Павел Мацукевіч: Рэжым — галоўная перашкода для супрацоўніцтва з краінамі Азіі

У новым выпуску «Пульса Леніна-19» старшы даследчык «Цэнтра новых ідэй» і былы дыпламат Павел Мацукевіч разважае пра ўпушчаныя магчымасці і перспектывы супрацоўніцтва Беларусі і перадавых азіяцкіх краін.

Міністэрства замежных спраў. Фота «НЧ»

Міністэрства замежных спраў. Фота «НЧ»


Для вызначэння межаў рэгіёна Павел Мацукевіч выкарыстоўвае падыход ведамства на вуліцы Леніна, 19, якое разглядае азіяцкія краіны на Блізкім Усходзе ў прывязцы да Афрыкі, постсавецкія азіяцкія краіны адносіць да СНД, а пад Азіяй разумее дзяржавы Паўднёвай, Усходняй і Паўднёва-Усходняй Азіі, а таксама Акіяніі. Агулам гэта каля 30 краін, пачынаючы ад Ірана і заканчваючы па дузе Новай Зеландыяй.

Рэжым не адчувае складанасцей з легалізацыяй у рэгіёне, але міжнароднае прызнанне зусім не азначае спрыяння ў адносінах і гандлі. Ёсць вельмі ўплывовыя, заможныя і паспяховыя азіяцкія краіны, якія фармальна прызнаюць афіцыйны Мінск, але зусім не фарсіруюць супрацоўніцтва з Беларуссю праз характар і паводзіны беларускіх уладаў. Такія адносіны можна лічыць замарожаным патэнцыялам, а можна — упушчанай выгадай, што бліжэй да сутнасці. Іх прыкладамі з'яўляюцца Японія і Паўднёвая Карэя.

Замарожаныя актывы

Амбасадар Японіі ўручыў даверчыя граматы Лукашэнкі яшчэ ў лістападзе 2020-га, прэзідэнт Паўднёвай Карэі прыняў даверчыя граматы ад пасла Беларусі ў лютым 2022-га. Аднак гэта не перашкодзіла абедзвюм краінам уводзіць санкцыйныя абмежаванні ў дачыненні да Беларусі, уключаючы персанальныя — як Японія, на што скардзіўся Лукашэнка японскаму журналісту з тэлеканала TBS. Дарэчы, за больш чым два гады з моманту прэзідэнцкіх выбараў нічога больш значнага акрамя гэтага інтэрв'ю ў беларуска-японскіх адносінах неяк не здарылася.

На гэтым месцы варта зрабіць агаворку: у Японіі, у адрозненне ад Беларусі і большасці краін свету, уручэнне даверчых грамат не трактуецца як узаемнае прызнанне ўрадаў. Прынамсі, калі верыць аўтарытэтнай кнізе Джона Вуда і Жана Сэрэ «Дыпламатычны цырыманіял і пратакол».


Прымаючы даверчыя граматы японскага амбасадара, Лукашэнка гаварыў пра значныя рэзервы ў гандлі, прамысловай кааперацыі, інвестыцыйным супрацоўніцтве, у галіне навукі і тэхналогій. З ім цяжка не пагадзіцца: Японія — трэцяя эканоміка свету пасля Кітая і ЗША, на лідзіруючых пазіцыях у сферах высокіх тэхналогій, робататэхнікі, аўтамабілебудавання, энергазберажэння, медыцыны і многіх іншых. Толькі вось нічым гэтым пры Лукашэнку ўжо не ўдасца толкам скарыстацца.

Беларусь не змагла атрымаць карысці з цікавасці і асаблівага стаўлення Японіі да нашай краіны, прадыктаванага Чарнобылем, і нават на гэтай тэме стварыць нешта, што выходзіць за рамкі гуманітарнага аспекту, нягледзячы на ўсе перадумовы. З Чарнобыля пачыналася супрацоўніцтва (у лютым 1991 года адбыўся першы візіт прэм'ер-міністра Беларусі ў Японію), ім яно, па вялікім рахунку, і абмяжоўваецца, нібы прайшоў дзень, а не 31 год з моманту ўстанаўлення дыпадносін.

Вельмі шматспадзеўнымі здаваліся і адносіны з Паўднёвай Карэяй, асабліва ў такіх галінах, як IT, інавацыі, навука і прамысловасць, лічбавая эканоміка. Беларуска-карэйскі цэнтр супрацоўніцтва ў галіне інфармацыйных тэхналогій за пару гадоў працы паспеў рэалізаваць некалькі цікавых і важных праектаў (атрыманне кампетэнцый па кібербяспецы і стандартызацыі ў галіне электроннага ўрада).

Беларусь па-ранейшаму зацікаўлена ў пашырэнні інвестыцыйнага супрацоўніцтва з Паўднёвай Карэяй, вытворчай кааперацыі ў станка- і аўтамабілебудаванні, электроніцы і бытавой тэхніцы, вытворчасці шын, медыцынскага абсталявання і сельгастэхнікі. Патэнцыял застаецца, але мае ўласцівасць выпарацца — цікавасць і прэтэнзіі Беларусі, напрыклад, на вобраз IT-краіны больш не забяспечваюцца неабходнымі ўмовамі. Рэжым, як той казаў, ужо не той.

Рэжым з'яўляецца галоўнай перашкодай для развіцця паўнавартаснага супрацоўніцтва з Аўстраліяй і Новай Зеландыяй, урады якіх не прызнаюць прэзідэнцтва Лукашэнкі і прымалі санкцыйныя меры. Гэта негатыўна адбіваецца на магчымасцях беларускага экспарту ў гэтыя краіны — у прыватнасці, на пастаўках калійных угнаенняў, кар'ернай тэхнікі, трактароў, шын, нафтахімічнай прадукцыі.


Беларуская дыяспара ў Аўстраліі вымяраецца ў тысячах чалавек, што таксама магло б спрацаваць у плюс беларускім інтарэсам, але пакуль працуе ў мінус, таму што рэжым і таму што больш няма амбасады (зачынілася ў 2018-м).

Сур'ёзныя гандлёва-эканамічныя перспектывы маюць адносіны з Малайзіяй, Тайландам, Сінгапурам. Для іх развіцця няма фармальных перашкод, акрамя, хіба што, пагрозы другасных санкцый з боку Захаду. Гэта ёмістыя рынкі для шырокай лінейкі беларускай прадукцыі і паслуг, крыніцы цікавага досведу трансфармацыі і развіцця. У гэтых краінах адсутнічаюць дыпламатычныя прадстаўніцтвы Беларусі, што істотна зніжае інтэнсіўнасць кантактаў.

Пабудова маршруту асваення

Афіцыйны Мінск вырашае з дапамогай Азіі задачы, якія па сваім змесце чымсьці нагадваюць айсберг. Яго надводная частка адкрытая — носіць публічны характар і заключаецца ў тым, каб кампенсаваць выпадзенне Захаду са знешняй палітыкі і гандлю. Прыхаваная падводная не афішуецца, таму што надзяляе Азію функцыяй процівагі, закліканай спыніць небяспечнае збліжэнне з Расіяй. Яе ролю раней адыгрываў Захад.

У гэтым інтарэсы рэжыму супадаюць з нацыянальнымі. Беларусь зацікаўлена ў развіцці адносін з азіяцкімі краінамі незалежна ад палітычнай сістэмы. Невыпадкова цікавасць да супрацоўніцтва абудзілася з першых дзён незалежнасці, калі «апошняй дыктатурай у Еўропе» ў Мінску яшчэ не пахла. І гэтая цікавасць была ўзаемнай. Для яго паўнавартаснай рэалізацыі патрабуецца не так ужо і шмат.

Нармалізацыя з Захадам і зняцце санкцыйных і ізаляцыйных абмежаванняў пашырыць магчымасці для супрацоўніцтва Беларусі з Азіяй куды больш, чым усе візіты Лукашэнкі ў гэты рэгіён за 28 гадоў кіравання. Гэта практычна аўтаматычна разблакуе патэнцыял адносін з такімі краінамі азіяцкага рэгіёна, як Японія, Паўднёвая Карэя, Аўстралія, Новая Зеландыя. Акрамя гэтага, адкрыецца доступ для Беларусі да заходніх тэхналогій і інвестыцый, што, у сваю чаргу, дазволіць ствараць канкурэнтныя на рынках азіяцкіх краін прадукты.

Замірэнне з Захадам выведзе гандаль Беларусі з азіяцкімі краінамі з Расіі, бо адкрые доступ да альтэрнатыўных у дачыненні да расійскіх маршрутаў дастаўкі, а менавіта партоў Польшчы, Літвы, Латвіі і Украіны. Гэта, у сваю чаргу, адразу ж спрыяльна адаб'ецца на канкурэнтаздольнасці ўсяго, што made in Belarus — дастаўляць морам значна танней, чым па сушы.


Наступны ход — пашырэнне дыпламатычнай прысутнасці. Адкрыццё генконсульстваў у Ганконгу, Мумбаі і Хашыміне дапамагло ўзмацніць яе ў Кітаі, Індыі і В'етнаме, але не больш за тое. Маштабы супрацоўніцтва і патэнцыял патрабуюць адкрыцця дыпламатычных місій у такіх краінах, як Малайзія, Тайланд, Сінгапур, якія выпадаюць з дыпламатычнага пакрыцця («па сумяшчальніцтве» не лічыцца). Пасольства ў Аўстраліі варта было б адкрыць ужо зыходзячы з маштабаў беларускай дыяспары.

Зразумела, забеспячэнне дыпламатычнага пакрыцця ў рэгіёне гарызонт супрацоўніцтва аўтаматычна не пасуне. Гэта толькі адна са значных перадумоў і відавочнае сведчанне цікавасці да развіцця адносін. Патрэбныя яшчэ і кампетэнтныя ў лінгвістычным і прафесійным плане кадры, якія валодаюць навыкамі міжкультурнай камунікацыі. Яны патрэбныя і ў амбасадах, і ў бізнесе, які бачыць свае інтарэсы на гэтым рынку.