Гісторык: «Панты, груба кажучы, да дабра не даводзяць»

Гісторык Алякcандр Пашкевіч у інтэрв’ю «Філіну» разважае пра галоўныя ўрокі года вайны ва Украіне і пра тое, як гэтая вайна вызначае і лёс Беларусі — нават калі наша краіна не ўдзельнічае ў ёй непасрэдна.

— Да пачатку вайны мала хто даваў Украіне шанец выстаяць у поўнамаштабным ваенным сутыкненні з Расіяй. Але Кіеў не здаўся праз тры дні, а праз колькі месяцаў размова зайшла ўжо пра будучую перамогу ўкраінцаў як пра нешта прадвызначанае. Чаму нас навучыў гэты год вайны?

— Гэты год канчаткова пацвердзіў, што калі былая імперыя мае рэваншысцкія намеры і пачынае іх пакрысе рэалізоўваць, то яна ўжо не спыніцца, пакуль не давядзе да ваеннай катастрофы. Пакуль ёй з дапамогай сілы не дадуць зразумець, што дзейнічае яна няправільна.

І, здавалася б, не ў яе інтарэсах было ісці далей, бо па вялікім рахунку ёй вельмі многага ўжо тады ўдалося дасягнуць. І не атрымаць пры гэтым вялікага пакарання.

Здавалася б, Пуціну можа ўжо было спачываць на лаўрах і не лезці ў больш шырокую авантуру, якая магла б паставіць ягоную ўладу пад пытанне. Але, відаць, такія людзі спыніцца ўжо не могуць.

Таму прагнозы пра тое, што вялікая вайна не пачнецца, што гэта авантура, якая выкліча безнадзейнае супрацьстаянне з усім цывілізаваным светам, не апраўдаліся. Бо логіка ў такіх выпадках ужо не дзейнічае, тут варта чакаць ірацыянальных паводзін.

І таму мы маем доказ таго, што панты, груба кажучы, да дабра не даводзяць. Краіна, якая па ўсіх паказчыках, здавалася б, саступае, можа абараняцца ад міжнародных хуліганаў, калі мае высокую матывацыю, не мае ілюзій і рыхтуецца да такога сутыкнення.

У 1939 годзе гэта даказала Фінляндыя, калі на яе напаў Савецкі Саюз у досыць падобнай сітуацыі. І цяпер гэта даказала Украіна.

— Гэтую вайну часта параўноўваюць з Другой сусветнай. Яна яшчэ не скончылася, але ці можам мы ўжо цяпер паспрабаваць вызначыць, на якім этапе яна знаходзіцца? Гэта ўмоўны канец 1941-га, калі яшчэ цяжка сказаць, хто каго і калі пераможа? Ці пачатак умоўнага 1943-га?

— Я б не сказаў, што тут так ужо цяжка вызначыць, хто і каго.

Мне падаецца, што па вялікім рахунку Расія не мае ўжо шанцаў гэтую вайну выйграць.

Тое, што Украіна выстаяла на першым этапе гэтага супрацьстаяння, што ёй удалося не дапусціць узяцця Кіева, адбіць частку захопленых тэрыторый і перайсці да пазіцыйнай вайны, змяніла пазіцыю Захаду.

Калі спачатку ён вагаўся і быў гатовы ў выпадку поспехаў Пуціна пайсці на пэўныя кампрамісы, пагадзіцца калі не фармальна, то фактычна на ягонае права на ўкраінскія тэрыторыі, то пасля гэта пазіцыя зрушылася зусім у іншы бок.

Заходнія краіны аб’ядналіся, пачалі даваць Украіне важкую матэрыяльную і, галоўнае, ваенную падтрымку. Кіеў пачаў атрымліваць такія тыпы ўзбраенняў, пра якія яшчэ год таму нават марыць не мог.

Баявыя дзеянні паказалі, наколькі заходняя зброя пераўзыходзіць расійскую па многіх паказчыках. І той, хто ёй валодае, мусіць выйграць гэтую вайну. Асабліва калі ён знаходзіцца ў больш выгаднай маральнай і матывацыйнай пазіцыі.

Яшчэ, відаць, не было сваёй Сталінградскай бітвы, якая і стала ў свой час тым самым карэнным пераломам. Але ўсе перадумовы для яе цяпер ёсць. Таму мы цяпер, напэўна, ва ўмоўным 1942 годзе, напярэдадні такой бітвы. Пасля Сталінграда пачалося наступленне, выцісканне немцаў, без аніякіх шанцаў для іх за штосьці зачапіцца.

Пакуль такой сітуацыі няма, але будзем спадзявацца, што анансаваныя на вясну-лета наступленні, пра якія гавораць украінскае кіраўніцтва і заходнія палітыкі і вайскоўцы, урэшце да гэтага прывядуць.

— Якімі вам бачацца перспектывы Беларусі ў агляднай будучыні пасля года вайны, у якую мы былі таксама ўцягнуты?

— Нашы перспектывы цяпер у значнай ступені залежаць не ад унутраных падзей, а ад знешніх.

І гэтая вайна ў пэўным сэнсе — і наша вайна, хоць мы ў яе пакуль афіцыйна не ўступаем, бо яна мусіць вызначыць і наш лёс. Лёс Беларусі, лукашэнкаўскага рэжыму, лёс беларускага грамадства.

І нават калі ён непасрэдна не ўступіць у вайну, калі беларуская тэрыторыя не пераўтворыцца ў абсалютна легітымную цэль для ўкраінскага войска, не думаю, што яму ўдасца проста так адседзецца і захаваць сваю ўладу, знаходзячыся на баку таго, хто прайграў.

Таму я думаю, што так ці іначай ад вынікаў вайны лёс Беларусі моцна залежыць. І калі Украіна пераможа, я думаю, мы можам разлічваць на тое, што гэты лёс зменіцца пазітыўна.