Адвакат Ціханоўскага: Сяргей не зламаны і гатовы адстойваць у судзе сваю пазіцыю аб невінаватасці

На днях Генпракуратура накіравала справу Сяргея Ціханоўскага і пяці іншых фігурантаў у Вярхоўны суд. Напярэдадні судовага разбору Naviny.by пагаварылі з адвакатам Ціханоўскага Наталляй Мацкевіч.

Наталля Мацкевіч працуе ў адвакатуры з 1994 года. Валодае ступенню магістр права LL.M. (Master of Law) па спецыяльнасці "Міжнароднае права". Была адвакатам былога старшыні незалежнага прафсаюза работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці (РЭП) Генадзя Фядыніча, фігурантаў справы «Белага легіёну». У цяперашні час з'яўляецца абаронцам палітвязняў Сяргея Ціханоўскага, Віктара Бабарыкі, Мікалая Дзядка.
— На днях Генпракуратура абвясціла, што справу Сяргея Ціханоўскага і пяці іншых фігурантаў накіравалі ў Вярхоўны суд для вызначэння падсуднасці. Як вы ацэньваеце вынікі папярэдняга расследавання?
— На думку абароны, абвінавачанні, якія прад'яўленыя Сяргею Ціханоўскаму, не пацвярджаюцца прадстаўленымі доказамі, і ў яго дзеяннях склад злачынства адсутнічае.
Следчы камітэт паведамляе, што «дапытаныя абвінавачаныя, сведкі, пацярпелыя, агледжана больш за 160 адзінак тэхнікі. Выяўленыя перапіскі, відэазапісы, фатаграфіі, якія пацвярджаюць дачыненне абвінавачаных да здзяйснення злачынстваў. Да матэрыялаў крымінальнай справы далучаныя заключэнні 71 экспертызы».
У сувязі з гэтым, калі следства лічыць, што матэрыялы даказваюць увесь аб'ём абвінавачанняў, вельмі хацелася б, каб яны былі прадэманстраваны ў адкрытым судовым пасяджэнні. Тады стане ясна, ці пацвярджаюць абвінавачаныя і сведкі тое, што ставіцца ў віну Ціханоўскаму, пра што кажуць перапіскі, а таксама відэазапісы, якія знаходзяцца ў адкрытым доступе, а таксама ці ўстанаўліваюць што-небудзь з пастаўленага ў віну экспертызы. Думаю, у гэтай справе грамадству не складзе ніякай цяжкасці разабрацца.
— Вы сапраўды разлічваеце на тое, што працэс будзе адкрытым?
— Калі следства і абвінавачанне лічыць, што ўсё даказана, то якая праблема прад'явіць гэта ўсё ў адкрытым судовым пасяджэнні? Закрытае судовае паседжанне — гэта выключэнне з прынцыпу галоснасці судовага разбору, для гэтага патрэбныя выразныя падставы, і нават калі яны маюцца, то пасяджэнне можа быць закрытым толькі на тую частку працэсу, у якім агучваецца ахоўваемая законам таямніца.
Лічу, што падставы для слухання гэтай справы ў закрытым пасяджэнні адсутнічаюць.
— Як Сяргей сябе адчувае? У якой фізічнай і маральна-псіхалагічнай форме знаходзіцца?
— Магу сказаць адно — гэта ўсё той жа Сяргей Ціханоўскі, з якім я пазнаёмілася амаль год таму, калі прыняла яго абарону. У сітуацыі, калі чалавек знаходзіцца ў ізаляцыі ў СІЗА практычна год, наўрад ці можна так казаць, што ўсё добра.
Гэта складана і фізічна, і маральна, улічваючы і маральны цяжар неабгрунтаваных абвінавачанняў і тое, і з якой ступенню яго нібыта віна прадвызначаецца ў пэўнай публічнай прасторы (маю на ўвазе дзяржСМІ) яшчэ да прысуду суда. Такая несправядлівасць не можа не абураць.
Але Сяргей не зламаны, яму хапае ўнутраных сіл, і ён гатовы адстойваць у судзе сваю пазіцыю аб невінаватасці.
Са жніўня ён знаходзіцца ў камеры адзін. Чытае, адказвае на лісты. Ёсць тэлевізар, і гэта цяпер адзіная для яго крыніца інфармацыі. Апошні месяц ён не атрымлівае газеты, на якія падпісаны. Разбіраемся: яны не прыходзяць у СІЗА, ці яму іх не перадаюць. Раней яму прыходзілі сотні лістоў у тыдзень. Цяпер, кажа, іх стала менш. Думаем, гэта звязана з цэнзурай.
— Як ён настроены на суд? Што хоча заявіць на працэсе?
— На нядаўняй нашай сустрэчы ён сказаў так: «Мяне будуць судзіць за словы». У гэтым, дарэчы, і выяўляецца ўся сутнасць абвінавачанняў. Акрамя выказванняў, стрымаў, відэа на «Краіне для жыцця», правядзення пікетаў па зборы подпісаў, іншыя дзеянні яму не інкрымінавалася. Уся яго дзейнасць адкрытая, і, як ён сам кажа, яе можна было назіраць большую частку сутак ледзь не ў прамым эфіры. Таму фактычна гэта справа пра словы.
Матэрыялы справы ён вывучаў на працягу месяца і роўна столькі, колькі яму дазволілі. Ён мог знаёміцца ​​са справай на працягу некалькіх гадзін толькі ў працоўныя дні з перапынкамі на абед. Гэтага часу для таго, каб усе 177 тамоў справы прачытаць, праглядзець відэазапісы, вядома, было нават фізічна недастаткова.
За тыдзень да заканчэння тэрміну азнаямлення са справай мы заявілі хадайніцтва аб яго падаўжэнні, але Генеральная пракуратура адмовіла. Фатаграфаваць матэрыялы справы абароне забаранілі.
— Той факт, што жонка Ціханоўскага зараз з'яўляецца па сутнасці асноўным палітычным праціўнікам Лукашэнкі, ускладняе становішча вашага падабароннага? Ці можна казаць, што стаўленне да яго асабліва прадузятае, нават на фоне астатніх палітвязняў?
— Я б не сказала, што ўмовы яго ўтрымання або ход следства адрозніваюцца ад умоў іншых палітвязняў. Але тое, якія абвінавачанні яму прад'яўлены, і тое, што ён фактычна прызнаецца адказным за ўсё, што адбылося ў краіне пасля выбараў, інфармацыйная атака, якую мы назіраем з боку дзяржаўнага тэлебачання, вядома, наводзіць на думку, што з усяго шэрагу палітвязняў да яго асаблівае стаўленне.
Не магу сказаць, наколькі гэта звязана з яго статусам мужа Святланы, усё ж да з'яўлення Святланы Ціханоўскай у грамадскім полі Сяргей Ціханоўскі там ужо быў. Гэта значыць ён сам па сабе постаць. Ён лічыць, што яго пераслед звязаны з тым, што перад выбарамі ўступіў у палітычную дыскусію.

Наталля Мацкевіч, фота Naviny.by
— Як вы можаце пракаментаваць тое, што па тэлеканале АНТ быў паказаны фрагмент вашай гутаркі з Ціханоўскім, дзе вы абмяркоўвалі яго стаўленне да малодшага сына Лукашэнкі? Вы ўвогуле меркавалі, што вас могуць слухаць і запісваць на сустрэчы з падабаронным?
— Я лічу правільным, што абмяркоўвацца павінна не сама гутарка, а тое, што зносіны адваката з падабаронным, якія па законе павінны быць строга канфідэнцыяльнымі, былі праслуханы, запісаны і аддадзены агалосцы. 4 траўня скіравала скаргу ў Генеральную пракуратуру на парушэнне заканадаўства, правоў Ціханоўскага і гарантый адвакацкай дзейнасці.
Яшчэ ў кастрычніку, адразу пасля сустрэчы ў СІЗА КДБ Ціханоўскі сказаў нам, абаронцам, што Лукашэнка сапраўды ўзгадаў яму размову з адвакатам, у якой ён нібыта дрэнна адазваўся пра Колю.
Тады ж Ціханоўскі напісаў скаргу ў Следчы камітэт і ў Генпракуратуру на разгалашэнне ўтрымання яго размовы з адвакатам і паказаў, што менавіта гэты факт кажа ў тым ліку пра тое, што яго пераслед носіць палітычны характар. І гэтыя скаргі далучаны да матэрыялаў крымінальнай справы, хоць належнага рэагавання на іх не было.
У той час у абароны не было доказаў выдавання ўтрымання размовы з адвакатам. У гэта наогул было складана паверыць. А цяпер такія доказы прадставіла АНТ.
Наша гутарка, частка якога паказалі на АНТ, адбылася ў самым пачатку расследавання справы Ціханоўскага. Можна сабе ўявіць, на якім піку абурэння быў ён і многія людзі пасля таго, як убачылі яго затрыманне на пікеце па зборы подпісаў у Гродне.
Акрамя таго, словы з гэтай размовы ў фільме вырваныя з кантэксту, але нават так ніякай рэальнай пагрозы ў іх не прагучала. Што тычыцца паказанага фрагмента з «круглага стала» ў СІЗА КДБ, магу перадаць словы Ціханоўскага: «Хай бы тады паказалі ўсю размову — усе пяць гадзін, а не нарэзку. Пакажыце ўвесь запіс, ўбачыце, які сэнс насіла гэтая размова».
Прадставіць такім чынам, як у фільме АНТ, тым больш з пэўнымі каментарамі, можна ўсё, што заўгодна.
А тут мы пераходзім да парушэння іншага фундаментальнага права — прэзумпцыі невінаватасці. Што мы ўбачылі? Напярэдадні судовага разбору выдаюцца звесткі, якія выстаўляюць Ціханоўскага ў негатыўным святле — як злачынца, плюс яшчэ асобу ачарняюць.
Я не вельмі разумею, што для чаго гэта робіцца, калі следства сцвярджае, што віна бясспрэчна даказаная. Бо ў выніку такіх дзеянняў наступае супрацьлеглы эфект — ставіцца пад сумнеў аб'ектыўнасць і справядлівасць маючага быць судовага разбору. Я нават не кажу пра тое, што тут відавочна парушаны закон аб СМІ.
— Ці раскрытая галоўная інтрыга «справы Ціханоўскага» — адкуль узяліся і дзе затым згубіліся 900 тысяч долараў, якія следчыя нібыта знайшлі ў Ціханоўскага за канапай?
— Абарона вельмі хоча ўбачыць вынікі расследавання, якія б растлумачылі крыніцу паходжання гэтых 900 тысяч. Але, на жаль, гэтага няма. Сам Ціханоўскі настойвае, што грошы падкінутыя, а ключы ад гэтага лецішча ў яго былі канфіскаваныя пры змяшчэнне ў ІЧУ, калі ён адбываў адміністрацыйны арышт.
Той запіс, што паказвалі па тэлебачанні, я думаю, лепш пракаментуе маці Ціханоўскага Соф'я Яфрэмаўна ў судзе. У любым выпадку, гэтыя грошы не ставяцца ў якасці элемента абвінавачання.
Следчы камітэт заяўляе, што на грошы накладзены арышт у сувязі з нібыта ўронам «ад дзеянняў Ціханоўскага і набліжаных да яго асоб», які склаў больш за 3,5 млн рублёў. Вельмі складана зразумець методыку вылічэння гэтай нібыта шкоды, не кажучы ўжо пра тое, што яна звязаная з тымі падзеямі, калі Ціханоўскі ужо знаходзіўся пад вартай.

Наталля Мацкевіч, фота Naviny.by
— Якая пазіцыя абароны?
— Абвінавачанне па нашай крымінальнай справе складае 118 старонак. Усяго, па інфармацыі СК, па «справе Ціханоўскага» выдзелена 9 асобных крымінальных спраў. Па іх праходзіць каля 30 фігурантаў, частка з якіх ужо асуджаны.
У сувязі з гэтым узнікае пытанне, звязанае з правам на абарону: прысуды, якія адбыліся і ўступілі ў законную сілу, ствараюць прэюдыцыі (немагчымасць аспрэчыць раней прынятыя судовыя рашэнні. — Naviny.by) у дачыненні да абставінаў, устаноўленых у іх у сувязі з Ціханоўскім, але без магчымасці для яго абараняцца ў працэсах, па якіх выносіліся гэтыя прысуды.
Калі абаронцы на тых працэсах хадайнічалі аб допыце Ціханоўскага, ім адмовілі. Мы лічым гэта парушэннем права на абарону, якое таксама ставяць пад сумнеў справядлівасць судовага разбору.
Па сутнасці прад'яўленых абвінавачанняў выказаўся Следчы камітэт. Гэта палягчае маю задачу рэзюмаваць, што фактычна ўся публічная дзейнасць Ціханоўскага ў якасці блогера з 2019 года і на працягу некалькіх дзён кіраўніка па зборы подпісаў за Святлану Ціханоўскую расцэненая як шэраг злачынстваў. Пры гэтым яму, які знаходзіўся пад вартай з 29 траўня, пастаўлена ў адказнасць тое, што адбылося ў краіне да і пасля прэзідэнцкіх выбараў.
Устрымаюся ад ацэнак гэтага абвінавачання, складана знайсці ў ім прававую прыроду. Напэўна, знойдзены спосаб апісання гістарычных падзей з дапамогаю крымінальнага абвінавачання. Гэта было б цікава і арыгінальна, калі б так не адбівалася на лёсах людзей.
З пункту гледжання павагі чалавечай годнасці і правоў чалавека, недапушчальнай з'яўляецца лексіка абвінавачанні і сюжэтаў дзяржТБ, у якой жывыя думаючыя людзі, якія рэалізоўвалі свае правы, называюцца, з аднаго боку «маніпулятарамі грамадскай свядомасці», а з другога — «бясчынствуюшчым натоўпам», «кіраваным натоўпам», «вулічнай пяхотай», «замбаванымі», «падданымі заклікам телеграм-каналаў».
Пазіцыя абароны такая: ёсць фундаментальнае права на свабоду выказвання меркавання. Яна заключаецца ў выказванні не толькі згоднай або нейтральнайдумкі, але і таго, якое можа выклікаць занепакоенасць у дзяржавы або часткі грамадства. У гэтым і ёсць дэмакратыя і плюралізм меркаванняў.
Крытыка ўлады ў перадвыбарчы перыяд з'яўляецца неабходным элементам палітычнага дыскурсу. Гэта права нельга адвольна абмежаваць толькі таму, што яно камусьці не падабаецца. І калі словы непасрэдна не прыводзяць да прамых рэальных пагрозаў, няма ніякіх падставаў за гэта караць. А пазбаўленне волі за выказванне меркавання ў міжнароднай практыцы прызнана непрымальным.

У чым канкрэтна абвінавачваецца Сяргей Ціханоўскі

Сяргею Ціханоўскаму інкрымінавалася:
арганізацыя масавых беспарадкаў у 2020 годзе (ч. 1 арт. 293 КК);распаўсюджванне групай асоб па папярэдняй змове матэрыялаў, накіраваных на распальванне сацыяльнай розніцы супраць прадстаўнікоў улады і праваахоўных органаў (ч. 3 арт. 130 КК);пагрозы на адрас старшыні Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзенні рэспубліканскіх рэферэндумаў Лідзіі Ярмошынай (ч. 2 арт. 191 КК);арганізацыя групавых дзеянняў, што груба парушаюць грамадскі парадак і звязаныя з прымяненнем гвалту ў дачыненні да прадстаўнікоў улады (ч. 1 арт. 342 КК).

Па версіі Следчага камітэта, апублікаванай у тым ліку на сайце ведамства, вынікае, што Сяргей Ціханоўскі, палітык Мікалай Статкевіч «i iншыя асобы» з чэрвеня 2019 года планавалі арганізацыю масавых беспарадкаў і дзеянняў, якія парушаюць грамадскі парадак. У кастрычніку таго ж года Статкевіч на сайце «Народнай Грамады» гэтыя планы апублікаваў. У мэтах змены ўлады ён заклікаў праводзіць перадвыбарчыя пікеты, а пад іх выглядам нібыта меў на ўвазе акцыі пратэсту. Па версіі следства, гэта было зроблена для мабілізацыі ўдзельнікаў масавых беспарадкаў — «бясчынствуюшчага натоўпу, які выкарыстоўваецца як інструмент для дасягнення мэты».
У той жа час Ціханоўскі разам з сябрам ініцыятыўнай групы Святланы Ціханоўскай Арцёмам Сакавым і мадэратарам сацсетак Дзмітрыем Паповым вёў телеграм-канал «Краіна для жыцця» і іншыя сацсеткі, а таксама ездзіў па краіне, «прыцягваючы агентаў i шукаючы саўдзельнікаў», якія стваралі па рэгіёнах мясцовыя дваровыя і іншыя чаты, тэлеграм-каналы — аналагі ТК «Краіна для жыцця».
Ідэалогіяй арганізацыі беспарадкаў, лічыць следства, з'явілася «распальванне Ціханоўскім і яго саўдзельнікамі сацыяльнай варожасці ў краіне супраць сілавікоў, дзяржорганаў, кіраўнікоў прадпрыемстваў і грамадзян, якія падтрымліваюць знешнюю і ўнутраную палітыку дзяржавы».
Па высноў следства, гэта вылілася ў тое, што сотні чалавек, «натхнёных ілжывымі заклікамі і ўверавалі ў сваю беспакаранасць», прымалі ўдзел у дзеяннях, якія парушаюць грамадскі парадак і масавых беспарадках, ужывалі гвалт. У выніку распачатыя дзясяткі крымінальных спраў, тысячы чалавек прыцягнуты да адказнасці.
Яшчэ адзін эпізод, прад'яўлены Ціханоўскаму — яго заява пра тое, што адзін з пікетаў будзе праведзены каля дома Лідзіі Ярмошынай.
spring96.org