Мы з богам у тыле ворага

Грамадства

Нядаўна мне ў рукі трапіла адна тоненькая, але дужа цікавая хрысціянская кніжка. Не, не Біблія для дзяцей і не «Лёгкі спосаб кінуць курыць», хаця і такія сачыненні даводзілася калі-нікалі разгортваць, а нешта значна больш вартае ўвагі.



bacharevicz1.jpg

Зрэшты, кожнаму, хто збіраецца напісаць пра тоненькую хрысціянскую кніжыцу, добра было б спачатку вызначыцца, у якіх дачыненнях знаходзіцца з верай ён сам – іншымі словамі, якім ён бокам да таго Бога.


Усе мае бабулі й дзяды былі праваслаўныя – як іх называюць тут, артадоксы – як цалкам слушна кажуць там. Што да бацькоў, дык яны ніколі не былі надта пабожныя, на гэтыя тэмы ў нас у сям’і наогул ніколі не гаварылі. Напэўна, бацькі верылі ў… Напэўна, найперш у сябе і ў тое, што Савецкі Саюз яны не перажывуць – а ў што ім яшчэ заставалася верыць? І на пікнікі ў царкву раніцай у нядзельку мы ўсёй сям’ёй не хадзілі, і малітваў, ні калектыўных, ні індывідуальна-прымусовых, не ладзілі, робячы выбар на карысць партыі ў шахматы, крыжаванкі, кіно або тэатра.

Бог – гэта было проста слова, аніяк не логас; выклічнік без выкліку. Вера належала бабулінаму свету, вера была самым незразумелым і цёмным, што прапаноўваў той свет, што не замінала рабу божаму Алежку з раблезіянскім апетытам паглынаць велікодныя яйкі і розныя кулічы і ні пра што такое не думаць. Пазней, калі вера ўвайшла ў моду, пачуліся нерашучыя галасы пра тое, што добра было б пахрысціцца і вырашыць адным махам кадзіла ўсе праблемы, ад здароўя да здачы экзаменаў, але было позна.


У бога я не веру. Скажаш такое – і неяк так лёгка робіцца на душы.
Напэўна, як і ў таго, хто нарэшце паверыў. У гэтым сэнсе паміж намі няма розніцы. Паміж намі, калі задумацца, наогул няма ніякай розніцы. Апрача імёнаў. У тым ліку імёнаў нашых багоў.
Не думаю, аднак, што гэта бацькоўская правіна – тое, што сын вырас нехрысцем, бязбожнікам і нават антыклерыкалам. Вінаватыя, напэўна, кніжкі. Не зусім тоненькія і зусім не хрысціянскія. Бязбожнік – гэта, вядома, перабольшанне. Прачытаўшы Вонэгута, я зрабіўся перакананым баканістам: які ўжо тут атэізм?

І хіба не рэлігіяй патыхае беларушчына з яе сектанцтвам, сонмам святых і сезоннай абраднасцю?


У выніку неяк у пачатку новага тысячагоддзя мне захацелася зрабіцца каталіком.

Не таму, што паверыў. Проста ўзнікла неадступнае жаданне прывязаць сябе да нейкай эстэтычна і гістарычна моцнай, па-сапраўднаму еўрапейскай культурнай традыцыі. І каталіцызм падаўся найбольш прыгожым і прыймальным. У ім была Таямніца. За ім, прынамсі, стаялі нейкія каштоўныя для мяне асабіста рэчы; а тое, што ён ахвотна гаварыў са мной маёй мовай, і адначасова ягоная распаўсюджанасць у свеце маглі паспяхова прымірыць ува мне нацыяналіста і касмапаліта.


Нават быў напісаў недзе, што я каталік у душы, на што мне параілі як мага хутчэй выйсці з душа і перастаць займацца лухтой, кампраметуючы рэчы, якія для кагосьці складаюць сэнс жыцця. «Ну які з цябе каталік? Паглядзі на сябе!»

Я глядзеў і пагаджаўся: каталік з мяне ніякі. Гэты нізкі лоб, гэтыя недаразвітыя надброўныя дугі, гэтыя пустыя зрэнкі, гэты вечны сумнеў на твары – сумнеў ва ўсім і заўжды. Безнадзейны выпадак.


«Я б у католікі пайшоў, пусць мяне навучаць»… Ясная рэч, так да веры не прыходзяць. Бог не цяля, а вернік – не прафесія.
Некалі у Гамбургу, у асабліва цяжкія моманты, начытаўшыся катэхізісаў і іншай спецыяльнай літаратуры, я гадзінамі стаяў перад абраным мною касцёлам, упарта чакаючы нечага. Напэўна, я чакаў знаку. Якой-небудзь галубкі – або хаця б вераб’я пад нагамі. Я адчуваў, што гатовы быць забітым у гэтую браму.

Касцёл узвышаўся нада мной, велічны і руды, як застылы феерверк. Ён утыркаўся ў неба, нібы ракета з ангара касмапорта. Аддаючыся сваёй роспачы, я чакаў, што нехта выйдзе з касцёла і загаворыць са мной. Але ніхто не выйшаў і не загаварыў.


Магчыма, прычынай было тое, што ў адной руцэ я трымаў кубак кавы, а ў другой – адкушаны сэндвіч, а ў кішэні ў мяне ляжала напалову выкураная люлька і мярзотна пахла саладжавым мокрым попелам.
Так мяне не ўзялі ў каталікі.
Між тым, у тэкстах, якія я пісаў, усё часцей пачало з’яўляцца слова «бог». Як з малой, так і з вялікай літары. Часам «божанька», часам «бажок». Я доўга шукаў гэтаму тлумачэнне – адкуль столькі бога ў словах чалавека, які не верыць? Пакуль не знайшоў адказ у «дзяжурнага скептыка» Эміля Чарана.

«Я злоўжываю словам «Бог», – пісаў Чаран. – Я карыстаюся ім часта, занадта часта. Я ўжываю яго кожны раз, калі набліжаюся да нейкай мяжы і мне неабходнае слова, якое азначае тое, што знаходзіцца па-за ёй. Бог падабаецца мне больш за Неспасцігальнае».


А цяпер нарэшце пра тую тоненькую і дужа хрысціянскую кніжку, з якой пачыналася гэтая дзіўная споведзь няспраўджанага неафіта.
Яе аўтар – Пётра Рудкоўскі, а называецца яна «Вялікі выбух у малой Галілеі».
Пра першых хрысціянаў, пра тое, адкуль гэта ўсё ўзялося і як ацалела – і чаму не магло не ацалець. Седзячы неяк у прыемным чаканні ў прыёмным пакоі кнігарні «логвінаЎ», я выпадкова разгарнуў «Выбух» і неўпрыкмет захапіўся так, што прачытаў ажно траціну без усялякіх стратаў для свядомасці.
Бо голас харошы:

«Як бачым, Галілея месціцца на ўскрайку іудзейскага свету і ў геаграфічным, і культурна-рэлігійным сэнсе. Гэта нешта накшталт Палесся, наконт якога дакладна невядома, ці гэта яшчэ Беларусь, ці ўжо Украіна. Так і ў выпадку старажытных іудзеяў невядома было, ці Галілея – гэта ўжо іудзейскі абшар, ці ўжо гойскі…»


Магчыма, я такі невук, магчыма, аўтар – такі чараўнік, але ледзьве не ўпершыню ў жыцці мне трапілася кніжка, у якой пра хрысціянства вядзецца так, як і належыць: як пра светлы і радасны цуд, не навязаны нікому, але даступны ўсім.

Вядзецца яснай і чыстай мовай, якая не збівае з тропу, а трапляе туды, куды трэба – у тую самую душу, якую няўдалыя каталікі кшталту мяне блытаюць з душам. Рудкоўскі піша пра людзей, «якія жывуць на зямлі, але з’яўляюцца грамадзянамі неба».


Хіба гэта не сведчанне таго, што вялікі выбух сапраўды адбыўся – і нам пашанцавала, што мы дагэтуль можам яго перажыць, калі захочам, вядома. Калі наогул хочам ведаць болей, чым падрабязнасці пазаўчорашняга педафілічнага (карупцыйнага, палітычнага – усіх датычнага) скандалу з удзелам людзей у сутанах, расах, падрасніках і іншых чорных плашчах і белых халатах.

У нейкім сэнсе гэтая кніга – расстаноўка дарожных знакаў на тэрыторыі, дзе была тысяча гасцінцаў, якія невядома дзе пачыналіся і невядома куды вялі. А цяпер можна прасачыць, можна ацаніць, можна выбраць. Такой кнігі не хапала падарожнаму чалавеку. Кнігі па хіміі хрысціянства (а не алхіміі, гэта важна!).


Абаяльнасці кнізе дадаюць розныя «гм», шчодра рассыпаныя аўтарам па тэксце, нечаканы прыём для беларускага багаслова – пакрысе іх, гэтых «гм», пачынаеш чакаць, проста каб палюбавацца чужым роздумам. Вось, напрыклад, аўтар «Выбуху» піша пра логас:

«Яшчэ больш праблемным… гм, называйма сваімі імёнамі: скандальным! было б сцвярджэнне: «Логас стаў целам»!


Гм… Пётра Рудкоўскі здолеў зачараваць. І перадаць запрашэнне на Боскую Вячэру здолеў – а гэта і было, як высветлілася, ягонае пасланне чытачу. «Я асабіста пераканаўся, што абяцанне, змешчанае ў запрашэнні, не пустое. Рэкамендую ўсім», – так заканчвае ён сваю кнігу.
Парэкамендую сёння і я – хай сабе і ўсяго толькі кніжку. Можа, камусьці, хто стаіць цяпер перад храмам, няважна якім, гэтая кніжка дапаможа прынамсі разабрацца, што да чаго. І сэндвіч выпадзе з рук, а галубка з’явіцца. Або верабей. Таксама знак. Дарожны знак на нашым шляху, які мае столькі ж агульнага з геаграфіяй, колькі Галілея – з вуліцай Галадзеда.
Альгерд Бахарэвіч, budzma.by