«Маці памерла, пакуль ён быў у СІЗА». Гісторыі былых палітвязняў
Партал «М*дыязона» сабраў гісторыі людзей, якія прайшлі праз беларускія турмы і пачынаюць новае жыццё пасля гэтага.
Якое яно — жыццё пасля турмы? Ці атрымліваецца спакойна заставацца ў Беларусі або хочацца тут жа з'ехаць? Пра тое, як жывуць пасля вызвалення былыя палітвязні, піша «М*дыязона».
Страх перад міліцыянтамі і спробы стаць «звычайным грамадзянінам»
Сяргей вызваліўся з калоніі менш за месяц таму. Пакуль ён не паспеў асвоіцца і адчувае сябе «страчаным». Перш-наперш былы зняволены адправіўся ў цэнтр занятасці ў сваім горадзе. Там яму прапанавалі вакансіі дворніка і грузчыка з заробкам не больш за 500 рублёў. Па спецыяльнасці ён можа працаваць толькі ў дзяржустанове, але судзімасць пазбаўляе яго гэтай магчымасці. З цікаўнасці ён зайшоў у «Чырвоны Крыж» — хацеў даведацца, «якой дзейнасцю там займаюцца».
— Яны са старту сказалі: «Што вы хочаце? У нас толькі адны джынсы і пара кашуль», — успамінае ён.
Пасля вызвалення яго падтрымалі сям'я і сябры — усе хацелі пабачыцца, пагаварыць і дапамагчы, кажа Сяргей. Адстаронена трымаліся знаёмыя, якія «завязаны ў сістэме»: працуюць на дзяржпасадах або выплачваюць крэдыт.
Пасля выхаду Сяргей збіраўся грунтоўна падысці да рэабілітацыі: у калоніі, размешчанай побач з заводамі, ён надыхаўся прамысловымі выкідамі і схуднеў на 30 кілаграмаў. Абысці лекараў і зрабіць запланаваную аперацыю былы зняволены не паспеў — паспешліва з'ехаў з краіны праз моцную трывогу.
— У пад'езд заходжу, гляджу, каб ніхто ззаду не ішоў. Як бачыш супрацоўнікаў — адразу нейкая насцярожанасць: манія пераследу, трывога, наогул неспакойны стан. Едзеш на машыне, бачыш ДАІ або танаваныя бус, і адразу страх з'яўляецца, — тлумачыць ён.
Пачуццё трывогі ў Сяргея ўзмацнялася і ад прысутнасці расійскіх вайскоўцаў, якія «адчуваюць сябе гаспадарамі» ў горадзе.
— Мой знаёмы расказваў, што яны проста ў форме і ботах заходзяць у бар і пачынаюць піць гарэлку, б'юцца. Прыязджае ахова, але ім нічога не зробяць, а нашых хлопцаў могуць забраць у аддзяленне, выцвярэзнік ці яшчэ кудысьці. Наогул небяспечна заставацца: ты нікога не чапаеш, а цябе яшчэ і правакуюць. Яны крычаць: «Мы за вас будзем ваяваць, а вы, беларусы, сцыкуны». Так пацаны расказвалі, — кажа ён.
Сяргей з'ехаў з Беларусі пасля таго, як у чарговы раз убачыў машыну Дэпартамента аховы. Тады «карціна склалася» і ён зразумеў, што не зможа працягваць «нармальна жыць» у Беларусі.
— Кожны раз шугаўся, потым мне проста надакучыла. Гэта ўсё адбіваецца, хоць я думаў, што моцны і псіхалагічна, і фізічна, — кажа Сяргей.
Праз 10 дзён пасля вызвалення ён праз Расію дабраўся да Польшчы, дзе падаў заяву на міжнародную абарону. Цяпер Сяргей часова жыве ў брата і займаецца пошукамі кватэры, каб жонка і дзеці змаглі прыехаць да яго з Беларусі. Мужчына кажа, што пакуль яму цяжка прывыкнуць да жыцця ў новай краіне.
— Усё так хутка адбылося: з калоніі рэзка ў Еўропу, дзе рэальна свабода і правы чалавека працуюць. Вельмі нязвыкла. Цяжка стаць звычайным грамадзянінам, адчуваеш сябе нейкім няўмекам, — кажа ён.
Сяргей плануе легалізавацца ў Польшчы і дапамагаць іншым беларусам, як цяпер дапамагаюць яму. Справіцца з траўматычным досведам зняволення ён збіраецца з дапамогай псіхолага.
— Я псіхалогію вывучаў, але самому складана сябе пераналадзіць. Тут як у спартзале. Кшталту ведаеш, што рабіць, але патрэбны трэнер, тады лягчэй, — лічыць мужчына.
Жыццё «без асаблівай натугі» і аніякай увагі ваенкамата
Дзмітрый расказвае, што пасля вызвалення некалькі тыдняў адпачываў і папраўляў здароўе. Радасць доўгачаканай сустрэчы з блізкімі была азмрочаная тым, што з калоніі яго не дачакалася мама. Яна захварэла каронавірусам і памерла, пакуль Дзмітрый быў у СІЗА.
Пра смерць ён даведаўся з тэлеграмы ад родных, якую перадаў псіхолаг следчага ізалятара. Дзмітрый хацеў трапіць на пахаванне, але супрацоўнік СІЗА адказаў, што пра гэта «не можа быць і гаворкі».
— У той вечар мне ўкол далі, каб змог заснуць. Псіхолаг дазволіў адправіць ліст дадому ў гэты ж дзень без цэнзуры. Кудысьці патэлефанаваў пры мне і папрасіў прапусціць ліст без чаргі, — успамінае Дзмітрый.
Праз некалькі дзён пасля вызвалення ён стаў на ўлік у міліцыі. Там яму трэба адзначацца два разы на месяц на працягу двух гадоў.
Паводле слоў былога палітвязня, судзімасць ніяк не паўплывала на стаўленне да яго з боку сваякоў, сяброў і знаёмых — усе яны «паставіліся з разуменнем».
— Бацька мой трошкі баіцца, перажывае за ўсе гэтыя справы, таму ён не сказаў, што я малайчына. Але вельмі рады быў, што я вярнуўся. Дзядзька сказаў, што ганарыцца мной, — кажа Дзмітрый.
У яго выпадку судзімасць не стала перашкодай для працаўладкавання, хоць пра яе пыталіся начальнікі службы бяспекі прыватных кампаній, куды ён хацеў трапіць. Цяпер ён працуе ў аграхолдынгу.
Былы зняволены жартуе, што знайшоў яшчэ адзін плюс сваёй судзімасці: ім не цікавіцца ваенкамат. Нядаўна яго як былога афіцэра запасу выклікалі ў гарвыканкам для «зверкі звестак», але адпусцілі, даведаўшыся, за што ён адбываў пакаранне.
— Прадстаўнік ваенкамата ў хлопцаў удакладняў памер адзення, шапкі, абутку. Калі дайшла чарга да мяне, ён пацікавіўся, ці судзімы я. Я сказаў, што так. Ён спытаў, ці плаціў я штраф, я адказаў, што не, і расказаў як ёсць. Ён замяўся спачатку, а потым спытаў: «Я так разумею, гэта ў сувязі з тымі вядомымі падзеямі?» Я кажу: «Дакладна так». Ён такі: «Тады ўсё, дзякуй. Да пабачэння. Перадайце дзяўчатам, каб вас больш не затрымлівалі». Нават памер адзення не спытаў, — расказвае Дзмітрый.
Больш гісторый былых палітвязняў шукайце на «М*дыязоне».