Невыпадковыя войны Пуціна

Уладзімір Пуцін вырашыў працягнуць традыцыю «збірання рускіх земляў». Але гэта можа закончыцца крахам. Паўночны Каўказ і, магчыма, Татарстан могуць стаць першымі, хто будзе ставіць умовы Крамлю.



Вызначэнне «рускія землі» не мае этнічнага абазначэння жыхароў, на палітычнай крамлёўскай мове гэта хутчэй за ўсё абарот, які ў перакладзе на звычайную мову азначае, што так захацела расейская імперыя. Расійскай імперыі даўно не існуе, таму кантэкст «збірання» выглядае зусім недарэчна. Як і ўся імперская палітыка Крамля. Спробы стварыць з расійскай, а потым савецкай імперыі сучасную дзяржаву ні да чаго не прывялі. 14 гадоў таму Пуцін вырашыў працягнуць традыцыі захопаў і анэксій, дрэнна ўяўляючы сабе канчатковы вынік.

Адраджэнне імперыі пачалося з Чачні, калі толькі што прызначаны прэм'ер-міністрам Пуцін паддаўся заклікам «патрыятычна» настроенага расійскага генералітэту і правёў паспяховы, з яго пункту гледжання, рэванш. Пракляты пасля падпісання ў 1996 годзе Хасаўюртаўскага пагаднення генерал Аляксандр Лебедзь сышоў у палітыку, а яго калегі, што засталіся пры справе, завяршылі пачатую генералам Грачовым справу — паўторнае заваяванне збунтаванай Чачні. Другая чачэнская вайна, што пачалася ў Дагестане ў жніўні 1999 года, была такой жа крывавай як і першая, і толькі подкуп ды вылучэнне велізарных грошай з бюджэту на час супакоілі мяцежную рэспубліку. Рамзан Кадыраў разумее, што ў яго няма аўтарытэту, няма і ўласных грошай, а доўга абапірацца на расейскую зброю ён не зможа.

Хутчэй за ўсё Пуцін прыпісаў сабе поспех геапалітыка і пачаў аднаўляць «былую веліч», не лічачыся ні з насельніцтвам Чачні, ні з сусветнай супольнасцю. Ён гэтак жа спакойна і стрымана распраўляўся з тэрарыстамі, якія  нечакана з'явіліся то ў маскоўскім тэатральным цэнтры на Дуброўцы, то  ў Беслане, то ў Дагестане, то ў Валгаградзе. Насельніцтва Расеі стала прывыкаць да выбухаў і забойстваў, да шматлікіх «подзвігаў» Пуціна, убачыўшы ў ім звыклую з часоў Сталіна «цвёрдую руку». Пуцін быў не супраць, ён сам перыядычна успамінаў Сталіна добрым словам, называючы распад СССР «гістарычнай памылкай».

Расійскае насельніцтва было гатовае да новых здзяйсненняў Пуціна і ён не прымусіў чакаць. Апраўдаць сваю геапалітыку аднаўленнем СССР Пуцін бы не змог, тады была знойдзена іншая прычына — абарона нацыянальных меншасцяў. Менавіта з гэтай мэтай і была ўведзена ў пачатку жніўня 2008-га 58-я армія ў Паўднёвую Асецію (Цхінвальскі рэгіён Грузіі). Аперацыя прадугледжвала захоп ўсёй тэрыторыі Грузіі, але падставай павінна была стаць менавіта Паўднёвая Асеція. Па стратэгічным плане, апублікаваным агенцтвам Regnum яшчэ ў сакавіку 2008 года, кірунак удараў планаваўся праз Цхінвалі і з Абхазіі праз Кадорскую цясніну.

Сапраўднай прычынай было супрацоўніцтва з NАТO і энергетычныя праекты, у якіх Грузія была галоўнай транзітнай тэрыторыяй. Ні абхазы, ні асеціны Пуціна не хвалявалі ні тады, ні цяпер. Абедзве тэрыторыі атрымалі сваю частку з расейскага бюджэту і зараз забытыя. Акрамя, вядома, ваенных баз, якія даволі часта праводзяць вайсковыя вучэнні.

Шэсць гадоў таму першай няўдачай Пуціна былі дзеянні грузінскай арміі, якая, як аказалася, не такая слабая, як сцвярджалі расійскія генералы. Другой няўдачай стала пазіцыя Захаду, перш за ўсё ЗША. Праз пяць дзён пасля пачатку ваенных дзеянняў званок з Вашынгтона і пазіцыя ЕС спынілі Пуціна, далі зразумець, што супрацьстаянне выкліча наступствы.

Пуцін ці не паверыў, ці пайшоў ва-банк. Агрэсія і акупацыя — гэта адзінае, што ён можа зрабіць па падгаворванні расійскага генералітэту і спецслужбаў, якія маглі пераканаць яго ў тым, што ён можа ўвайсці ў гісторыю Расіі як новы герой- «збіральнік». Пераканаць яго маглі і шматлікія дарадцы- «эксперты» з ліку нацыянал-патрыётаў накшталт Кургіняна, Праханава, Дугіна і многіх іншых, якія ўсе апошнія гады рыхтавалі глебу для агрэсіі супраць Украіны, пераконвалі Крэмль у тым, што за аб'яднанне з Расеяй выступае большасць жыхароў паўднёвай і ўсходняй Украіны і, вядома, Крыма. Толькі захоп паловы Украіны дапамог бы Пуціну пратрымацца яшчэ адзін тэрмін, пераконваючы расейцаў, што ў іх менавіта той прэзідэнт, якога яны доўга чакалі.

Арганізатары ўкраінскай аперацыі не ўлічылі многіх абставінаў. Па-першае, яны рэальна не разумелі, што ўкраінцы — зусім іншы народ. Па-другое, жыхароў з прарасейскімі настроямі аказалася нашмат менш, чым меркавалася. Па-трэцяе, хоць і са спазненнем, але рэакцыя Захаду прагучала і прымусіла Пуціна карэктаваць захопніцкія планы.

Здаецца, многія сталі разумець, што Расея ператвараецца ў злога мядзведзя. Многія не верылі, што расейская эканоміка дазволіць Пуціну пачаць новую вайну, але еўрапейцы звычайна думаюць сваімі катэгорыямі, часта не разумеючы, што расійскі менталітэт не мае ніякага дачынення да светаразумення ў іншых частках свету.

Наўрад ці ў Пуціна ёсць магчымасць доўга ваяваць ва Усходняй Украіне на агрызках прыдуманай «Новороссии». Пуцін павінен разумець, што ўкраінскі праект паваліўся і з часам давядзецца вярнуць і Крым, які апынуўся адрэзаным ад найважнейшых камунікацый, аднавіць якія Расеі ўжо не па сілу. У бліжэйшыя гады можа памяняцца геапалітычная канфігурацыя постсавецкай прасторы і многія сепаратысцкія рэгіёны могуць вярнуцца дадому. У Расіі не хопіць магчымасці іх утрымліваць.

Эканамічныя санкцыі Захаду супраць Расеі маюць не проста разавы поспех, які б дазволіў спыніць расійскія войскі і прарасейскіх сепаратыстаў. Санкцыі маюць вельмі працяглы эфект, ад якога шмат у чым залежыць, хто прыйдзе на змену Пуціну. Па-сутнасці, расійская эканоміка павінна перабудавацца. Але як гэта зрабіць без высокіх тэхналогій і добрай адукацыі, а тым больш ва ўмовах карупцыі, зусім незразумела. Расія будзе «доўга запрагаць», ствараючы сацыяльную напружанасць і немінучую адстаўку Пуціна. Гэта пытанне толькі часу, а дакладней таго запасу трываласці ў Крамля, які дазволіць з дапамогай прапаганды захоўваць ўплыў на грамадства. Нарэшце, людзям патрэбныя дывідэнды ад «збірання рускіх земляў», а не шматгадзінныя чэргі на керчанскі паром.

Паражэнне Расіі ва Украіне немінуча закране многія нацыянальныя рэгіёны, у першую чаргу, Паўночны Каўказ. Напружанне апошніх 20 гадоў ахапіла спачатку Чачню і Дагестан, затым Інгушэцію і Кабардзіна-Балкарыю, і паслабленне Крамля падштурхне насельніцтва гэтых рэспублік ізноў казаць пра самавызначэнне і незалежнасць. Можна нават не сумнявацца, што значная частка жыхароў Паўночнага Каўказа — на баку «бандэраўцаў», у чаканні іх перамогі над Расіяй.

Здаецца, гэта апошняя вайна Расіі. Расія павінна скончыць свой даўжынёй у некалькі стагоддзяў крывавы шлях у гісторыі. Але мала спадзяванняў на тое, што ў самой Расеі хутка звыкнуцца са стратай ролі «збіральнікаў рускіх земляў». Шмат што ў настроях расейцаў будзе звязана з асэнсаваннем ролі Пуціна ў тым, што адбываецца апошнія 14 гадоў.

Паўночны Каўказ і, магчыма, Татарстан могуць стаць першымі, хто будзе ставіць умовы Крамлю. Галоўнае, каб умовы былі прымальныя не столькі для Крамля, колькі для будучага Паўночнага Каўказа.

Не прыніжаючы ролі іншых краін у вызваленні ад імперскай залежнасці, Грузія, тым не менш, заўсёды была ў авангардзе супраціву. Супраціўлялася Расійскай імперыі, савецкай уладзе, цяпер — пуцінскай ідэі аднавіць імперыю.