Людміла Гурчанка: «“Жывая легенда” — гэта вельмі сумная гісторыя»

У дні, калі адзначалася 80-годдзе Людмілы Гурчанкі, падалося вартым прыгадаць два эпізоды з жыцця актрысы, якія непарыўна звязаныя з Беларуссю і адзін з якіх не вядомы сёння ўжо нікому — размова ідзе пра хоць кароткае, але сяброўства з Алесем Адамовічам.



Фота www.woman.ru/

Я быў знаёмы з Людмілай Маркаўнай, так бы мовіць, па абавязку службы: увосень 2001 года Гурчанка прыязджала ў Мінск з мюзіклам «Бюро шчасця», напярэдадні я патэлефанаваў Людміле Маркаўне дадому — з просьбай пра інтэрв’ю. Памятаю, яна між іншым прыгадала, што нядаўна дала вялікае інтэрв’ю адной расійскай газеце, праўда, журналістка пасля заўважыла, што не зможа надрукаваць яго цалкам — толькі вытрымкі. «Бачыла я пасля тыя вытрымкі…» — з горыччу сказала Гурчанка… Тая наша гутарка выйшла на старонках «Белорусской деловой газеты», нумар якой я і прынёс Людміле Маркаўне перад спектаклем. Аднак высветлілася, што газету яна ўжо бачыла і цяпер была… шчыра ўдзячная за публікацыю. Людміла Маркаўна гаварыла такія добрыя словы, паўтарыць якія нават сёння, амаль праз пятнаццаць гадоў, няёмка.

Колькі яна ўжо дала за паўстагоддзя свайго творчага шляху тых інтэрв’ю... Хоць, здавалася, што магла дадаць яшчэ адна публікацыя?..

— Няшмат каму дадзена яшчэ пры жыцці называцца «жывой легендай». Вы ўжо прабачце, калі ласка, Людміла Маркаўна, што так кажу пра вас. Але што гэта ўсё-ткі значыць — быць легендай?

— Ды нічога! Я гэтага не разумею. Гэта так, як быць нібыта зоркай — у нашых умовах гэта гучыць проста смешна. Я яшчэ разумею, калі кажуць: таленавітая актрыса, акцёр. А зорка?.. Зорка павінна свяціць. Яна павінна быць дарагая і недасягальная. Джулія Робертс атрымлівае дваццаць мільёнаў долараў за ролю! Вось яна можа выбіраць — рэжысёра, сцэнар, краіну. А паколькі ўсе мы, так званыя зоркі, знаходзімся (смяецца) у найжахлівейшым становішчы, таму... Вось у мяне выйшла кніжка, дзе я напісала, што зорка — гэта высока і дорага. Зорка, разумееце, не павінна стаяць у чарзе за сасіскамі. А паколькі ўсе мы стаім у гэтай чарзе за сасіскамі, то мы проста таленавітыя людзі, якім выпала ў пераўтвараць, па магчымасці, нашае жыццё.

— Асабіста для мяне гэтая фраза — не ў грошах шчасце — служыць пэўным суцяшэннем. А для вас?

— Гэта дакладна! Аднак без грошай... (Смяецца.) Але пра што вы цяпер кажаце — пра прафесію або пра побытавае жыццё? У побыце мне нічога не трэба — я ўсё ўмею рабіць сама. А ў прафесіі вельмі важна мець грошы для таго, каб, напрыклад, не згаджацца на дрэнныя ролі. І колькі я не зрабіла б нядобрых крокаў, але трэба ж было зарплату атрымліваць! Трэба ж, мілы мой, неяк жыць! У нас, у кінаакцёраў, заробак быў 350 рублёў. Потым — 450. Калі пачалася «перабудова», тыя людзі, хто не ўмеў нічога рабіць на эстрадзе, проста загінулі. Ці сталі весці вельмі сумнае існаванне… Так што, сапраўды, не ў грошах шчасце. Але без іх, бачыце (смяецца), не можа быць «жывой легенды»... І потым, што значыць — «легенда»? Я ніякіх скандалаў не прыдумляю, нікуды не лезу, не пакідаю сцэну з размахам дзеля таго, каб потым яшчэ часцей на ёй жа з’яўляцца.

— Мяркую, што чалавек-легенда — гэта той, пра каго яшчэ пры жыцці складаюць легенды, не?

— Але гэта ўжо не я... Мне цяжка адказаць на гэтае пытанне. Мне няёмка... Мяне яшчэ з «Карнавальнай ночы» замучылі. Вось гэта я ведаю! Калі выйшла карціна, усю мяне проста спаласавалі, змучылі і абмацалі! Тады казалі Бог ведае што! І хоць у дваццаць гадоў я яшчэ нічога не ведала (горка ўсміхаецца), але ўжо ўсё прайшла — дзякуючы плёткам і перасудам. Так што, калі гэта і ёсць «жывая легенда», тады гэта вельмі сумная гісторыя.

—Аднак я меў на ўвазе толькі добрае…

— Добрага я бачыла вельмі мала. Яго я бачыла толькі ў другой палове свайго жыцця, калі, будучы ўжо сталым, бітым чалавекам, сыграла некалькі роляў... Калі разумела, што ад мяне ніхто нічога ўжо не чакае, што я памерла, загінула, што на мне крыж паставілі. На мне ж вельмі шмат крыжоў стаіць! І кожнага разу, калі грала новую ролю, пра мяне казалі: «Яна ўжо скончылася!..» Я стамілася ад свайго «скону», разумееце? Гэта, можа быць, таксама «жывая легенда»... Але падымаешся, і нейкія рэчы раптам вяртаюць цябе да жыцця — сустрэчы, таленавітыя людзі, музыка, нарэшце. Дарэчы казаць, музыка — гэта таксама шчасце...

«ШЧАСЦЕ — ГЭТА “СЕЙ-ЧАС”»

— Людміла Маркаўна, як бы вы ўсё-ткі вызначылі — што такое шчасце?

— Шчасце — гэта такі кароткі момант: «сей-час». Вось гэта і ёсць шчасце. Напрыклад, мы зараз гаворым з вамі, нібыта разумеючы, адчуваючы адзін аднаго, — гэта і ёсць момант, які набліжае нас да гэтага «сей-час». Бо калі мы разумеем адзін аднаго, гэта ўжо вельмі шмат на сённяшні дзень. Можа быць, учора гэта было іншае «сей-час». Яшчэ раней «сей-час» было жарсцю і любоўю. Потым стала ўзаемаразуменнем. І хоць шчасце — імгненне вельмі кароткае, аднак яго заўсёды запомніш. Выдатна гаворыць Фаменка ў нашым мюзікле «Бюро шчасця»: «Жарсць можа парваць жанчыну на шматкі. Але рамантычную гісторыю яна будзе памятаць усё жыццё!» Бываюць у жыцці моманты, сустрэчы, калі адным словам, адным толькі намёкам або поглядам табе раптам даюць зразумець, што ты — цудоўны! Я маю на ўвазе — не я і вы, а чалавек цудоўны. Гэта вельмі важна.

ПАСЛЯ «КАРНАВАЛЬНАЙ НОЧЫ» БЫЎ НАКДАЎН

— Людміла Маркаўна, тым не менш, ці можаце сказаць, што шчасліва пражываеце жыццё? Паглядзеўшы на ўласны лёс збоку, вы пазайздросцілі б самой сабе?

— Не, не пазайздросціла б. Хоць у асноўным тое, пра што марыла, адбылося, але з вялікімі стратамі ўнутры... Так, знешне прэм’ера нібыта адбылася — у дваццаць гадоў. Але потым быў перыяд, якога я нікому не пажадаю. Гэта быў у поўным сэнсе накдаўн...

—Гэта пасля «Карнавальнай ночы»?

— Ну, мой дарагі, семнаццаць гадоў не працаваць! І існаваць амаль па-жабрацку... Я думаю, гэта страшна, праўда? І перажыць гэта ўсё, і падняцца... А потым была «перабудова». Гэта яшчэ адзін этап у жыцці, калі ты зноў выкінуты, калі ўсе выкінутыя... Таму мне цяжка сказаць: пазайздросціла б я сабе? Проста я думаю, што ў гэтую прафесію не варта ісці, калі не гатовы да такіх вось накдаўнаў, да пажараў і войнаў, да абстрэлаў і раненняў. Да суіцыду, калі хочаце.

«АДАМОВІЧ — СВЯТЫ ЧАЛАВЕК ДЛЯ МЯНЕ»

Наступным разам мы размаўлялі праз год. І нагодай для гэтага стаў аўтограф актрысы на яе кнізе «Моё взрослое детство», які паказала мне дачка Алеся Адамовіча спадарыня Наталля: «Дорогой Алесь! Чувствую к Вам признательность за терпение (если её можно “чувствовать”… Но Вы же знаете, что я тёмная), уважение, тепло и нежность. А что же ещё? А больше нича-во-о-о! Теперь для меня “ничаво” звучит совсем по-другому. Плохо на душе — “ничаво”, устала или обидел кто — а как в войну нас обижали, как голодали, как уставали… И опять же — “ничаво”. Вы, наверное, ещё на съезде писателей (сегодня 13 декабря), так что нажимаю кнопку первой — Вы приезжаете в Белоруссию, а книжка Вас ждёт. Ваша поклонница — Люся Гурченко. 1985 г.»

Мы даволі доўга гаварылі з Людмілай Маркаўнай па тэлефоне (між іншым, тады яна і патлумачыла, што «ничаво» з яе дарчага надпісу — гэта любімае слова Адамовіча), але тая гутарка не была апублікавана. Цяпер друкуецца ўпершыню.

— Мы разам былі ў складзе савецкай дэлегацыі ў Югаславіі, — прыгадвала Людміла Маркаўна. — Адамовіч выступаў вельмі цікава і рэзка. Рэзка — у сэнсе без згладжвання: маўляў, ах, як усё добра! як усё выдатна! Гэта ж быў 1985 год. І якія нам тады задавалі пытанні? — пра савецкі рэжым у Югаславіі. Югаславы не вельмі добра да нас ставіліся, можна сказаць, без дыпламатыі. І трэба было абараняць краіну. А пасля «перабудовы» ўсё «абламалася», і абараняць ужо не было чаго. І калі іншыя прамоўцы, унікаючы прамых адказаў, казалі агульнымі словамі, то ў Адамовіча ўсё было рэзка і дакладна. Гэта быў неардынарны чалавек, з вострым поглядам на ўсё...

Паміж намі ўзнікла добрае кароткачасовае таварыска-мужчынскае сяброўства. Мы і снедаць імкнуліся разам: то ён сядаў да мяне за столік, то я да яго. Мы выдатна разумелі адзін аднаго, нам было цікава... Мы вельмі шмат гаварылі пра вайну. Я саромелася таго, што, можа, казала пра вайну нешта такое… а ён так на мяне глядзеў... Я пра Харкаў распавядала (Л. Гурчанка нарадзілася ў Харкаве. — С. Ш.), пра свае ўражанні ад Беларусі, якую моцна люблю, таму што менавіта Беларусь першай прыняла ўдар падчас вайны. І Хатынь з яе званамі — усё гэта для мяне вельмі блізка. А Адамовіч апынуўся ў сярэдзіне, у сарцавіне гэтага майго беларускага ваеннага болю… Ён — святы чалавек для мяне з гэтай ваеннай тэмай.

Пазней я падарыла яму сваю кнігу. Я рэдка дару свае кнігі. Калі аўтографы просяць — калі ласка, а кнігі — амаль нікому… Потым Адамовіч даслаў ліст, у якім пісаў: «Вы павінны зрабіць нешта такое адкрытае і шчырае, што мужчына не ў стане зрабіць — толькі жанчына». Памятаю, я вельмі здзівілася гэтаму…

Увогуле, мне цяжка ўспамінаць, я ператрэсла ўсю сваю памяць, бо гэта было так даўно…