Адаптацыя ў эміграцыі — спіс парадаў ад псіхолага

Калі рашэнне з'ехаць было хуткім, тады чалавек не паспявае прайсці папярэдні этап выбару краіны, афармлення ўсіх патрэбных дакументаў і вывучэння мовы. Аднак складанасць змушанай эміграцыі яшчэ і ў тым, што мы бяжым не да чагосьці, а ад чагосьці. І тады адаптавацца на новым месцы можа быць больш складана, чым звычайна.

Мігранты ў Палерма. Фота Паўла Хадзінскага

Мігранты ў Палерма. Фота Паўла Хадзінскага

Гештальт-кансультант, коуч і двойчы імігрантка Агнія Лойкапракаментавала на 34 Travel тыповыя пытанні і адчуванні, якія ўзнікаюць у людзей у вымушанай іміграцыі.

«Я адчуваю эйфарыю! Ура-ўра!»

Крута! Віншую. Хутчэй за ўсё, ты толькі прыехаў у новую краіну і ўсё яшчэ глядзіш на яе вачыма турыста, а не мясцовага жыхара. Ну ці краіна сапраўды класная і вельмі табе падыходзіць. Але калі ўсё ж першы варыянт, то трэба сябе маральна падрыхтаваць да таго, што эмоцыі хутка могуць змяніцца на супрацьлеглыя: прыйдзе засмучэнне, мясцовыя рэаліі і звычкі стануць раздражняць. Гэта нармальна, такую змрочную стадыю, паводле даследаванняў, праходзяць амаль усе — нават тыя, хто зусім не адчуваў эйфарыю ад пераезду (што, вядома, можа быць крыўдна).

«Я вельмі сумую па дому, хачу, каб усё стала як раней»

Надышоў момант зразумець, што як раней ужо не будзе. І вось чаму: ты ўжо маеш досвед пераезду і жыцця ў іншай краіне, нават калі гэты досвед ты ацэньваеш як вельмі негатыўны. А значыць, ты ўжо змяніўся. Але дзякуючы гэтаму досведу можна зразумець, чаго і як ты жадаеш, а чаго — не жадаеш, расставіць прыярытэты і ўсвядоміць свае непарушныя каштоўнасці. І нават калі ты вырашыш калі-небудзь вярнуцца ў родную краіну, тады вернешся ўжо іншым чалавекам, як мінімум, састарэлым на некалькі гадоў, хе-хе. Больш за тое — ты вернешся ў іншую краіну, бо родны дом не замёр да твайго вяртання, як карцінка з успамінаў, — там таксама адбываецца жыццё, нават калі табе здаецца, што гэта не так. Як пісаў Геракліт, усё цячэ, усё змяняецца, і нельга ўвайсці ў адну і тую ж раку двойчы. Вяртаючыся дадому, кожны раз вяртаешся ў новы дом.

«Мне няма з кім мець зносіны на новым месцы, я адчуваю сябе самотна»

Самотны чалавек і бясконцае мора. Фота Паўла Хадзінскага

Самотны чалавек і бясконцае мора. Фота Паўла Хадзінскага

Зносіны — гэта навык + звычка. Калі з навыкамі зносін табе дапамогуць курсы soft skills і эмацыйнага інтэлекту, то звычку мець зносіны давядзецца выпрацаваць самастойна. Тут можа спрацаваць просты алгарытм: знайсці месцы збору цікавых табе людзей, няхай гэта будзе кавярня або школа, куды ходзіць тваё дзіця, і… мець зносіны. Так, наладзіць сувязі без зносін хутчэй за ўсё не атрымаецца.

Вядома, нават знайшоўшы сто новых знаёмых, ты можаш адчуваць сябе самотна, але тут трэба прызнацца, што адчуваць сябе самотна ты можаш і ў роднай краіне. Таму наступны этап — пошук ужо не проста знаёмых, а аднадумцаў, з якімі будзе нашмат больш агульнага, чым са сталай суседкай, з якой можна міла пагутарыць аб надвор'і і больш ні пра што. Дзе менавіта шукаць аднадумцаў — залежыць ад таго, наколькі добра ты ведаеш сябе і тое, што табе цікава: у прапаленых клубах, у кніжным клубе, на інтэлектуальным квізе, у трэнажорнай зале, у мясцовай палітычнай партыі, а можа, у партыі піва?

«Я не разумею мясцовых. Яны як закрытая кніга»

Адкажы шчыра: а яны цябе разумеюць? Няўжо ты для іх адкрытая кніга? Нават калі ты вонкава падобны на аднагодкаў у новай краіне (той жа стыль у адзенні, тыя ж захапленні, тыя ж мадэлі тэлефонаў у кішэнях), хутчэй за ўсё, у вас дастаткова моцна адрозніваецца культурны фон, на якім вы раслі: іншыя мульцікі, іншыя традыцыйныя фільмы на Новы год, іншая звыклая ежа з дзяцінства. Іншыя жарты і мемы.
Адна мая кліентка, пераехаўшы ў Англію ў дастаткова юным узросце, зразумела, што выдатна мае зносіны з мясцовымі, але вось жартаў іх не разумее. Пытаючыся, яна даведалася, што ўсё гэта мае дачыненне да брытанскіх сіткомаў 90-х і розных тэлеперадач. Тады яна вырашыла перагледзець усе серыі і выпускі, што змагла знайсці, і хоць спачатку гэта было няпроста для разумення з-за моцных акцэнтаў і слэнгу, праз паўгода яна стала не толькі разумець гумар сяброў, але і ўкручваць свае жарты. Плюс у працэсе атрымала задавальненне ад пазнавання значнага пласта культуры сваёй новай краіны. Гэта прыклад таго, што зачыненую кнігу можна адкрыць, калі ёсць жаданне.

«Мне складана інтэгравацца. Я адчуваю сябе ў бурбалцы»

Тут далей ідзе мікс з капітанскіх парадаў. Па-першае, вывучай мясцовую мову. На моўных курсах можна сустрэць іншых людзей у падобнай сітуацыі і пры аказіі абмеркаваць іх спосабы весці сацыяльнае і культурнае жыццё на новым месцы.
Па-другое, шукай падобных. Уступі ў мясцовыя групы імігрантаў і digital nomads, пачытай, што абмяркоўваюць і што пытаюцца ў супольнасцях. Хутчэй за ўсё, ты знойдзеш шмат адказаў на ўласныя паўсядзённыя пытанні накшталт "як карыстацца тараматам?" і "як падаць дэкларацыю?". Паступова праз іншых прыезджых ты даведаешся пра месцы, кавярні, клубы, дзе збіраюцца імігранты, знойдзеш і гутарковыя курсы, і шмат цікавых знаёмстваў з людзьмі розных нацыянальнасцяў (вядома, калі шукаеш знаёмстваў). Напрыклад, праз групу замежнікаў у фэйсбуку я знайшла прыемную суразмоўніцу з Брытаніі па languages exchange, купіла працоўны стол з крэслам за € 15 у французскага студэнта (бонусам далі амаль новы баскетбольны мяч) і нават атрымала запрашэнне на індыйскае святкаванне Новага года.

«Не разумею, хто я зараз? Беларус, літовец, паляк ці *падставіць свой варыянт*? Дзе мяжа маёй нацыянальнай ідэнтычнасці?»

А кім ты хочаш быць? І кім сябе адчуваеш? Сумленныя адказы на гэтыя два пытанні і ёсць твая стартавая кропка ў інтэграцыі. Па сутнасці, ёсць дзве палярнасці: поўнае культурнае растварэнне ў новай краіне («я быў беларусам, а стаў амерыканцам») і поўная сепарацыя («я ў новай краіне, але быццам нікуды не з'язджаў: маю зносіны толькі з суайчыннікамі, на роднай мове, мясцовай мовы і звычаяў не ведаю»). Думаю, што заклад паспяховай інтэграцыі — дзесьці ў сярэдняй кропцы паміж двума полюсамі. Гучаць пазіцыя можа прыкладна так: «Я беларус, але я і амэрыканец, а дакладней, амэрыканец беларускага паходжання. Я ведаю сваю мову і культуру, я памятаю і паважаю свае карані. Але таксама я ведаю і паважаю мову і культуру сваёй новай краіны”. У прамежку паміж варыянтамі — мноства адценняў інтэграцыі, адзін з якіх можа быць тваім.

«Я страціў(-ла) класную працу на радзіме і зараз пачынаю тут з нізоў»

Спачуваю, гэта вельмі цяжка. На жаль, імігранты часта адчуваюць паразы ў правах і губляюць свой зароблены працай статус. Калі ты не вельмі патрэбны ў новай краіне спецыяліст і не пераязджаеш па працоўным афёры, хутчэй за ўсё сацыяльны ліфт стпусціў цябе на пару паверхаў уніз. Магчыма, табе прыйшлося змяніць уласную кватэру на арандаваную, а кабінет дырэктара — на стол радавога супрацоўніка ў оўпэн-спейсе. Тут галоўнае разумець, што гэта не назаўжды. Ты зможаш змяніць стан спраў і вярнуць свой узровень жыцця, калі так вырашыш. І, дарэчы, сітуацыя пераезду можа дапамагчы зрабіць важную рэвізію — сумленна адказаць сабе на пытанне: хочаш ты заставацца ў сваёй прафесіі далей ці ўжо варта зрабіць прафесійную перазагрузку? На новым месцы крыху прасцей заняцца тым, што заўсёды падабалася, але дома лічылася «нестатусным». Можа, табе хацелася працаваць барыстай ці займацца з маленькімі дзецьмі ў дзіцячым садку? Цяпер ёсць шанц.

«Мне вельмі дрэнна і даўно. Я ўжо не бачу сэнсу ў пераездзе і наогул у чым-небудзь. Усё тлен»

Калі падобныя думкі прыходзяць да цябе дастаткова часта і затрымліваюцца надоўга, магчыма, варта звярнуцца да тэрапеўта (сямейнага лекара), які пры неабходнасці скіруе цябе да псіхіятра па страхоўцы. Калі ласка, не ігнаруй такія чырвоныя сцягі, як доўгая апатыя, моцная трывога і дрэнны настрой на працягу двух тыдняў і больш. І дапамажы блізкім звярнуцца па дапамогу, калі заўважыў, што такое адбываецца з кімсьці з іх. Беражы сябе і звяртай увагу на свой стан — у іміграцыі гэта не менш істотна, чым дома.