайвань - гэта Кітай».
Пасля чаго Сі паляцеў у Венгрыю, дзе яго з распасцёртымі абдымкамі чакаў прэм'ер Віктар Орбан — анфан тэрыбель НАТА і ЕС.
У Венгрыі Сі працягнуў забіваць клін у адзінства Захаду і хваліць Венгрыю за тое, што яна гатова ісці насуперак ЗША і ЕС у знешняй палітыцы і гандлі з Кітаем.
«Мы сябруем не супраць кагосьці і не па нечым дыктаце», – сказаў Сі, якога цытуе афіцыйнае агенцтва «Сіньхуа».
Пуцін наступны
Сі ў пятніцу адправіцца дадому, а ўжо на наступным тыдні да яго ў госці прыедзе свежаінаўгураваны на пяты тэрмін расійскі лідэр Пуцін. Сяброўства з ім сапсавала Кітаю адносіны не толькі з ЗША і старой Еўропай, але і з тымі, хто яшчэ нядаўна быў адкрыты супрацоўніцтву. Гэта яшчэ адзін наглядны вынік еўрапейскага турнэ Сі.
Усяго некалькі гадоў таму Кітай паспяхова развіваў адносіны з краінамі на ўсходзе ЕС, спрабуючы гэтым кампенсаваць нарастаючую варожасць заходніх дзяржаў. Кітай сабраў 16 еўрапейскіх краін у клуб «16+1», наабяцаў інвестыцый і ўзаемавыгаднага партнёрства.
Аднак пратаколы аб намерах засталіся збольшага на паперы, грошай кітайцы не даслалі, а гандлёвы дэфіцыт толькі нарастаў. Да пачатку пандэміі ковіда клуб пачаў развальвацца, а як толькі Крэмль адправіў войскі на заваёву Украіны, а Сі працягнуў абдымацца і гандляваць з Пуціным, ініцыятыва «16+1» развалілася.
Больш за тое, уварванне прывяло да пашырэння ненавіснага і Сі, і Пуціну блока НАТА.
«Прама скажам, умацаванне НАТА на ўсходзе і поўначы Еўропы — не самае вялікае дасягненне кітайскай дыпламатыі, — сказаў Філіп Ле Карэ з Asia Society France. — Вайна ва Украіне разгарнула краіны на ўсходзе і поўначы Еўропы да трансатлантычнага саюза ».
Пераконваць іх, ахмураць і задорваць спіртным Сі не мае намеру.
Яго еўрапейскае турнэ ў чарговы раз даказала, што Еўропу ён не лічыць самастойным гульцом, не гатовы дзеля яе здаваць саюзніка ў асобе Пуціна і не супраць працягнуць палітыку «падзяляй і ўладар» — сябраваць з тымі, хто не задае нязручных пытанняў, супраць тых, хто вечна мае прэтэнзіі.