«Гэта мая першая спецыяльнасць». Жонка Аляксандра Мілінкевіча працуе лагапедам у Варшаве

Шырокай грамадскасці Іна Кулей стала вядома ў 2005 годзе, калі яе муж Аляксандр Мілінкевіч быў вылучаны адзіным дэмакратычным кандыдатам на прэзідэнцкіх выбарах 2006 года. Сямейная пара паказвалася разам на перадвыбарчых мітынгах і паслявыбарчых пратэстах, разам з мужам Іна прысутнічала на сустрэчах з лідарамі заходніх краін. У 2006 годзе яна ўзначаліла камітэт дапамогі рэпрэсаваным «Салідарнасць», які каардынаваў працу праграмы імя Кастуся Каліноўскага для адлічаных за палітыку беларускіх студэнтаў. Пасля выбараў і пратэстаў 2020 года сужэнцы апынуліся ў Польшчы. На гэтым тыдні Іна Кулей абвясціла пра адкрыццё ў Варшаве свайго лагапедычнага кабінета. «Люстэрка» распытала Іну пра гэта, а таксама пра тое, як яна ўспамінае падзеі 2006 года і што думае пра сучасную беларускую палітыку.

Пра працу лагапедам

— Вы адкрываеце ў Варшаве лагапедычны кабінет. Раней мала хто ведаў, што вы дэфектолаг з 30-гадовым стажам. Ваша практыка не перапынялася на грамадскую дзейнасць?

— Прыватная практыка для сяброў, калег і знаёмых працягвалася і падчас актыўнай грамадскай дзейнасці. Хуткі інтэрнэт дазваляў рабіць гэта анлайн, таму я фактычна не перапыняла працы. Актыўна яе я ўзнавіла ў 2017 годзе, калі памёр мой бацька і я паехала да маці ў Брэст, тады і вярнулася да першай спецыяльнасці. Увогуле ў мяне тры адукацыі.

— Вы дэфектолаг, эканаміст-юрыст і палітолаг. Удаецца спалучаць гэтыя прафесіі ці кожная — асобна?

— Розныя этапы жыцця вымагалі новых ведаў і адукацыі. Дэфекталогія — мая першая спецыяльнасць. Калі я была кіраўніцай абласнога цэнтра падтрымкі грамадскіх ініцыятыў «Вежа», то ў нас была прававая клініка і эканамічныя праграмы. Каб адпавядаць той моладзі, якая да нас прыходзіла, мне было важна мець патрэбныя веды, і я пайшла вучыцца ў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт. А калі наспеў час і стала зразумела, што я — грамадская дзяячка, то ўсвядоміла, што мне не хапае ведаў палітычных, і я скончыла магістратуру па паліталогіі ў Еўрапейскім гуманітарным універсітэце, у апошні год, калі ён яшчэ працаваў у Мінску.

— Наколькі складана было адаптавацца ў Варшаве?

— У Варшаву мы прыехалі выпадкова, не чакалі, што застанемся. Дарэчы, сёння гэтай падзеі споўнілася роўна два гады (мы сустракаліся з Інай Кулей 5 верасня 2023 года. — Заўв. рэд.). Мы з Аляксандрам (Мілінкевічам, мужам Іны Кулей. — Заўв. рэд.) прыехалі тады на эканамічны форум у польскім горадзе Карпачы, які адбываецца кожны год. Перад ад’ездам мы шукалі, куды падзець котку маёй мамы, і не знайшлі нікога, хто мог яе ўзяць, таму давялося зрабіць прышчэпкі і забраць яе з сабой. І вось мы прыехалі — толькі ў гарнітурах і з коткай.

Тады адбыліся дзве рэчы. Першая — мая знаёмая папярэдзіла, пазваніўшы, што падчас ператрусаў у людзей знайшлі падпісаныя мною фінансавыя дакументы для падтрымкі палітвязняў і іх сем’яў. А другая — калі мы пра гэта даведаліся, то Аляксандр звязаўся са сваімі былымі студэнтамі ў Гродне, сённяшнімі памежнікамі, і яны сказалі, што мы ёсць у спісах. Давялося прымаць рашэнне, і мы вырашылі, што застаёмся.

Але, як я казала, анлайн-працу я не кідала і калі была ў Брэсце, і калі прыехала ў Варшаву. Таму мае пацыенты са Швецыі, Ірландыі, ЗША і гэтак далей анлайн «пераехалі» са мною разам. Сарафаннае радыё бяжыць наперадзе цябе: калі ты камусьці дапамог, цябе раяць іншым, і так з’яўляліся новыя пацыенты.

Але ёсць такія рэчы, якія анлайн не зробіш. Напрыклад, калі дзіця доўга не можа вымавіць гук, гэта патрабуе шмат часу, і хочацца сустрэцца асабіста, каб зрабіць гэта хутчэй. Ці калі артыкуляцыйныя цягліцы працуюць не вельмі актыўна, то добра дапамагае курс лагапедычнага масажу, яго таксама анлайн не зробіш. З гэтай прычыны я пачала шукаць магчымасць адкрыць кабінет.

Мілінкевіч: Улада на Беларусі — не нашага роду, яна чужынская

— Колькі гэта каштуе ў Варшаве?

— Мой кабінет на 25 квадратных метраў каштуе 900 злотых (каля 700 рублёў). Я б не сказала, што гэта велізарныя грошы. Вядома, не маленькія, але не такія вялікія.

— Аднапакаёвая кватэра такой плошчы ў Варшаве каштуе ў два разы даражэй!

— Так, але гэта ўсё ж не кватэра, бо кабінет не прыстасаваны для таго, каб у ім жыць. Гэта проста памяшканне, у якім (для мяне гэта важна) ёсць дзе памыць рукі. Мне б хапіла і 15 метраў, але знайшлося на 25 метраў, гэта прыемна.

— Ці трэба было атрымліваць ліцэнзіі, дазволы?

— На спецыяльнасць «Лагапедыя» не патрэбна спецыялізаваная ліцэнзія, можна пачынаць працу без гэтага, але толькі ў выпадку, калі ў вас на гэта ёсць падставы, адпаведныя дакументы. Трэба мець закончаную адукацыю (тым, хто скончыў ВНУ ў СССР, як я, не трэба пацвярджаць дыплом).

Сертыфікаваныя дакументы трэба мець толькі для правядзення лагапедычнага масажу, бо гэта медыцынская працэдура. У мяне яны ёсць, я атрымала іх яшчэ ў Беларусі, прайшла сертыфікацыю ў Міністэрстве адукацыі.

— Ці ёсць нейкія асаблівасці працы лагапеда ў эміграцыі?

— Каб стаць менавіта польскім лагапедам, я мушу дасканала, на вельмі высокім узроўні ведаць польскую мову. Я нядрэнна размаўляю, але гэтага недастаткова.

— А калі казаць пра пацыентаў, то на іх іншае моўнае атачэнне адбіваецца моцна?

— Калі гэта дзеці, якія растуць у атачэнні некалькіх моў, то, вядома, гэта адбіваецца на іх. З аднаго боку, гэта трохі запавольвае пачатак маўлення, бо дзецям трэба асэнсаваць, колькі моў гучыць вакол іх. Маўленне — гэта апошняя прыступка, якую засвойвае маленькі чалавек. Спачатку ён вучыцца поўзаць, потым — хадзіць і толькі пасля даходзіць да маўлення, бо гэта вельмі складаная рэч.

Але пазней, калі дзіця ведае некалькі моў, то механізмы працы мозгу, якія адказваюць за маўленне, працуюць значна лепш, чым у чалавека, які ведае толькі адну мову. Так што дзеці, якія растуць у эміграцыі, не найгоршыя.

— Што з вашым грамадскім жыццём? Вы былі кіраўніцай камітэта абароны рэпрэсаваных «Салідарнасць», да гэтага працавалі ў іншых грамадскіх арганізацыях. Цяпер гэта на паўзе?

— Усё гэта перайшло ў крыху іншае рэчышча. Сваю грамадскую дзейнасць у арганізацыях я перапыніла, але ў Вольным беларускім універсітэце ўжо другі раз ідзе набор на курс «Грамадская адукацыя. Школа грамадскага лідарства», і я — каардынатарка гэтай праграмы. Я добра ведаю патрэбы студэнтаў, якія будуць вучыцца на гэтым курсе, знаёмая з вялікай колькасцю лідараў грамадскага сектара.

Пра Аляксандра Мілінкевіча і выбары 2006 года

— Ваш муж — канцлер Вольнага беларускага ўніверсітэта, дзе вы каардынуеце гэтую праграму. Як у яго ідуць справы? Ён дапамагае вам у працы?

— Я працую ў гэтым універсітэце, мая роля там не вельмі вялікая, і я вельмі задаволеная гэтым. Вядома, мы працавалі і працуем разам, мы аднадумцы, але вельмі добра, калі ў кожнага ёсць свой кірунак, і мы не блытаем справы адно аднаго.

У Аляксандра справы ідуць добра, я б сказала, што цяпер яго поспехі апярэджваюць магчымасці. З новага года ва ўніверсітэце будуць ужо 32 курсы — гэта вельмі шмат. Уся праца вядзецца на платформе Moodle, ёю трэба кіраваць, патрэбны добрыя выкладчыкі, якія будуць размяркоўваць праграмы. Пакуль жа каманда ўніверсітэта складаецца з пяці чалавек, гэта велізарная нагрузка на кожнага. Цяпер ідзе размеркаванне выканаўчых абавязкаў, і будзе відаць, каго яшчэ не хапае. Так што з новага года, думаю, будзе конкурс на ўдзел у Вольным беларускім універсітэце.

— Як вы пазнаёміліся з Аляксандрам Мілінкевічам?

— Мы пазнаёміліся ў Гродне. Тады я працавала трэнерам-кансультантам амерыканскага фонда «Counterpart» у Беларусі і Украіне, а Аляксандр быў кіраўніком грамадскай арганізацыі «Ратуша», якую стварыў пасля сыходу з пасады віцэ-мэра Гродна.

У той час мы абое былі ў шлюбах, і гэта быў вельмі доўгі працэс, бо мы — людзі адказныя. У нас былі дзеці, мы не хацелі, каб ад нашага кахання нехта нешта страціў, і ў выніку ў нас гэта атрымалася. Ужо шмат гадоў мы сябруем з нашымі былымі сужэнцамі, у нас нармальныя адносіны, мы сустракаемся, віншуем адно аднаго, кантактуем па тэлефоне і з маім былым мужам, і з былой жонкай Аляксандра. Нашы дзеці лічаць сябе братамі, а не чужымі людзьмі, і гэта вельмі добра.

— Як вы прыгадваеце часы выбараў 2006 года, на якіх Аляксандр Мілінкевіч быў адзіным кандыдатам ад апазіцыі? Вы ж тады маглі стаць першай лэдзі Беларусі, трошачкі не хапіла…

— Я думаю, што не трошачкі — даволі шмат не хапіла. У той час грамадства не было падрыхтавана да змен. Гэта быў час эканамічнага пад’ёму Лукашэнкі, бо Расія бясконца ўкладала ў яго фінансавыя сродкі, і людзі жылі даволі заможна.

Гэта была, хутчэй, рэвалюцыя гонару. Людзі абурыліся адсутнасцю свабоды, справядлівасці, магчымасцей для развіцця. Прычыны не былі эканамічнымі. А ў 2020 годзе грамадства адчула, што і ў эканоміцы стала значна цяжэй, і кавід паказаў, што дзяржава ні ў што не ставіць сваіх людзей, што яны проста інструмент для ўлады. Таму 2006 год быў прыступкай для таго, каб грамадства далей саспявала і паднялося ў 2020 годзе.

— Але ці памятаеце вы самі сябе ў 2006 годзе? Што вы тады адчувалі?

— У мяне дах ніколі не зносіла, дзякуй богу. Думаю, не варта сёння з сумам успамінаць, што цябе ля трапа самалёта ў еўрапейскіх краінах сустракалі першыя асобы, і шкадаваць, што тыя часы мінулі.

Я была паплечніцай кандыдата ў прэзідэнты і была на сваім месцы ў свой час. Я добра ўмею матываваць, і гэта ў маёй сённяшняй спецыяльнасці вельмі дарэчы. Магу браць на сябе адказнасць, не баючыся абавязкаў. Заўсёды трэба адпавядаць той сітуацыі, у якой знаходзішся.

Нашым суайчыннікам я хачу сказаць, што без радзімы жыць вельмі балюча. Але калі ты аказаўся ў такой сітуацыі, то трэба скарыстацца ёю як найлепш. Трэба бясконца верыць, што ўсё скончыцца і мы будзем дома.

«Дзе грошы, Аляксандр?». 17 гадоў таму прайшлі выбары з Мілінкевічам, Казуліным і «пацуком»

— Вы верылі ў перамогу?

— Верыла, бо калі не верыць, то няма чаго і пачынаць.

— Памятаеце, што адчулі, калі паўстаў намётавы гарадок у Мінску?

— Гонар і радасць. Мы рыхтавалі гэты гарадок, толькі ён мусіў паўстаць не на Кастрычніцкай плошчы, а ў парку імя Янкі Купалы. Гэта было не выпадковасцю, а спланаванай акцыяй, распрацаванай штабам. Перад намі быў прыклад Украіны, якая ў 2004 годзе перажыла мірную рэвалюцыю.

— Вы не страцілі веру ў перамены ў 2006 годзе. А ці думалі, што Лукашэнка затрымаецца яшчэ на 17 гадоў?

— Што на 17 гадоў — не думала, але веру не страціла і не страчваю да сёння, нягледзячы на тое, што адбываецца. Наадварот, падаецца, што калі пачынаецца такая бязглуздзіца, то гэта сведчыць пра блізкі канец.

У 2006 годзе мы не думалі, што змаганне зацягнецца так надоўга, але прыклады Савецкага Саюза, польскай «Салідарнасці» паказваюць, што ўсё можа здарыцца ў адзін дзень. Трэба верыць.

— Вы спрабавалі матываваць Аляксандра Мілінкевіча на ўдзел у наступных выбарах? Ці, можа, думалі самі пайсці ў прэзідэнты?

— Паплечнікі Аляксандра падтрымлівалі ідэю яго вылучэння на пасаду прэзідэнта ў 2010 годзе, але тады было 11 кандыдатаў, і гэта было несур’ёзна і безадказна. Таму ён зняў сваю кандыдатуру, нават практычна не балаціруючыся. Трэба было ісці адной сілай і біць адным кулаком.

А наконт мяне — такія думкі і прапановы былі, але ў мяне не было асаблівага жадання вылучацца кандыдатам у прэзідэнты.

— Ці адчуваеце вы цяпер сябе спакайнейшай праз тое, што ваш муж не ўдзельнічае актыўна ў палітычным жыцці?

— Цяжка сказаць. З аднаго боку, я вельмі шчаслівая, што за ўвесь гэты час (з 2006-га прайшло ўжо 17 гадоў) я не сустрэла чалавека, які сказаў бы, што Мілінкевіч — гэта ганьба, альбо каб на вуліцы хтосьці яму ў спіну плюнуў. Былі моманты, калі казалі, што трэба было быць больш актыўным, зрабіць нешта іначай, але кепскіх слоў я не чула.

Мінуў час, і гісторыя ўсё расставіла на свае месцы. Я ганаруся тым, што на сённяшні момант Аляксандр мае вялікую вагу, у тым ліку палітычную. Тое, што ён калісьці прапанаваў, за што змагаўся, не змянілася. Гэтыя каштоўнасці цяпер актуальныя, і грамадства да іх саспела.

Я не магу сказаць, што Аляксандр Мілінкевіч не ўдзельнічае ў палітычным жыцці. Ён на сёння — дарадца Святланы Ціханоўскай, яны размаўляюць, раяцца. Асвета цяпер — гэта таксама палітыка. Мне вельмі шкада дзяцей, якія пайшлі 1 верасня ў школы ў Беларусі, бо той шлях, які цяпер абрала беларуская адукацыя, — гэта выраджэнне, а не сённяшні дзень.

Пра сучасную палітыку і гендарнае пытанне

— Як думаеце, чаму нават сярод апазіцыйных палітыкаў так мала жанчын?

— Думаю, што праблему гендару ніхто не здымаў з беларускага парадку дня, да яе вырашэння нам яшчэ спець і спець. Мы яшчэ не дараслі да моманту, калі ў нас будуць прэм’ер-міністаркі, як у Эстоніі, ці прэзідэнткі, як у Славакіі.

— Гэты шлях для грамадства будзе доўгім ці змены ў гендарным пытанні адбудуцца хутка?

— Прыклад жанчын, якія ў 2020 годзе пайшлі ў палітыку замест мужчын, прыклад самой Святланы Ціханоўскай паказваюць, што нічога асаблівага ў гэтым пытанні няма. Наша грамадства цяпер вучыцца вельмі хутка. На жаль, гэтая навука цяжка даецца, бо ў краіне тэрор.

— Як вы ўспрынялі падзеі 2020 года?

— Мы дасведчаныя людзі, таму ўра-аптымізму ў нас не было. Скажу шчыра: у мяне не было «майго» кандыдата на тых выбарах. Я не адчувала даверу да лідараў, якія прапанавалі сябе грамадству. Але па меры таго як кампанія развівалася, мае адчуванні змяніліся. Я сама ўдзельнічала ў акцыях, гэта была эйфарыя, пад’ём аптымізму і настрою. Шчасцем было разумець, што людзей на вуліцах ты практычна не ведаеш.

— Што вы думаеце пра сучасную беларускую палітыку?

— Я выкажу свой асабісты пункт гледжання, які не прэтэндуе на палітычную аналітыку. Галоўную ролю сёння адыгрывае новае пакаленне, якое выйшла на пратэсты ў 2020 годзе. Гэта вельмі добра, бо ў гэтых людзей ёсць пакліканне, яны адчулі, што іх абавязак — працягваць барацьбу і прывесці Беларусь да свабоды і перамогі.

Але, на жаль, гэтыя людзі не прайшлі таго шляху, які прайшлі мы яшчэ з 90-х гадоў, ад першых крокаў незалежнасці Беларусі. Яны нібыта сёння нарадзіліся. У іх няма навыкаў існавання ў грамадскім сектары, у справах вырашэння канфліктаў, аб’яднання каманды, іх ніхто гэтаму не вучыў. Яны выйшлі і цяпер з гэтым жывуць. Гэтая палітычная няспеласць прыводзіць да сварак, паражэнняў, да таго, што нехта не лічыць важнай бяспеку людзей, што засталіся ў Беларусі. Я думаю, праграма Вольнага ўніверсітэта і іншыя адукацыйныя праграмы будуць вельмі запатрабаванымі.

Мы з экспертамі падлічылі, што ў Беларусі цягам 12 гадоў не было нармальнай грамадзянскай адукацыі. Палітычныя лідары нідзе не вучыліся ўменню ўзаемадзейнічаць, стратэгічна планаваць, усё рабілася трошкі навобмацак.

Добра, што вакол сённяшніх лідараў ёсць старыя кадры, якія разумеюць гэтую сітуацыю. Але пакуль працэс ідзе павольна. Я б не палохалася, што гэта адбываецца, але задумалася б пра тое, што трэба вучыцца.

— Вы асабіста камунікавалі са Святланай Ціханоўскай?

— Не, мы толькі пазнаёміліся — і ўсё. Я ёй веру, і гэта самае галоўнае. У яе каласальныя нагрузка і адказнасць, якія яна з гонарам нясе. Нават калі ў яе бываюць памылкі, іх можна прабачыць, але важна ўказаць на гэтыя памылкі. Яна гатова выпраўляцца.

Шлях Святланы з 2020 года да сёння — гэта каласальная рэч. Таму я яе паважаю, падтрымліваю і лічу, што яна — наша лідарка.